درمان ناباروری مردان، نقش تغذیه در آن

یکی از مسائل مهمی که امروزه در دنیا مطرح است بحث ناباروری است . تقریبا ثابت شده است که ناباروری هم در زنان و هم در مردان در حال افزایش است و متاسفانه در برخی نواحی این مشکل در آقایان بیشتر دیده می شود . تحقیقات نشان داده داشتن تغذیه مناسب و کنترل وزن ، همچنین دریافت مواد آنتی اکسیدان می تواند باروری را در مردان افزایش داده و از مشکلات و اختلالات اسپرماتوژنز پیشگیری کند .

اختلالات اسپرماتوژنز در مردان چگونه است؟
اسپرماتوژنز و یا تولید اسپرم در بدن آقایان ۳ شاخص دارد که سبک زندگی افراد و نوع تغذیه آنها بر روی این ۳ شاخص تاثیر گذار است . این ۳ شاخص عبارتند از :
- تعداد اسپرم
- حرکت اسپرم
- فنوتیپ یا شکل ظاهری اسپرم که در زیر میکروسکوپ دیده می شود
دیده شده که شیوه زندگی مردان و نوع تغذیه آنها می تواند بر روی این ۳ شاخص تاثیر گذار باشد . در این مقاله با هم مواردی را که ممکن است از لحاظ تغذیه ای بر روی باروری مردان موثر باشد بررسی می کنیم .

چاقی شکمی و اختلال در تولید اسپرم
مردانی که چاق هستند بخصوص آنهایی که چاقی شکمی دارند به لحاظ اینکه بافت چربی بیشتری دارند در بدن آنها هورمون استروژن بیشتری ترشح می شود . استروژن زمانی که در خون حرکت می کند در بافت چربی به دام می افتد و در مواقع نیاز از بافت چربی آزاد می شود . بنابراین در مردان چاق نسبت تستسترون ( Testosterone ) به استروژن کاهش پیدا می کند و به دلیل کاهش تستسترون ، اسپرماتوژنز نیز دچار اختلال می شود .
به غیر از این مورد در تحقیقات دیده شده است که میزان انسولین در خون مردان چاق یا دارای اضافه وزن ، بیشتر است و این افراد به نوعی دچار مقاومت به انسولین نیز هستند . در این مردان تولید پروتئینی که وظیفه حمل هورمون جنسی مردانه یا تستسترون را بر عهده دارد در کبدشان مختل می شود . به همین دلیل تستسترونی که در بدن این مردان تولید می شود چون ناقلی ندارد که در خون حرکت کند و حمل شود ، در اولین جایی که بافت چربی وجود داشته باشد به دام می افتد و در داخل بافت چربی این تستسترون تبدیل به استروژن (هورمون جنسی زنانه ) می شود .
بنابراین میزان استروژن در بدن مردان چاق به مراتب بیشتر از بدن مردان با وزن مناسب یا لاغر است و بالعکس میزان تستسترون بدن آنها پایینتر است .
پس در قدم اول مردانی که چاق هستند و مشکل ناباروری دارند باید اضافه وزن خود را کاهش داده و بخصوص چربی های ناحیه شکم و پهلوی خود را کم کنند .
جالب اینجاست که اگر آقایی مشکل ناباروری داشته باشد و فرصت کافی برای کاهش وزن زیاد و رسیدن به وزن ایده آل خود را نداشته باشد ، با کاهش حداقل ۱۰ % از وزن خود می تواند تولید اسپرم یا اسپرماتوژنز را بهبود بخشد .

ارتباط قند خون بالا با ناباروری در مردان
دیده شده مردانی که قند خون ناشتای آنها بالاتر از حد نرمال است ، چه مبتلا به دیابت باشند و یا در مرحله پیش دیابت قرار داشته باشند ، میزان تولید اسپرم در این افراد کمتر از افراد سالم با قند خون طبیعی است .
در این مردان ممکن است حتی تعداد اسپرم طبیعی باشد اما آنها حرکت خوبی نداشته باشند و همچنین این احتمال وجود دارد که در اثر قند خون بالا اسپرم های تولید شده شکل مناسبی نداشته باشند و مهمترین بخش یک اسپرم که آکروزوم ( Acrosome ) آن می باشد( مسئول ورود به تخمک است ) آسیب ببیند . بنابراین اسپرم تولید شده عملا ناکارآمد است و توان لقاح و باروری تخمک را ندارد .
بنابراین یکی از اولویت های درمانی مردان ناباروری که قند خون بالایی دارند کنترل قند خون و رساندن آن به زیر ۱۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر است .

بالا بودن میزان DFI در آزمایش کیفیت اسپرم
یک شاخصی در گزارش اسپرم مردان وجود دارد به نام DNA Fragmentation Index ) DFI ) که در این آزمایش نشان داده می شود که اسپرم ها چقدر شکست در کروموزومشان دارد و این شکست ها در قسمت های مختلف DNA اسپرم می تواند مانع موفقیت آن در لقاح با تخمک شود .
لذا هر چقدر این شاخص در نمونه اسپرم یک آقا بالاتر باشد نشان میدهد اختلالاتی در اسپرماتوژنز وجود دارد و قدرت باروری کاهش می یابد .
عواملی که باعث بالا رفتن DFI می شوند عبارتند از :
- چاقی
- سیگار کشیدن و مصرف دخانیات
- وجود التهاب در بدن
- قرار داشتن در محیط های آلوده به سموم مانند کار کردن در کارخانجات باتری سازی ، کارخانجات تولید چسب یا کارخانجات تولید رنگ
- مصرف زیاد چربی های اشباع : افرادی که به میزان زیادی گوشت قرمز در طول هفته می خورند و یا روغن مصرفی آنها روغن جامد است و یا از لبنیات پرچرب استفاده می کنند و یا از اعما و احشا مثل دل و جگر و قلوه و کله پاچه استفاده می کنند ، شاخص DFI بالاتری دارند و اختلال در هر 3 حیطه اسپرمتوژنز یعنی تعداد و حرکت و شکل اسپرم ها بیشتر دیده می شود .
عواملی که به کاهش DFI کمک میکند :
- کاهش وزن
- عدم مصرف دخانیات و حضور در محیط های آلوده
- مصرف انواع آنتی اکسیدان ها ( مثل ویتامین C، ویتامین A و …)
- کاهش مصرف چربی های اشباع
- دریافت بیشتر اسید فولیک

اسید فولیک به درمان ناباروی مردان کمک می کند
یکی از عواملی که می تواند بر روی تعداد تولید اسپرم ها تاثیرگذار می باشد دریافت مناسب اسید فولیک است . همانطور که میدانید اسید فولیک نقش بسیار مهمی در تقسیم و تکثیر سلولی دارد .
در مطالعات دیده شده همانطور که خانم ها از 3 ماه قبل از اقدام به بارداری شروع به مصرف مکمل اسید فولیک می کنند ، مردان هم بهتر است از 3 ماه قبل از اقدام به فرزند آوری شروع به مصرف مکمل اسید فولیک با دوز 1 میلی گرم در روز کنند .
بخصوص در مردانی که تعداد اسپرم شان کم است مصرف اسید فولیک می تواند به افزایش تعداد اسپرم کمک کند .

ویتامین C ، ویتامین E و کوانزیم Q10 به باروری مردان کمک می کنند
در برخی مطالعات دیده شده مردانی که در هر ۳ شاخص اسپرماتوژنز ( تعداد - حرکت - شکل اسپرم ها ) و یا ۲ شاخص آن دچار مشکل هستند ، مصرف روزانه ۵۰۰ میلی گرم ویتامین C و یا دریافت روزانه ۲۰۰ میلی گرم ویتامین E و یا مصرف هم زمان هر دو ویتامین در کنار هم تاثیر بسیار خوبی بر کاهش شاخص DFI و درمان ناباروری مردان دارد . بدین ترتیب که مصرف این آنتی اکسیدان ها بر روی تعداد اسپرم ها تاثیر گذاشته و حرکت آنها را نیز بهبود می بخشد .
همچنین در مردان نابارور ( به ویژه مردان سیگاری ) مصرف کوانزیم Q10 به میزان 100 میلی گرم در طول روز به مدت 2-3 ماه قبل از اقدام به بارداری به باروری بیشتر آنها کمک می کند .
همچنین مصرف ال کارنتین با دوز ۵۰۰- ۱۰۰۰ میلی گرم روزانه ، به مدت ۱-۲ ماه قبل از فرزند دار شدن به مردان توصیه می شود .
مصرف تمام این موارد به افزایش سطح آنتی اکسیدان ها در بدن کمک می کند و از پروکسیداسیون چربی ها پیشگیری کرده و رادیکالهای آزاد را کم می کند . لذا مردانی که در محیط های آلوده کار می کنند و یا مصرف دخانیات دارند و یا در محیط های پراسترس و پر تنش مشغول به کار هستند ، میزان رادیکال های آزاد در بدنشان افزایش پیدا می کند و همین قضیه منجر به ناباروری آنها می شود .
لذا شدیدا توصیه می شود ۱۰ روز تا ۲ هفته قبل از اقدام به فرزند دار شدن ، آقایان آرامش خود را حفظ کنند . زیرا آرامش و نداشتن استرس نقش مهمی در ارتقای اسپرماتوژنز و تولید تعداد مناسب اسپرم با کیفیت بالا دارد .

تاثیر کمبود ویتامین D بر ناباروری مردان
آقایان باید قبل از اقدام به بارداری سطح ویتامین D خون خود را چک کنند . در مطالعات دیده شده مردانی که سطح ویتامین D خونشان پایین است و به کمبود ویتامین D مبتلا هستند معمولا شاخص DFI بالاتری دارند و حرکت اسپرم در این مردان مناسب نمی باشد .
بنابراین آقایانی که کمبود ویتامین دی دارند لازم است قبل از اقدام به بارداری سطح ویتامین D خود را به میزان نرمال ( حداقل 30 نانوگرم بر میلی لیتر ) برسانند .

نتیجه گیری
مهمترین عامل در ایجاد ناباروری در مردان بحث اضافه وزن و چاقی می باشد . بنابراین مردان ناباروری که چاق هستند و یا اضافه وزن دارند باید حتما قبل از اقدام به بچه دار شدن وزن خود را تحت نظر یک مشاور تغذیه ، کاهش دهند .
وقتی چاقی درمان شود سطح التهاب در بدن کم شده و سطح انسولین نیز به میزان مناسب خود خواهد رسید و ما ترشح بیش از اندازه انسولین را نخواهیم داشت . بنابراین دیابت و کمبود خیلی از مواد مغذی هم اتفاق نمی افتد .
بسیار اهمیت دارد که همه مردان چه مردان نابارور و چه مردانی که مشکل ناباروری ندارند قبل از تصمیم به فرزند دار شدن مشاوره های قبل از بارداری را به همراه همسرانشان انجام دهند تا کمتر شاهد اختلالات ناباروری باشیم .
متاسفانه خیلی مواقع اتفاق می افتد که جنین تشکیل می شود اما چون اسپرم کیفیت خوبی نداشته و شاخص DFI بالایی داشته است ، منجر به سقط جنین می شود . بنابراین انجام مشاوره پیش از بارداری هم در زنان و هم در آقایان بسیار حائز اهمیت است و از تجربه تلخ سقط جنین و بسیاری از مشکلات حین بارداری پیشگیری می کند .