مشکلات شایع در نوزادان، ماه اول تولد

دوره یکماهه اول عمر را دوره نوزادی نامگذاری کرده اند . دراین دوران درتمامی ارگانهای بدن رشد ونمو بطور سریع اتفاق افتاده وهمین موضوع باعث یکسری تغییراتی می­باشد که درپوست این تغییرات بطور واضحتری دیده می­شود . دراین نوشته سعی شده است تا به تغییرات طبیعی دراین دوران اشاره شود تا این تغییرات باعث نگرانی درخانواده ها نگردد .

مو

بطورکلی نوزادان شرقی درمقایسه با نوزادان نژادهای اروپایی که تقریباً در هنگام تولد مویی ندارند ، از موهای بیشتری برخوردار هستند . برخی از نوزادان در هنگام تولد دربعضی ازمناطق بدن بطور چشمگیری پرمو هستند . وضعیت این نوزادان که بطور طبیعی درنواحی روی گوشها وپیشانی موهای زیادی دارند نباید باعث نگرانی گردد ؛ زیرا این موهای زائد در عرض چند هفته تا چند ماه برطرف خواهد شد . بعضی از نوزادان نیز با موهای بسیارکم وسری صاف وبراق بدنیا می­آیند . این حالت نیز نباید موجب نگرانی شود زیرا این نوزادان نیز درآینده طاس نخواهند بود . درمورد رنگ وحالت مو نیز باید متذکر شویم که این موارد نیز درطول زمان دستخوش تغییرات زیادی می­شود . موهای کاملاً صاف نوزاد ممکن است دریکی دوسال اول عمر مجعد وفرفری وسپس دوباره صاف شود یا ممکن است نوزادی که قبلاً موهای مجعدی داشته بعدها موی صافی داشته باشد . رنگ مو نیز ممکن است دریکی دوسال اول عمر نسبت به قبل تیره تر ویا روشنتر گردد. وجود مو دربرخی نواحی بدن می­تواند نشانه ای از احتمال وجود عارضه ویا مشکلی برای نوزاد باشد . به همین سبب اگر مثلاً ملاحظه شود که بدن نوزاد دربدوتولد بسیار پرموست یا ابروان پیوسته دارد یا رویش موها درپشت سرنوزاد تا پائین گردن وی ادامه دارد ویا دسته ای ازموها درپشت کمر نوزاد ودر پائین ترین قسمت ستون مهره ها قرار گرفته است ؛ بهتر است پزشک را از این موضوع آگاه کنید .

پوسته های زرد روی سر(کبره)
پس از تولد دربرخی از نوزادان پوسته های ضخیم وزردرنگی در روی سر وحتی گاهی درروی ابروها وبین ابروها دیده می­شود . وقتی مادران سعی می­کنند این پوسته ها را با دست ، ناخن ویا شانه ازموهای نوزاد پاک کنند ؛ متوجه می­شوند که این کار به سهولت امکان پذیر نیست وگاهی منجربه کنده شدن موها و خون آمدن از جای پوسته کنده شده نیز می­شود . این پوسته نتیجه فعالیت غدد چربی پوست سر بوده که بعد از حدود یکسال اول عمر معمولاً برطرف می­شود . این حالت ، بیماری محسوب نشده وتنها درموارد شدید نیاز به استفاده ازدارو دارد . درموارد خفیف می­توان از چرب کردن پوسته ها با روغن زیتون وحمام کردن پس از آن استفاده نمود که با همین کار می­توان به کاهش این پوسته ها کمک نمود .

لکه های قرمز کمرنگ صورت وپشت گردن
این لکه ها را بنام لکه های سالمون نیز می شناسند . این لکه های قرمز کمرنگ یا صورتی با حدود نامشخص، بیشتر درپیشانی (درست درخط وسط) بین ابروها ، پشت پلکها ، بالای لب ویا پشت گردن وحدوداً در 30% تا 40% نوزادان دیده می­شود . این ضایعات که نمایانگر گشادی عروقی موضعی هستند ممکن است درهنگام گریه کردن یا درهنگام تغییرات دمای محیطی پررنگ شوند . اغلب ضایعات این چنینی که درصورت قرار دارند سرانجام درعرض چند سال کمرنگ شده وکاملاً ناپدید می­شوند اما آنهایی که در ناحیه پشت گردن و ناحیه پشت سری قرار دارند معمولاً باقی می­مانند . این لکه ها غالباً متقارن بوده یعنی درصورتی که دریک پلک وجود داشته باشد درپلک دیگر نیز موجود می­باشد ودرصورتی که در وسط پیشانی باشد ؛ دردوطرف خط وسط موجود است .

لکه های ماه گرفتگی
گاهی دربعضی نوزادان یک لکه­ی نسبتاً بزرگ قرمز که ممکن است حتی نیمی از صورت را پوشانده باشد دیده می­شود . این لکه که دراصطلاح مادران ماه گرفتگی نام دارد ، هرگز بطور خود بخود از بین نخواهد رفت . البته می توان در مورد درمان این لکه ها از لیزرهای مخصوص از بین بردن عروق استفاده نمود . علت ایجاد شدن این لکه ها مشخص نیست و درحقیقت این حالت یک ناهنجاری عروقی مادرزادی محسوب می­شود . این ضایعات درصورت نباید با لکه های سالمون که در قسمت قبل به آنها اشاره شد اشتباه گردد . لکه های سالمون معمولاً سیمتریک وکوچک بوده ولی ماه گرفتگی معمولاً بزرگتر ویکطرفه واغلب درخط وسط می­باشد . به دلیل ارتباطی که وجود لکه های ماه گرفتگی می­تواند با بعضی از بیماریهای عمومی داشته باشد بهتر است نوزاد دچار این لکه ها را به نزد پزشک برد تا درصورت لزوم از لحاظ وجود این بیماریها نیز بررسی لازم انجام شود .

دانه های قرمز روی بدن(اریتم توکسیکوم)
این ضایعات که کاملاً بی ضرر هستند وخودبخود خوب می­شوند درتقریباً 50% نوزادان فول ترم (رسیده) اتفاق می­افتد . در نوزادان نارس این حالت کمتر دیده می­شود . این ضایعات به شکل دانه های قرمز ویا چرکی به رنگ سفید مایل به زرد هستند که قطرشان 1تا 2 میلیمترمی­باشد که با یک هاله­ی قرمز احاطه می­شوند . ضایعات ممکن است پراکنده و کم یا متعدد باشند ودرقسمتهای مختلف تجمع پیدا کرده ویا درسطح زیادی از بدن پخش شده باشند . معمولاً کف دست وپاها درگیر نشده ولی درسایر قسمتهای بدن مثل شکم ، سینه وحتی سروصورت نوزاد دیده می­شود . بیشترین احتمال شروع ضایعات در روز دوم عمر می­باشد . البته ضایعات جدید می تواند بطور مداوم در چند روز اول ظهور کند . درنوزادان نارس امکان دارد شروع ضایعات برای چند روز تا چند هفته به تعویق بیافتد . دانه­های چرکی شامل تجمعاتی از سلولهایی بنام ائوزینوفیل هستند . این ضایعات چرکی کاملاً استریل بوده ودر کشت انجام شده ازاین ضایعات این مطلب قابل اثبات است . علت اریتم توکسیکوم ناشناخته است . این بثورات طبیعی بوده ونیاز به هیچ درمان یا مالیدن هیچگونه پمادی نداشته وخود بخود پس از چند روز تا حداکثر چند هفته بهبود می­یابد .

تغییر رنگ شبکه­ ای
این حالت را کوتیس مارموراتا نیز می­گویند وهنگامی ایجاد می­گردد که نوزاد با دمای پایین محیطی مواجه می­شود . دراین شرایط پوست تقریباً کل بدن دچار تغییرات رنگی قرمز یا آبی با شکل شبکه­ای می­شود . این تغییرعروقی نشانگر یک پاسخ فیزیولوژیک تشدید شده می­باشد که با افزایش سن از بین می­رود؛ هرچند گاهی حتی دربچه­های بزرگتر هم دیده می­شود . البته گاهی این حالت درنوزادان دچار سپسیس یا عفونت خون نیز ایجاد می­شود که دراین شرایط علائم دیگر مانند شیرنخوردن وبیحالی نیز درنوزاد وجود دارد .

تغییر رنگ هارلکویین
این پدیده عروقی نادر در همان اوایل دوره نوزادی اتفاق می­افتد ودر نوزادان با وزن کم در هنگام تولد شایعتر است . این پدیده احتمالاً نشانگر یک عدم تعادل درمکانیسم تنظیمی عروق اتونومیک است . وقتی که نوزاد به یک طرف خوابانده می­شود ؛ بدنش را اگر با خطی طولی به دونیمه چپ وراست تقسیم کنیم اگر برفرض روی سمت چپ خوابیده باشد نیمه راست بدنش رنگ پریده می­شود ونیمه تحتانی یعنی نیمه چپ بدنش به رنگ قرمز تیره در می­آید . این تغییر رنگ فقط برای چند دقیقه باقی می­ماند و گاهی فقط یک قسمت از تنه یا صورت را دربرمی­گیرد . فعالیت عضلانی باعث قرمز شدن تمام بدن می­شود و اختلاف رنگ را از بین می­برد . دوره های مکرر این حالت ممکن است اتفاق افتد ولی این رخداد نشان دهنده عدم تعادل اتونومیک دائمی نیست .

لکه مغولی
این لکه ها در پشت کمر نوزاد ممکن است وجود داشته باشد و رنگ آنها آبی یا خاکستری با حدود مشخص می­باشد . البته گاهی ممکن است این لکه­ها روی پشت رانها ، ساق پاها ، پشت تنه وشانه ها هم دیده شود . این نوع لکه ممکن است منفرد یا متعدد باشند واغلب وسعت زیادی دارند . بیش از ۸۰% شیرخواران سیاه پوست ، آسیایی وهند شرقی دارای این لکه­ها هستند ؛ درحالیکه تنها در ۱۰% شیرخواران سفید پوست دیده می­شود . بیشتر گمان می­شود که علت بروز این لکه ها بیشتر بجاماندن سلولهای رنگدانه­ای (ملانوسیتها) در درم وعدم مهاجرت آنها به اپیدرم می­باشد . لکه­های مغولی معمولاً در طی چند سال اول عمر کمرنگ شده واز بین می­روند اما گاهی این لکه­ها ممکن است باقی بمانند . وجود این لکه­ها خطری برای سلامتی نوزاد بشمار نرفته وهیچگونه درمان یا مراقبت خاصی نیز نیاز ندارند .

هیپرپلازی سباسه
این حالت به شکل برجستگیهای ریزی به رنگ سفید مایل به زرد وبه تعداد زیاد ، معمولاً درپیشانی ، بینی ، بالای لب وگونه­های نوزاد رسیده یافت می­شود . این ضایعات نشانگر غدد سباسه­ی بزرگ شده هستند وبتدریج از نظر اندازه کوچک شده ودرعرض چند هفته­ی اول زندگی کاملاً محو می­شوند .

میلیا
میلیا دانه­هایی ریز وسفید رنگ است که درصورت بروز می­کند . این دانه­ها کیستهای سطحی با قطر ۱تا۲ میلیمتر وبه رنگ سفید شیری ومروارید گونه می­باشند . البته میلیا درهر سنی می­تواند بروز کند اما درنوزادان بیشتر در صورت ولثه ودر خط وسط کام دیده می­شود که درخط وسط کام بنام مرواریدهای اپشتین نامگذاری شده­اند . میلیا در اغلب نوزادان بطور خودبخودی پوسته پوسته شده واز بین می­روند .

تاولهای ناشی از مکیدن
تاولهای منفرد یا متعددی در اندامهای فوقانی نوزادان درهنگام تولد ممکن است دیده شود که بنظرمی­رسد در اثر مکیدن شدید آن محل در هنگام زندگی جنینی داخل رحم ایجاد شده باشد . محلهای شایع این تاولها عبارت است از سطح خارجی ساعد ، شست دست و انگشت سبابه . این تاولها بدون گذاشتن اثری از خود به سرعت بهبود می­یابند .

بالشتک ها یا تکمه­ های ناشی از مکیدن
در قسمت وسط لب بالایی نوزاد ممکن است بلافاصله پس از تولد یا چند روزی بعد از آن ، تکمه­ها یا برجستگیهای کوچکی توجه معاینه کننده را به خود جلب کند که این برجستگیها اصطلاحاً بالشتک یا تکمه مکیدن نامیده شده وبه علت مکیدن مایع آمنیوتیک یا مکیدن دستها در داخل رحم ویا شیرخوردن مکرر پس از تولد به وجود می­آید . این تکمه­ها باعث می­شود که لبها برای مکیدن شیر قدرت وکارایی بیشتری پیدا کنند . پس از مدت کوتاهی که از تولد می­گذرد ؛ روی لبهای پایینی نیز برجستگیهای متعدد شیری رنگ مشابهی در اغلب نوزادان مشاهده می­شود که به دلیل مکیدن ایجاد شده و اصلاً نگران کننده نمی­باشند . با بزرگتر شدن نوزاد این تکمه­ها پوسته پوسته شده واز لب جداشده ومی­افتند .