زندگی زوج های نابارور، روایتی غم انگیز

ناباروی در سال های اخیر به یکی از دغدغه زوج های جوان تبدیل شده که در برخی موارد این افراد با تقبل هزینه های سنگین پزشکی اما در نهایت دست خالی می مانند و غفلت زده از مساله فرزندخواندگی( فرزندپذیری) یا از یکدیگر جدا می شوند و یا زندگی مشترک خود را با حسرت خنده کودکی در خانه شان سپری می کنند.
زن جوانی با چهره مضطرب نشسته و با همسرش صحبت می کند، منتظر نوبت ویزیت هستند و انگار هر دو حوصله ندارند و با کلمات کوتاه به یکدیگر پاسخ می دهند.
رفته رفته لحنشان رو به تندی می گراید و ابتدا زن و سپس مرد جوان مطب را ترک می کنند، از پنجره مطلب آنها را دنبال می کنم، در گوشه ای از محوطه می نشینند و برای لحظاتی سکوت میانشان حاکم می شود.
خود را به آنها می رسانم، بدون مقدمه موضوع را عنوان می کنم و البته با شرایط این زوج انتظار چندانی برای همکلام شدنشان با خودم ندارم اما زن جوان استقبال می کند و او هم بی مقدمه سر اصل می طلب می رود.
هر دوی آنها تحصیل کرده و کارمند هستند، ۱۱ سال قبل ازدواج کرده اند و همچنان یکدیگر را دوست دارند، از پنج سال قبل که برای بچه دارشدن تصمیم گرفته اند درگیر پزشک و درمان و دارو هستند.
هرچند پزشکان دلایل متفاوتی را برای ناباروری این زوج عنوان کرده اند اما در نهایت همه یک نظر داشته اند، امکان فرزنددار شدن آنها بسیار کم و دور از انتظار است، اما انها ناامید نیستند و همچنان روزنه امیدی را که دارند با خود از این مطلب به آن مطلب می برند.
زن جوان کم کم از خستگی هایشان می گوید، اینکه بجز چندین بار عمل و هزینه های بسیار بالای درمان، از نظر روحی نیز دچار یک بحران فرسایشی شده اند که رفته رفته در روابطشان نیز تاثیرگذاشته است.
نگاه و پرسش های بیجای اطرافیان، دخالت انها و اظهارنظرهای بی مورد خسته شان کرده و برغم بی فرزندی آنها افزوده است، هرچند خانواده شان در ظاهر کاری به کارشان ندارند و سخت نگرفته اند اما هردو می دانند تا چه اندازه برای پدر و مادرهایشان هم دغدغه شده اند.
وقتی از فرزندخواندگی می گویم ناگهان هردو ساکت می شوند، مرد جوان که انگار قبلا به این مساله فکر کرده بدون مقدمه می گوید " نه" . اما همسرش به نظر می رسد که امید تازه ای یافته و با عجله میان صحبت مرد می آید و می گوید تاکنون به این مساله فکر نکرده است و چند پرسش ابتدایی در این زمینه می کند، اینکه باید کجا بروند و چقدر طول می کشد؟
توضیحات ناقصی می دهم و راهنماییشان می کنم اما مرد همچنان بر پاسخ منفی خود اصرار دارد و زن جوان هم بر قانع کردن او. اما پاسخ پایانی مرد این است: من بچه فرد دیگری را بزرگ نمی کنم!! اما همسرش اصرار دارد که بیشتر دراین زمینه تحقیق کنند.
در حالیکه این زوج جوان از فرزندخواندگی غافل بودند و حتی همسر این زن دیدگاه خوبی به این مساله نداشت به خانواده ای فکر می کنم که سالهاست دختری را به فرزندی پذیرفته اند و زندگی سراسر شور و نشاطی را سپری می کنند.
زوج جوانی که وقتی پزشکان آب پاکی را روی دستشان می ریزند، معطل نکرده اند و به بهزیستی رفته اند، " بهار" را که شیرخواره بوده به عنوان فرزندشان تحویل گرفته اند و امروز پس از ۶ سال همچنان به فرزندشان عشق می ورزند.
خانواده آنها نیز این شرایط را به خوبی پذیرفته و بهار را نوه خود می دانند، اصلا انگار نه انگار که بهار پدر و مادر دیگری دارد و ۶ سال قبل از پرورشگاه به خانه آوره شده است.
قانون فرزندخواندگی نخستین‌بار در اسفند ۱۳۵۳ تصویب شد و نزدیک به ۴۰ سال همچنان در کشور ما برای فرزندخواندگی به این قانون استناد می‌شد. اما همان‌طور که هر قانونی با توجه به نیازهای روز جامعه باید تغییر کند تا کارآمدتر شود در سال‌های اخیر نیز این قانون با توجه به سختگیری‌های مفرطی که داشت، خود به مشکل و سدی بزرگ در راه فرزندخواندگی تبدیل شده بود.
براساس قوانین قبلی، فقط زن و شوهرانی می‌توانستند کودکی را به فرزندی قبول کنند که خودشان صاحب فرزند نمی‌شدند یا اینکه باید مقیم ایران می‌بودند. همچنین کودکان بی‌سرپرست فقط به فرزندخواندگی سپرده می‌شدند اما طبق قانون جدید شرایط سهل‌تر و در عین حال محکم‌تر از قبل شده، به گونه‌ای که در حال حاضر دختران مجرد، خانواده‌های دارای فرزند و ایرانیان مقیم خارج نیز می‌توانند از مزایای فرزندخواندگی برخوردار باشند.
با اعمال تغییراتی در قانون فرزندخواندگی ( فرزندپروری) و تسهیل نسبی شرایط، تاحدودی از رسوب کودکان در مراکز نگهداری کاسته شده اما از طرفی عدم اطلاع رسانی و فرهنگ سازی درست در این زمینه، موجب شده همچنان خانواده ها نسبت به این اقدام حساس باشند و پذیرش کودک غیر را به راحتی قبول نکنند.
بر اساس آمار تا سال ۹۴، تعداد کل کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست حدود۲۴ هزار نفر و تعداد فرزندان سپرده شده به خانواده ۱۵ هزار نفر بوده است.
مدیر امور حقوقی بهزیستی لرستان می گوید: فرزندپذیری فرآیندی است که طی آن کودک، توسط یک زوج بدون فرزند یا دختر ازدواج نکرده یا زوج دارای فرزند، با حکم قضایی به طور دائمی به عنوان فرزند پذیرفته می‌شود.
ناصر افشاری گفت:‌ قانون مرجع برای رسیدگی به فرزندخواندگی و حمایت از کودکان بدون بی یا بدون سرپرست مصوب سال ۹۲ است واصل ان مصوب سال ۵۳ می باشد که داری نواقص عمده شرعی و اجتماعی بود.
وی افزود: هرچند قانون جدید ابهاماتی در اجرا دارد اما بیشترین موانع و مشکلات پیش روی سرپرستی را کاهش داده است.
وی با تاکید بر اطلاق فرزندپذیری به جای فرزندخواندگی کرد: البته مهم چتر حمایتی این قانون برای کودکان است که علاوه بر زوج های بدون فرزند، ‌سایر زوج ها و حتی دختران مجرد هم می توانند اجازه سرپرستی فرزند دختر را داشته باشند.
وی ادامه داد:‌اجرای این قانون بر عهده قوه قضاییه و سازمان بهزیستی است که باید در این راستا همکاری های مستمر و فشرده ای ایجاد شود.

اعتیاد اصلی ترین علت بی یا بدسرپرستی کودکان
این مشاور حقوقی تصریح کرد:‌ طفل های بد یا بی سرپرست و همچنین اطفال رها شده را می توان با رعایت قانون به خانواده های واجد شرایط سپرد.
افشاری با بیان اینکه رها کردن طفل، نوعی کودک آزاری و جرم تلقی می شود افزود:‌محرز شدن بی یا بدسرپرستی طفل توسط دادستان تعیین می شود.
وی اظهار داشت:‌ والدین به دلایلی همچون اعتیاد، معلولیت ذهنی، ازدواج های موقت و فقر اقتصادی طفل را رها می کنند که بیشترین مورد بدسرپرستی در استان اعتیاد است.
وی توضیح داد: برخی والدین متجاهر و کارتن خواب هستند که در مراکز ۱۵ و ۱۶ نگهداری می شوند اما در هر حال اولویت نگهداشتن فرزند با والدین زیستی( واقعی) می باشد که بررسی این صلاحیت به مرجع قضایی سپرده می شود.
افشاری گفت:‌ پدر و مادر معتاد به رفتارهای خود باعث آسیب اجتماعی و شخصیتی به فرزند شده اند و با نظر دادستان در صورتی که اعتیاد حاد باشد، دستورموقت برای نگهداری فرزند در مراکزبهزیستی تا زمان اصلاح والدین صادر می شود.

کودکانی که به ناچار نقش های چندمادری را می پذیرند
مدیر امور حقوقی بهزیستی لرستان گفت: در تنها شیرخوارگاه استان در خرم آباد ۲۵ طفل و بیش از ۲۰ کودک در مرکز اطفال بالای سه سال در الیگودرز نگهداری می شوند.
افشاری بیان کرد:‌ که به دلیل تعدد مربیان شیرخوارگاه، این کودکان به چند نفر ازاین کارکنان (مادریار)‌ وابسته می شوند و در حقیقت برخی از انها با داشتن سه مادر یار، به داشتن چندمادر موقت عادت می کنند.
وی ادامه داد: به همین دلیل واگذاری کودک هرچه در سنین پایین تر انجام شود از نظر عاطفی برای وی بهتر خواهد بود.
وی اضافه کرد: مادریاران مکلف هستند اطفال را به صورت مداوم در آغوش بگیرند تا علاوه بر مباحث عاطفی، نیازهای رشدی کودک نیز تامین شود که این امر باعث وابستگی همزمان کودک به چند نفر می شود.

کودکان تا سن ۱۶ سالگی قابل واگذاری هستند / بهزیستی ضامن خوشبختی زوجین نیست
این کارشناس امور حقوقی در خصوص آغاز مراحل فرزندپذیری تصریح کرد:‌این فرایند از بهزیستی آغاز می شود و ویژگی های زوجین بسیار مهم است.
افشاری افزود: سلامت جسمی، روحی و روانی، سلامت عمومی، عدم سوپیشینه، نبود اعتیاد و مشکل سیاسی اجتماعی حاد، و شرایط تحصیلی و سنی از مهمترین فاکتورهایی هستند که توسط بهزیستی و مشاور بررسی می شوند چراکه این سازمان، خوشبختی کودکان را وظیفه خود می داند.
وی تاکید کرد بهزیستی ضامن خوشبختی زوجین نابارور نیست چراکه در خصوص طفلی مسوولیت دارد که از ناهنجاری های اجتماعی به این سازمان پناهنده شده و به همین دلیل پیگیری و نظارت های مکرری تا زمان ۱۸ سالگی اطفال واگذار شده را انجام می دهد.
به گفته وی کودکان بی یا بدسرپرست تا سن ۱۶ سالگی قابل واگذاری به والدین جدید هستند و پس از آن، به مظنور توانمندسازی وارد مراکز شبه خانواده می شوند.

واگذاری کودکان بر اساس سن والدین/ ۲۰۰ تقاضای فرزندپذیری در لرستان ثبت شد
مدیرامور حقوقی بهزیستی لرستان مدت زمان بررسی درخواست والدین تا پذیرش نهایی آنان را حدود یک ماه عنوان کرد و افزود: سن والدین متقاضی را قانون تعیین می کند.
افشاری تصریح کرد: کودک شیرخوار به متقاضیان زیر ۳۰ سال، کودک یک تا سه ساله به والدین ۳۰ تا ۴۰ سال و کودکان سه تا هفت سال به افراد بالای ۴۵ سال واگذار می شوند و دختران مجرد بالای ۳۰ سال با شرایط خاص می توانند درخواست فرزند دختر بدهند.
وی ادامه داد: شناسنامه قبلی کودک با نام والدین زیستی نیز تعویض و با اسامی جدید صادر می شود اما سوابق این امر در ثبت احوال بایگانی و نگهداری می شود.
وی با بیان اینکه ۲۰۰ تقاضای فرزندپذیری در لرستان ثبت شده گفت: ‌این رقم با توجه به کودکان مراکز بهزیستی استان مطلوب و قابل توجه است.

نظارت بهزیستی به خانوارهای فرزندپذیر تا ۱۸ سالگی کودک/ محریمت و تامین مالی ۲ شرط مهم
مدیر امور حقوقی بهزیستی لرستان ادامه داد: پس از طی مراحل قانونی و واگذاری فرزند،حکم ۶ ماهه و موقت فرزندپذیری صادر می شود.
افشاری تصریح کرد: در این مدت رفتار والدین، تحت نظارت مستقیم بهزیستی بررسی و شرایط بهداشتی، درمانی و آموزشی کودک نیز رصد می شود و چنانچه در این میان مشکلی وجود داشته و یا شرایط مطلوبی ایجاد نشود، حکم لغو و کودک به مراکز بهزیستی بازگردانده می شود.
وی ادامه داد:‌ در صورت تایید زوجین فرزندپذیر پس از ۶ ماه، حکم دائم صادر می شود اما نظارت و بررسی های بهزیستی تا ۱۸ سالگی فرزند به طور مستمر ادامه دارد.
به گفته وی شرایط حقوقی این واگذاری بسیار مهم و دقیق است که مساله محرمیت و تامین مالی آینده کودک باید بسیار مورد توجه قرار گیرد چراکه در صورت فوت احتمالی والدین، فرزند واگذار شده باید از امنیت مالی برخوردار باشد.

موضوع فرزندخواندگی را به کودک بگوییم؟
افشاری گفت:‌ فرزندان باید از موضوع واگذاری خود اطلاع داشته باشند و شروع این فرایند در سن ۴ تا ۵ سالگی است.
وی افزود: والدین جدید باید با استفاده از راهنمایی های مشاوره ای و بکاربردن بازی های خاص، ذهن کودک را برای عنوان و پذیرش این مساله آماده کنند.
وی با تاکید بر اینکه بازگوکردن واقعیت باید با نظر روانشناس و شیب ملایمی انجام شود اظهار داشت:‌ تجربه نشان می دهد در برخی شرایط، افرادی از نزدیکان زوجین شیطنت کرده و موضوع را بدون مقدمه به کودک ابراز کرده اند که این موجب بحران های جبران ناپذیر شده است.

چگونه فرزندپذیری را تسهیل کنیم؟
مدیر امور حقوقی بهزیستی لرستان در خصوص برخی موانع پیش روی فرزندپذیری می گوید: مشاوره های دینی این امر و صدور گواهی ها در قم صادر می شود که به نظر می رسد با راه اندازی مرکز مشابهی در استان، از تردد به سایر مناطق و افزایش زیمان، هزینه و مخاطرات جلوگیری کرد.
افشاری افزود: پیشنهاد می شود سازمان تبلیغات اسلامی استان با ورود به این مساله و ارائه آموزش های مربوطه به روحانیون، این خدمات مشاوره ای را در اختیار زوجین قرار دهد.
وی همچنین گفت: هرچند قانون جدید ۹۵ درصد موانع و مشکلات را برطرف کرده اما همچنان ابهاماتی وجود دارد که باید برطرف شود.
وی توضیح داد: در قانون حداکثر سن برای فرزندخواندگی مشخص نشده و حتی یک فرد ۹۰ ساله می تواند درخواست فرزندپذیری داشته باشد.
وی اضافه کرد: همچنین برخی زوجین بعد از فرزندپذیری از یکدیگر جدا می شوند و مرد، تمام اموال خود را بنام غیر کرده یا می فروشد که در این صورت مرگ اقتصادی برای کودک رخ می دهد.

دیدار خواهران غریب پس از ۲۲ سال
افشاری با اشاره به خاطرات تلخ و شیرین سالها فعالیت در حوزه فرزندپروری گفت: سالها قبل دوخواهر دوقلو به دلایلی از یکدیگر جدا می شوند و یکی از انها به خانواده جدید واگذار می شود.
خانواده فرزندپذیر به تهران مهاجرت می کنند و تا ۲۲ سال هیچ خبری از آنها نیست که درست در زمان مرگ مادربزرگ این دختران، مادربزرگ به دختری که در خانواده اصلی زندگی می کند موضوع خواهر دوقلویش را عنوان کرده و از وی می خواهد اورا بیابد.
خواهر ساکن در خرم آباد که اکنون بجر نشانی های کوچک مادربزرگ فوت شده آدرس و اطلاعات دیگری ندارد به بهزیستی مراجعه کرده و پس از ماهها پیگیری همچنان برای یافتن خواهد گمشده اش اصرار می کند که با توجه به مهاجرت خانواده دوم به تهران، یافتن خواهر واگذار شده بسیار سخت و پرمشغله بود.
اما در نهایت خواهر گمشده پیدا می شود، دختر جوانی که دانشجوی پزشکی است و زندگی بسیار مرفه و خوشبختی دارد.
اکنون که چندسال از دیدار خواهران دوقلو می گذرد، خانم دکتر همچنان با خانواده فرزندپذیر زندگی می کند و با والدین زیستی( والدین واقعی) و خواهر خود در ارتباط است.
بهزیستی لرستان به واسطه تاسیس مراکز شبانه روزی میزبان ۱۱۷ کودک از بدو تولد تا ۱۷ سالگی است که از سال ۹۵ تا ۹۸ تعداد ۱۵۷ کودک در شیرخوارگاه بهزیستی پذیرش شدند و ۱۲۶ کودک از طریق مکانیسم فرزندخواندگی تحویل خانواده‌ها شد.