نوزاد در بدو تولد، وضعیت‌های ظاهری عجیب و بی‌خطر

نوزاد در بدو تولد باوجود زیبایی منحصر به فردش ظاهر متغیری دارد و مدام در حال تغییر شکل است؛ شاید نتواند به‌خاطر پف زیاد پلک‌ها، چشمانش را در روزهای اول به‌طور کامل باز کند یا اینکه با بدن پوشیده از کرک و مویش شما را متعجب کند، اما هر کدام از این موارد طبیعی می‌تواند برای تازه پدر و مادرها نگران‌کننده به‌نظر برسد و ذهن‌شان را درگیر کند.
به همین بهانه تصمیم گرفتیم با کمک دکتر مهتا فاطمه بصیر، فوق تخصص نوزادان، شما را با وضعیت‌های ظاهری عجیب اما بی‌خطری که احتمالا نوزادتان آنها را تجربه می‌کند آشنا کنیم تا به‌جای تلاش برای برطرف کردن‌شان، انرژی خود را برای به سلامت گذشتن از روزهای پرمشغله‌ای که کودک‌تان به زندگی شما هدیه کرده، صرف کنید.

روی پوستش چه می‌بینید؟
- حتما چین و چروک و خشکی پوست نوزاد توجه‌تان را جلب می‌کند. در دوران جنینی سطح پوست نوزاد در احاطه مایع آمنیوتیک قرار دارد که سرشار از مواد ایمنی است. اما بعد از بیرون آمدن از چنین محیطی پوست دچار خشکی می‌شود که یک امر طبیعی است و به مرور زمان با محیط جدید سازگار می‌شود. باز هم اگر دل‌تان نمی‌خواهد نوزاد در این وضعیت باشد، می‌توانید با روغن‌های گیاهی مثل روغن بادام شیرین سطح پوست را آغشته کنید.

- لکه‌های سرخ رنگی روی پلک نوزاد دیده می‌شود که به آن آنژیوم می‌گویند. آنژیوم درواقع مویرگ‌هایی هستند که به چشم می‌آیند. مشابه سرخی پشت پلک در نواحی دیگر بدن مثلا بین دو ابرو و در پیشانی هم ایجاد می‌شود که به مرور زمان خودبه‌خود از بین می‌رود.

- توده‌های سرخ‌رنگ عروقی یا آنژیوم‌های توده‌ای تقریبا تا دو سالگی کودک از بین می‌روند. تنها درصورتی که این توده‌ها در نواحی حساس بدن مثل روی پلک و روی لب نوزاد ظاهر شده یا در جاهای مختلف بدن گسترده شوند، باید نوزاد تحت‌درمان پزشک قرار بگیرد.

- روی باسن و پایین کمر نوزاد نوعی کبودی طبیعی به اسم لکه مغولی وجود دارد که خود به‌خود تا سه، چهار سالگی از بین می‌رود. ممکن است این لکه حتی در ساق پا شکل بگیرد. در هر صورت مسئله مهمی نیست و عموما ژنتیکی است.

- در روزهای اول بعد از تولد روی بینی هر نوزادی جوش‌های ریز سفیدرنگی باعنوان milia دیده می‌شود که همان چربی‌های زیر پوست نوزاد است و هیچ خطری ندارد. این جوش‌ها تا پایان هفته اول زندگی ناپدید می‌شود.

- آکنه‌های نوزادی همان جوش‌های سفید هستند که در یک زمینه سرخ‌رنگ قرار دارند و به درمان یا مراقبت خاصی نیاز ندارند. وقتی هورمون‌های دریافتی از طریق بند ناف از بدن دفع شوند، آکنه‌ها نیز ظرف سه تا چهار ماه برطرف خواهند شد و هیچ رد و اثری روی پوست باقی نمی‌گذارند.

- عرق جوش همان‌طور که از اسمش برمی‌آید، بر اثر تعریق زیاد بدن نوزاد به‌وجود می‌آید. این یکی را می‌توانید خودتان کنترل کنید. بیش از حد لازم به نوزاد لباس نپوشانید. این روزها دیگر همه خانه‌ها گرم هستند و نیازی به پوشاندن لباس‌های ضخیم نیست. دمای خانه را هم گرم نگه دارید ولی در این مورد هم زیاده‌روی نکنید. همچنین می‌توانید روزی یک‌بار بدن نوزاد را بدون استفاده از صابون، بشویید. قدیمی‌ها به بدن نوزاد تالک می‌زدند که به‌دلیل آسیب‌هایی که برای سلامت دارد به هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود.

روی سرش چه می‌بینید؟
- به‌طور طبیعی قسمت جلوی سر و ملاج نوزاد بسیار نرم است، چون زیر پوست سر جای استخوان، غضروف وجود دارد. به این ترتیب رشد طبیعی سر به‌راحتی انجام می‌شود. بعضی والدین نگران آسیب دیدن مغز نوزاد می‌شوند، درحالی‌که مغز او زیر پوست سرش نیست و محافظت می‌شود. به مرور زمان از ۹ماهگی تا ۱۸ماهگی سر نوزاد سفت خواهد شد و جایی برای نگرانی نیست.

- قرینه نبودن دو طرف سر نوزاد هم از مواردی است که ظاهر ناخوشایندی دارد ولی مشکل جدی برای سلامت نوزاد ایجاد نمی‌کند. غضروف‌ها انعطاف‌پذیر هستند. وقتی نوزاد مدام در یک جهت خوابانده شود، دو طرف سرش قرینه نخواهد بود. این مسئله را با تغییر وضعیت نحوه خوابیدن نوزاد می‌شود حل کرد.

- حتی اگر دمای اتاق یا بدن نوزاد متعادل باشد باز هم ممکن است سر و کف دستان نوزاد عرق کند که طبیعی است. معمولا تعریق دست و سر نوزاد ارثی است و ربطی به ناراحتی خاصی ندارد.

در چشم‌هایش چه می‌بینید؟
- در یکی، دو ماهه اول بعد از تولد، سفیدی چشم نوزاد آبی کمرنگ می‌شود. بعضی مادران با دیدن این حالت فوری نوزاد را پیش چشم‌پزشک می‌برند، در حالی‌که این آبی کمرنگ یک امر طبیعی است و دلیل بر مشکل بینایی نیست. طولی نمی‌کشد که سفیدی چشم رنگ طبیعی خود را باز می‌یابد.

- تنگی خفیف مجاری اشک باعث می‌شود گریه‌های نوزاد بدون اشک باشد. این مسئله هیچ ارتباطی با خشکی چشم یا ناراحتی چشمی ندارد و تا یک‌سالگی خودبه‌خود برطرف می‌شود.

- قی چشم نوزاد هر قدر هم که زیاد باشد، طبیعی است. برای پاک کردن آن از یک دستمال تمیز و مرطوب ساده (بدون مواد شیمیایی) استفاده کنید. مراقب باشید برای این کار از دستمال‌های مرطوب در بازار استفاده نکنید. دستمال کاغذی کمی مرطوب هم کارتان را راه می‌اندازد.

این بیماری مربوط به چشم‌هایش نیست!
-با شروع زردی نوزاد سفیدی چشم او هم زرد می‌شود. شکی نیست که زردی را باید جدی گرفت و به‌موقع آن را درمان کرد. اما باور بر این است که هر چه چشم نوزاد زردتر باشد، یعنی شدت بیماری زردی هم بیشتر است و خطر بیشتری نوزاد را تهدید می‌کند، در حالی‌که چنین نیست. میزان زردی چشم نوزاد زیاد یا کم ربطی به اصل بیماری ندارد.

-برای درمان چنین مشکلی، دلیلی برای معاینه چشم نوزاد توسط چشم پزشک و مداوای چشم‌هایش نیست. زردی نوزاد که می‌تواند رنگ پوست یا سفیدی چشم نوزاد را تغییر دهد، نیاز به درمان از طریق راه‌های دیگری دارد و دیدن چنین نشانه‌ای، تنها می‌تواند به والدین و متخصصان امکان آگاه شدن از مشکل اصلی را بدهد.

روی سینه و شکمش چه می‌بینید؟
- در هشت هفته اول تنفس نوزاد از راه بینی انجام می‌شود. درصورتی که بینی گرفته باشد به‌خصوص حین مکیدن شیر تنفس نوزاد صدا‌دار می‌شود و این تصور را به‌وجود می‌آورد که نوزاد نمی‌تواند نفس بکشد. برای رفع این مشکل باید بینی نوزاد را تمیز کنید. همچنین قطره‌های سدیم کلراید که در داروخانه به‌همین منظور ارائه می‌شوند، حلال مشکل هستند. اما اگر این حالت بعد از استفاده از سدیم کلراید هم ادامه پیدا کرد، آن وقت باید به پزشک مراجعه کنید.

- در دو ماهه اول تولد ضربان قلب نوزاد، بالا است و قلبش تندتند می‌زند. ضربان قلب نوزاد در این زمان، بین ۴۰ تا ۶۰ ضربان در دقیقه است. به‌تدریج و همراه با رشد نوزاد این میزان به ۴۰ تا ۴۵ ضربان در دقیقه کاهش پیدا خواهد کرد، بنابراین فکر اینکه نوزاد دچار مشکل قلبی است را از سر بیرون کنید.

- عطسه کردن نوزاد کاملا طبیعی است، ولی والدین خیال می‌کنند بچه‌شان هنوز از راه نرسیده، سرما خورده است! حتی عطسه‌های پی‌درپی نوزاد الزاما دلیل بر ابتلا به سرماخوردگی نیست. مجاری تنفسی نوزاد ظریف هستند و نسبت به هوا و عطرها واکنش نشان می‌دهند. همین و بس!

- شکم نوزاد شکل برجسته‌ای دارد که ناشی از ضعف طبیعی عضلات شکمی است و دلیل بر وجود بیماری خاصی نیست. این حالت به مرور زمان و با تقویت عضلات خودبه‌خود اصلاح خواهد شد.

- تغییر رنگ و شکل ناف نه‌تنها نگران‌کننده نیست بلکه نشانه بهبود زخم است. ناف نوزاد باید به‌طور طبیعی ظرف یک هفته تا ۱۰روز رنگ و شکلش عوض شود و بیفتد، ضمن اینکه حتی بعد از افتادن ناف در آن قسمت ترشحات رقیقی هم ممکن است دیده شود که باز بی‌خطر است، چون زخم ناف درواقع یک زخم باز است. کافی است ناف و محیط پیرامون آن را خشک و تمیز نگه دارید تا نوزاد آسیبی نبیند.

- گاهی نوزاد پستان‌های متورمی دارد. نگران نباشید. این حالت تحت‌تاثیر هورمون‌های مادر به‌وجود می‌آید. در نوزادان دختر حتی ممکن است پستان ترشحات کمی هم داشته باشد. این هم جای نگرانی ندارد و طبیعی است. درمورد نوزاد دختر یک نشانه دیگر هم هست که مادر را خیلی ناراحت می‌کند؛ اگر لکه خون در پوشک دیدید، وحشت نکنید، چون این هم از هورمون‌های باقی‌مانده از مادر در بدن نوزاد نشات می‌گیرد. اما اگر تکرار شود، می‌توانید به پزشک مراجعه کنید.

در دهانش چه می‌بینید؟
- اگر تیغه زیر زبان نوزاد تا نوک زبان پیش بیاید در اصطلاح می‌گویند زبانش گره خورده است. در زمان قدیم این قسمت را با تیغ تیزی می‌بریدند که کار وحشتناکی است و این روزها دیگر انجام نمی‌شود. اگر شیر خوردن و وزن‌گیری نوزاد بر اثر بلند بودن تیغه زیر زبان مختل شود، می‌توانید به پزشک مراجعه کنید، در غیر این صورت هیچ مشکلی به‌وجود نخواهد آمد.

- در دوره نوزادی، گاهی کیست‌های کوچک در کام یا لثه نوزاد دیده می‌شود که اسم‌شان کیست‌های موکوسی است. این کیست‌ها اهمیتی ندارند و وجود آنها در ماه‌های اول کاملا طبیعی است. علاوه بر این شاید روی لب نوزاد هم کیست کوچکی دیده می‌شود که به مرور زمان بهبود پیدا خواهد کرد. شاید وجود چنین نشانه‌هایی والدین را نگران کند، اما دلیلی برای دخالت‌های پزشکی و مداوای این کیست‌ها وجود ندارد و تنها به کمی صبوری از سوی والدین برای برطرف شدن این مشکل نیاز است.

- هر نوزادی در زمان تولد، ممکن است شرایط جسمی متفاوتی از دیگران را داشته باشد. برای مثال درحالی که اغلب کودکان بعد از ۵ ماهگی صاحب دندان می‌شوند، نوزادانی هم هستند که گاهی با یک دندان به‌دنیا می‌آیند و در شکم مادر اولین دندانشان سر می‌زند. گرچه ممکن است وجود چنین تفاوتی والدین را نگران کند اما باید گفت که اگر این دندان لق نباشد، لازم به هیچ‌گونه اقدامی نیست. ولی اگر بررسی کردید و مطمئن شدید که دندان لق است، می‌توانید به پزشک مراجعه کنید. دندان‌دار بودن در زمان تولد، اتفاقی است که نوزادان محدودی آن را تجربه می‌کنند و اگر شما با این اتفاق نادر روبه‌رو شدید، هرگز برای برطرف کردن نگرانی‌های‌تان اقدام‌های خودسرانه را انجام ندهید و از عمل کردن به توصیه‌های افرادی که تخصصی در این مورد ندارند، پرهیز کنید.