قطره نیستاتین چیست؟ کاربرد، روش مصرف و عوارض آن

قطره نیستاتین یک داروی ضدقارچ است که برای درمان عفونت‌های قارچی مخصوصاً عفونت‌های دهان مانند برفک دهان، حلق و دستگاه گوارش مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو معمولاً برای افرادی تجویز می‌شود که به دلیل ضعف سیستم ایمنی، مصرف آنتی‌بیوتیک‌های خاص یا شرایط پزشکی دیگر دچار عفونت‌های قارچی یا برفک دهان شده‌اند. آگاهی از کاربرد، روش مصرف و عوارض جانبی نیستاتین می‌تواند به مصرف ایمن‌تر و مؤثرتر این دارو کمک کند.

قطره نیستاتین چیست و چه کاربردی دارد؟

قطره نیستاتین یک داروی ضدقارچ است که برای درمان عفونت‌های قارچی به‌ویژه برفک دهان، مورد استفاده قرار می‌گیرد. برفک دهان که اغلب در نوزادان، کودکان، افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مشاهده می‌شود، نوعی عفونت قارچی است که موجب ایجاد لکه‌های سفید در دهان و گلو می‌شود. نیستاتین با از بین بردن قارچ‌های مولد برفک، به بهبود این عفونت کمک می‌کند. این دارو به صورت قطره در دهان مصرف می‌شود و برای اثربخشی بیشتر باید مدتی در دهان نگه داشته شود تا قارچ‌ها را به‌طور موثری از بین ببرد.

دیگر روش های درمان برفک دهان

روش های درمان برفک دهان با توجه به سن و سلامت عمومی بیمار متفاوت است. معمولا در عرض دو هفته پس از آغاز اقدامات درمانی، برفک دهان بهبود پیدا می‌کند اما سیستم ایمنی ضعیف یا ابتلا به برخی بیماری های خاص ممکن است باعث برگشت برفک دهان شود.

برای درمان برفک دهان ممکن است داروهایی زیر تجویز شود:

• فلوکونازول؛ داروی ضد قارچ خوراکی
• کلوتریمازول؛ قرص ضد قارچ که در دهان حل می‌شود.
• نیستاتین ؛ دهانشویه ضد قارچ که بعد از غرغره کردن بلعیده می‌شود.
• ایتراکونازول؛ داروی ضد قارچ که برای افرادی که با روش های دیگر درمان نشده یا به HIV مبتلا هستند تجویز می‌شود.
• آمفوتریسین B؛ این دارو در موارد شدیدتر کاربرد دارد.

علائم و نشانه های برفک دهان

برفک دهان در مراحل اولیه معمولا علامت خاصی ندارد اما به مرور ممکن است علائم زیر در فرد دیده شود:

• برجستگی های سفید رنگ روی زبان، قسمت داخلی گونه، لثه یا لوزه ها
• خونریزی خفیف به علت خراش ضایعات سفید رنگ
• درد در ناحیه ضایعات سفید رنگ
• خشکی و ترک خوردگی پوست نواحی گوشه دهان
• مشکل بلع
• طعم بد دهان
• برفک دهان در نوزادان گاهی باعث بروز مشکلات تغذیه، بهانه گیری و کج خلقی نوزاد می‌شود.
• گاهی در اثر شیر دادن به نوزاد مبتلا به برفک دهان، علائم زیر در مادر مشاهده می‌شود که نشان دهنده ابتلای او به عفونت است:
• خارش شدید، بروز حساسیت یا درد در نوک پستان
• پوسته پوسته یا براق شدن پوست ناحیه اطراف نوک پستان
• درد شدید هنگام شیر دادن به نوزاد
• درد شدید سینه ها

روش مصرف قطره نیستاتین چگونه است؟

روش مصرف قطره نیستاتین به طور معمول به شکل زیر است:

• دستور پزشک را دنبال کنید: دوز و دفعات مصرف قطره نیستاتین ممکن است بسته به شرایط فردی توسط پزشک تعیین شود، بنابراین حتماً به توصیه‌های پزشک خود توجه کنید.
• مقدار لازم دارو را اندازه بگیرید: با استفاده از قطره‌چکان همراه دارو، مقدار توصیه‌شده را به دقت اندازه بگیرید.
• نگه داشتن دارو در دهان: دارو را در دهان ریخته و حدود یک تا دو دقیقه در دهان نگه دارید، به طوری که سطح دهان و لثه‌ها به دارو آغشته شود. سپس می‌توانید آن را قورت دهید یا از دهان بیرون بریزید، طبق دستور پزشک.
• پرهیز از شستشوی سریع دهان: تا حد امکان، بعد از مصرف دارو از نوشیدن آب یا شستشوی دهان خودداری کنید تا دارو زمان کافی برای اثرگذاری داشته باشد.
• تکرار دارو در فواصل منظم: معمولاً قطره نیستاتین باید چندین بار در روز مصرف شود (معمولاً ۴ بار)، و بهتر است فواصل زمانی مصرف یکنواخت باشد تا درمان به‌صورت پیوسته انجام شود.
• اگر قطره نیستاتین برای نوزاد یا کودک استفاده می‌شود، می‌توانید آن را با استفاده از گوش پاک‌کن روی لثه‌ها و داخل دهان بمالید.

عوارض قطره نیستاتین

قطره نیستاتین مانند هر داروی دیگری می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. برخی از عوارض احتمالی آن عبارتند از:

• تهوع و استفراغ: بعضی افراد ممکن است بعد از مصرف دچار حالت تهوع یا حتی استفراغ شوند.
• تحریک دهان و گلو: استفاده موضعی از نیستاتین ممکن است باعث تحریک یا سوزش در دهان و گلو شود.
• اسهال: در برخی موارد، مصرف نیستاتین می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی مانند اسهال شود.
• واکنش‌های آلرژیک: اگرچه نادر است، اما بعضی افراد ممکن است به نیستاتین حساسیت داشته باشند که می‌تواند به شکل خارش، قرمزی، یا کهیر ظاهر شود. در موارد شدیدتر، واکنش آلرژیک می‌تواند به تورم صورت، زبان، یا گلو و دشواری در تنفس منجر شود که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
• طعم ناخوشایند در دهان: این دارو ممکن است طعم ناخوشایندی در دهان ایجاد کند که موقت است و معمولاً خود به خود برطرف می‌شود.

در صورت بروز هرگونه عارضه غیرعادی یا شدید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا اقدامات لازم انجام شود و در صورت نیاز دارو جایگزین شود.

طول درمان برفک دهان نوزادان

معمولا برفک دهان در نوزادان در عرض 2 هفته و به صورت خود به خود ناپدید می‌شود و در این مدت پزشک توصیه می‌کند والدین بدون استفاده از دارو عفونت را زیر نظر داشته باشند. در برخی موارد قطره یا ژل تجویز می‌شود که باید داخل دهان و نه فقط روی زبان پخش شود. ژل تجویز شده معمولا حاوی داروی ضدقارچ میکونازول است که با استفاده از انگشت تمیز در نواحی آسیب دیده دهان کودک استفاده شود. استفاده از ژل باید دقیقا طبق دستورالعمل پزشک و بعد از غذا انجام شود، برای جلوگیری از خفگی، توصیه می‌شود در هر زمان مقدار کمی از ژل استفاده کرده و از مالیدن آن در نواحی پشت گلو خودداری شود.

هشدار: با این که برخی پزشکان این ژل را برای همه کودکان در همه سنین تجویز می کنند اما تاکید می‌شود مصرف ژل میکونازول در نوزادان کمتر از 4 ماه مجاز نیست. درمان جایگزین استفاده از قطره ضد قارچ نیستاتین است که در مواردی که امکان استفاده از ژل میکونازول نباشد تجویز می‌شود. در این روش قطره با استفاده از قطره چکان داخل دهان و نواحی آسیب دیده نوزاد چکانده می‌شود. معمولا نیاز است مصرف دارو تا 2 روز بعد از ناپدید شدن علائم ادامه یابد. از آن جا که برفک دهان روی تغذیه نوزادان و کودکان تاثیر منفی می گذارد در صورت عدم بهبود تا 7 روز بعد از شروع درمان، لازم است مجددا به پزشک اطفال مراجعه شود.

درمان برفک دهان در دوران شیردهی

در صورتی که نوزاد در دوران شیردهی به سر می برد نیاز است در مورد مادر نیز اقدامات پیشگیرانه یا درمانی انجام شود تا از سیکل ابتلای مجدد عفونت پیشگیری شود. در کودکان شیرخوار باید از علاوه بر موارد درمانی ذکر شده برای نوزاد، از پماد ضد قارچ مانند تربینافین یا کلوتریمازول برای سینه مادر استفاده و قبل از شیردهی پماد از روی سینه پاک شود. دهانه پستانک و بطری شیر باید کاملا تمیز شده و بهتر است با محلول آب و سرکه (مقدار مساوی) شسته و در هوای آزاد خشک شوند. استفاده از پدهای شیردهی برای جلوگیری از انتقال عفونت به لباس ها بسیار مهم است.

درمان خانگی برفک دهان در بزرگسالان

لازم به ذکر است این روش های درمانی مختص بزرگسالان بوده و استفاده از آن ها برای برفک دهان کودکان و نوزادان هرگز توصیه نمی‌شود.

نمک

آب نمک یکی از بهترین داروهای خانگی درمان برفک دهان است. کافیست 2 قاشق چایخوری نمک را در 1 فنجان آب حل کرده و 3 تا 4 بار در روز غرغره کنید. در هفته دوم تاثیر مثبت آن را مشاهده خواهید کرد.

سرکه سیب

سرکه سیب درمان طبیعی عالی برای برفک دهان است. 2 قاشق چایخوری سرکه سیب را با محلول آب نمک (2 قاشق چایخوری نمک در 1 فنجان آب گرم) مخلوط و چند بار در روز غرغره کنید تا زمانی که برفک دهان بهبود پیدا کند.

جوش شیرین

جوش شیرین روش دیگری برای درمان برفک دهان است. کافیست 2 یا 3 قاشق چایخوری جوش شیرین را در 1 فنجان آب گرم حل کرده و توپ پنبه را به آن آغشته و روی نواحی آسیب دیده قرار دهید. 2 تا 3 بار در روز از این روش استفاده کنید.

روغن نارگیل

روغن نارگیل برای کاهش علائم برفک دهان موثر است. 2 قاشق چایخوری روغن نارگیل را با مقداری آب گرم مخلوط و 2 یا 3 بار در روز غرغره کنید یا توپ پنبه را به روغن نارگیل آغشته کرده و روی نواحی آسیب دیده قرار دهید.

سیر

جویدن سیر به طور مرتب باعث کاهش و درمان ضایعات سفید رنگ برفک دهان می‌شود، همچنین می‌توان از روغن سیر در ناحیه آسیب دیده استفاده کرد.

دانه گریپ فروت

عصاره دانه گریپ فروت برای درمان برفک دهان عالی است. کافیست آن را به صورت مستقیم روی نواحی آسیب دیده اعمال کنید یا به صورت رقیق شده (ترکیب 2 قاشق چایخوری عصاره در 1 فنجان آب گرم) چند بار در روز غرغره کنید. غرغره کردن آب گریپ فروت نیز برای کاهش التهاب و درمان زخم مفید است.

آلوئه ورا

مصرف آب یا ژل آلوئه ورا به کاهش علائم برفک دهان کمک می‌کند. هر روز 1 لیوان آب آلوئه ورا نوشیده یا 2 بار در روز مقداری ژل آلوئه ورا روی ناحیه آسیب دیده قرار دهید.

ماست

خنکی ماست برای کاهش التهاب و ضایعات سفید رنگ برفک دهان مفید است و مصرف روزانه 2 یا 3 فنجان کوچک ماست ساده تاثیر عالی در درمان این بیماری دارد.

آیا برفک دهان مسری و واگیر دار است؟

خیر، رشد بیش از حد قارچ تب برفک به دلیل سیستم ایمنی ضعیف رخ می‌دهد و مسری ناست. تنها در نوزادان شیرخوار عفونت به سینه مادر یا از مادر مبتلا به عفونت مخمری قارچ کاندیدا آلبیکنس در ناحیه پستان و از طریق شیردهی به نوزاد منتقل می‌شود.

پرسش و پاسخ

پرسش مخاطب نی نی بان: دختر 2ماه و نیمه ای دارم که فقط از شیر خودم تغذیه می کنه و از وقتی که واکسن ۲ماهگیش را زده خیلی بالا میاره و خیلی تعداد دفعات مدفوعش زیاد شده و الان چند وقتیه که زود به زود برفک می زنه چکار کنم که دیگه برفکش برنگرده؟ در 1ماه اخیر 3بار برفک زده.

پاسخ از دکتر آزاده فهیمیان، متخصص اطفال:

بیماری برفک یک بیماری قارچی مزمن است و وقتی در دهان نوزاد برفک زده است به این معنی است که تمام گوارش نوزاد درگیر است و وقتی دفع صورت می گیرد بیماری چه در نوزاد پسر و چه دختر به مجاری ادراری او هم سرایت می‌کند. ما باید به شدت حواسمان به برفک باشد چون نوزاد سینه مادر را می مکد این بیماری بین دهان نوزاد و سینه مادر انتقال پیدا می‌کند، پس لازم است هم نوزاد و هم مادر درمان شوند و هم مادر یا پرستاری که پشت نوزاد را می شوید.

به شما مادر عزیز توصیه می کنم که روزی دو تا سه بار دوش بگیرید. هر هشت ساعت حدود چهار تا پنج قطره نیستاتین داخل دهان نوزاد بچکانید تا بخورد و بعد هم روزش سه بار گاز استریل را دور انگشت تان بپیچید و آن را به قطره نیستاتین آغشته کنید و آنرا روی زبان نوزاد بکشید. سعی کنید گاز آغشته به نیستاتین را به همه سطح زبان و همچنین اطراف دهان نوزاد بکشید حتی قسمت های مخاط دهان و داخل گونه هم بمالید به طوری که تمام نقاطی که در هنگام شیر خوردن درگیر هستند به این قطره آغشته شوند.

از طرف دیگر هر 6 ساعت یکبار یعنی در فاصله بین دو شیردهی مادر، باید نوک سینه تان را با گاز استریل آغشته با نیستاتین پاک کنید. اینکار را حتی اگر نوک سینه ها قرمز نیستند و التهاب ندارند هم انجام دهید. باز هم تاکید می کنم حتی اگر هیچ نشانه ای از برفک روی سینه هایتان نیست این کار را انجام دهید و حتما قبل از شیردهی به نوزاد نوک سینه ها را با گاز استریل آغشته با نیستاتین تمیز کنید.

توجه داشته باشید که اگر برفک را درمان نکنیم ممکن است بی علامت شود و در آینده مشکلات بسیار زیادی برای مجاری ادراری و تناسلی فرزند شما (چه پسر و چه دختر) ایجاد کند و چه بسا بی توجهی به درمان برفک در دوران طفولیت می‌تواند زمینه ساز بسیاری از نازایی ها در دوران بزرگسالی باشد.

نتیجه‌گیری

در مجموع، قطره نیستاتین یک داروی مؤثر در درمان عفونت‌های قارچی خصوصا برفک دهان است که در صورت مصرف درست و طبق تجویز پزشک، می‌تواند نتایج خوبی به همراه داشته باشد. با این حال، مصرف خودسرانه یا نادرست این دارو ممکن است عوارضی مانند تحریک دهان و گلو، حالت تهوع یا واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند. بنابراین، مهم است که بیماران طبق دستور پزشک و با رعایت نکات لازم، دارو را مصرف کنند تا از بروز عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود و درمان به شکل مؤثری انجام گیرد.