تغذیه با شیر مادر، ضامن سلامت نوزاد است؟
شیردهی، یکی از مهم‌ترین بخش‌های مراقبت از کودک است که می‌تواند در تمامی طول عمر او تاثیرگذار باشد.
همه ساله در بسیاری از کشورها مراسم بزرگداشت هفته جهانی شیر مادر از ۱ تا ۷ آگوست مصادف با ۱۰ تا ۱۶ مردادماه برگزار می‌شود و طی آن بسیج همگانی برای افزایش آگاهی‌های عمومی در مورد اهمیت تغذیه نوزادان با شیر مادر و حمایت از آن، ترتیب می‌یابد.
شیردهی، یکی از مهم‌ترین بخش‌های مراقبت از کودک است که می‌تواند در تمامی طول عمر او تاثیرگذار باشد. تغذیه با شیر مادر حق مسلم هر کودک است و فواید آن محدود به تامین سلامت جسمی و روانی کودکان نمی‌شود و ابعاد وسیع سلامت خانواده و جامعه را هم دربرمی‌گیرد.
بررسی‌های انجام شده از سوی سازمان جهانی بهداشت در مورد نقش تغذیه نوزادان با شیرمادر نشان می‌دهد که این کار در کاهش عوامل خطرساز و ابتلا به بیماری‌های قلبی،چاقی، دیابت، فشارخون و کلسترول نقش دارد و این در حالی است که عدم تغذیه با شیرمادر در جوامع فقیر به دلیل نبود دسترسی به آب سالم و بهداشت پایین، باعث کم‌وزنی و سوءتغذیه شیرخواران و در جوامع ثروتمند مصرف نادرست شیر مصنوعی باعث چاقی شیرخواران می‌شود.
بر اساس مطالعه‌ای نوزادان نارس تغذیه شده با شیر مادر بدلیل وجود میزان بالای آنتی‌اکسیدان‌ها در شیر مادرانشان، نسبت به نوزادان تغذیه شده با شیر خشک ایمنی بدنی بیشتری دارند.
کارشناسان معتقدند، شیر مادر باعث برقراری ارتباط‌های عاطفی و روانی و تکامل عصبی بیشتر و پایدارتری در نوزادان می‌شود، به طوری که آنان هوشیارتر و فعال‌ترند و عکس‌العمل‌هایشان مانند راه افتادن زودترو نیز قدرت تشخیص، مکالمه، حافظه و ضریب هوشی‌شان هم بهتر است.
آنان می‌گویند، بررسی‌ها حاکی از این است کودکانی که به طوری انحصاری با شیرمادر برای مدت ۶ ماه یا بیشتر تغذیه نمی‌شوند، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های زیادی قرار می‌گیرند، به طوری که حدود ۴۰ درصد آنان در معرض دیابت نوع ۱ قرار دارند و ۲۵ درصدشان احتمال دارد که دچار اضافه وزن یا چاقی و ۶۰ درصد دچار عفونت‌های مکرر گوش و ۲۵ درصد هم به عفونت‌های تنفسی مانند آسم و پنومونی مبتلا شوند.
تغذیه انحصاری با شیر مادر
دکتر علی بهرامی ـ متخصص کودکان در مورد تغذیه با شیر مادر به گزارشگر روز نامه اطلاعات می‌گوید: در ۶ ماه اول پس از تولد تغذیه شیرخوار فقط با شیر مادر و بدون دریافت مایع ومواد غذایی جامد، بجز ویتامین، موادمعدنی و دارو است این در حالی است که شیوع تغذیه انحصاری با شیر مادر در ۶ ماه اول پس از تولد در کشور ایران و مناطق مختلف آن از ۳۳درصد تا ۷۰ درصد متفاوت است. این مساله می‌تواند بیان‌کننده نیاز زنان به حمایت از تداوم شیردهی انحصاری از سینه در دوران پس از زایمان باشد.
وی با بیان این مطلب که بیشترین علل جایگزینی تغذیه مصنوعی به جای شیر مادر، تصور مادر از ضعیف بودن کودک، کمبود شیر وگرسنگی کودک، گریه و بی‌قراری کودک و امتناع از گرفتن سینه بوده است می‌افزاید: مادر برای شیردهی موفقیت‌آمیز نیاز به اطلاعات صحیح، آرامش، اعتماد به نفس و کسب مهارت‌های لازم دارد و بررسی‌ها حاکی از این است که مشاوره تغذیه با شیر مادر هم در افزایش سرعت شروع تغذیه با شیر مادر و هم در افزایش مدت زمان تغذیه با شیر مادر موثر است.
فواید شیر مادر
این متخصص کودکان با بیان این مطلب که احتمال مرگ نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند، در ۶ ماه اول زندگی خود ۱۴ برابر کودکانی است که منحصرا از شیر مادر تغذیه می‌کنند یاد آوری می‌کند: آغاز تغذیه کودک با شیر مادر در روز بعد از تولد، خطر مرگ نوزاد را تا ۴۵ درصد کاهش می‌دهد.
وی با بیان این مطلب که تغذیه با شیر مادر به توانایی‌های کودک برای یادگیری کمک می‌کند و از ابتلای او به چاقی و بیماری‌های مزمن پیشگیری به عمل می‌آورد، می‌افزاید: مطالعات انجام شده نشان داده است که تغذیه با شیر مادر به پس‌انداز‌های مالی زیادی در نظام مراقبت‌های بهداشتی منجر می‌شود، زیرا کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، کمتر از سایر کودکان به بیماری‌های گوناگون مبتلا می‌شوند.
دکتر بهرامی یاد آوری می‌کند: استفاده از مزایای تغذیه با شیر مادر مختص کودکان نیست، بلکه احتمال باردار شدن مادرانی هم که به کودکان‌شان به طور انحصاری شیر می‌دهند، در ۶ماه بعد از زایمان بسیار کم است، بهبود آنان بعد از زایمان بسیار سریعتر است و زودتر به وزن قبل از بارداری خود باز می‌گردند.
شواهد نشان می‌دهد که این مادران کمتر افسردگی بعد از زایمان را تجربه می‌کنند و احتمال ابتلای‌شان به سرطان سینه و تخمدان هم کمتر است.
مشکلات مادران شاغل
وی با اشاره به این مطلب که معمولاً مادران شاغل ترجیح می‌دهند در ساعاتی که کنار نوزادان‌شان حضور ندارند، فرزندشان شیرخشک و زمانی که در کنار فرزندشان هستند، کودک شیر مادر بخورد تا نیازهای تغذیه‌ای او تامین شود، می‌گوید: گاهی شیر مادر برای نوزاد کافی نیست که در این صورت باید به او به عنوان غذای مکمل، شیر خشک خورانده شود.
در این شرایط توصیه می‌شود، فقط یک نوع شیر خشک برای کودک انتخاب شود. علاوه بر آن، حتی اگر شیر مادر دوشیده و از طریق بطری به کودک داده می‌شود، فقط یک نوع سرشیشه باید برای نوزاد در نظر گرفته شود و سرشیشه‌ای که برای شیر خشک انتخاب می‌شود، نباید با این سرشیشه متفاوت باشد تا کودک بدخلقی نکند.
البته باید توجه داشت علیرغم فوایدی که شیر مادر دارد، معمولا نوزادانی که فقط شیر مادر می‌خورند، دچار کمبود ویتامین D می‌شوند و از اینرو بهتر است از مکمل‌های غذایی حاوی ویتامین D استفاده کنند. تغذیه با شیرخشک می‌تواند ویتامین D مورد نیاز بدن کودک را تامین کند.
تسهیلات برای مادران
این متخصص کودکان با اشاره به این مطلب که مادران شاغل در مدت شیردهی، به توجه خاص و حمایت‌های خانواده و جامعه نیاز دارند می‌گوید: درمحل کار زنان کارمند باید تسهیلاتی ایجاد شود تا شیردهی آنان در کنار کارشان، ادامه یابد. مثلا افزایش مدت مرخصی زایمان، تاسیس شیرخوارگاه در جوار محل کار مادران و بهترین کار، گذاشتن کودک در شیرخوارگاه نزدیک به محل کار مادر است تا امکان تغذیه از سینه مادر هر ۲ ساعت یک بار وجود داشته باشد.
وی یادآوری می‌کند: توجه خاص و حمایت افراد خانواده و به ویژه جامعه از مادران شاغل در دوران شیردهی ضروری است، تا با ایجاد تغییرات اجتماعی و قانونی لازم ترتیبی اتخاذ شود که جدایی مادر و فرزند شیرخوارش به حداقل برسد.
مادر باید از مرخصی کافی زایمان، مرخصی‌های ساعتی شیردهی، ساعت‌های کار قابل تغییر و انعطاف‌پذیر یا شیفتی، مهد کودک و تسهیلات لازم برای دوشیدن شیر در محل کار، برخوردار شود. این متخصص بیماری‌های کودکان توصیه می‌کند: مادران در صورت امکان باید از مرخصی‌های طولانی بیشتری استفاده کنند و یک هفته پیش از بازگشت به سر کار، فرزند شیرخوار خود را با فردی که قرار است مراقبت او را به عهده گیرد، آشنا سازند. وی همچنین می‌گوید:
برای افزایش میزان تغذیه نوزادان با شیر مادر درکشور چین، نهضتی به نام «۱۰مترمربع عشق» راه‌اندازی شده است که در آن هر سازمانی می‌تواند اتاق‌های شیردهی را که برای کارمندان، حامیان و یا مشتریان خود مطابق با استانداردهای ساده جهانی در نظر گرفته است، به ثبت برساند.
سندرم ناکافی بودن شیر مادر
دکتر اکبر کوشانفر ـ متخصص کودکان در مورد ناکافی‌بودن شیر مادر به گزارشگر روز نامه اطلاعات می‌گوید: این سندرم از علل بسیار شایع محرومیت شیرخواران از تغذیه با شیر مادر در تمامی کشورها است و این در حالی است که سندرم ناکافی بودن شیر مادر به دو دسته (ناکافی بودن تصویری شیر مادر و ناکافی بودن واقعی شیر مادر) تقسیم می‌شود. در دسته اول مبنای تشخیص فقط تصور نادرست مادر و اطرافیان او می‌باشد. در این حالت کودک از رشد و تکامل مناسب برخوردار است.
اهم عواملی که سبب می‌شود مادر این ذهنیت نادرست را پیدا کند عبارتند از:
زود به زود شیرخوردن، آبکی بودن بخش اول شیر در هر وعده شیردهی. بیدار شدن مکرر شیرخوار به‌خصوص در شب، گریه و بی‌قراری شیرخوار. نرم و کوچک شدن سینه‌ها پس از حدود ۴۸ ساعت از زایمان، عدم توانایی در دوشیدن شیر و…
این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان این مطلب که این شیرخواران را باید به‌طور منظم، پایش رشد نمود و به مادر اطمینان داد که حجم و کیفیت شیرش مناسب است می‌افزاید:
در دسته دوم اگر شیر مادر واقعاً برای تغذیه و رشد شیرخوار کافی نیست به نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود:
در نوع اولیه مادر از بدو تولد شیر زیادی تولید نمی‌کند که فقط ۲ تا ۵ درصد موارد را شامل می‌شود و مشکلات تشریحی پستان، جراحی‌ها، بیماری‌های شدید مادر و… می‌تواند از علل آن باشد. در نوع ثانویه ناکافی بودن شیر مادر خیلی شایع است. در این نوع، حجم شیر مادر در آغاز زیاد است ولی به سرعت کاهش می‌یابد و می‌تواند علت آن مربوط به مادر و یا شیرخوار باشد. عدم تخلیه مکرر سینه‌ها، وضعیت نادرست شیردهی، جدایی مادر و نوزاد، بارداری، عفونت سینه مهم‌ترین علل مربوط به مادر است. از علل شایع مربوط به یک شیرخوار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نارسی و کم‌وزنی، هیپوتونی، آسفیکسی، سندرم داون، بیماری‌های مادرزادی قلب، مشکلات تنفسی، مشکلات دهانی، روش نادرست شیرخوردن، بطری و پستانک و…
علل مهم گریه شیرخوران
قولنج
وی در مورد قولنج شیرخواران نیز می‌افزاید: قولنج یکی از دلایل گریه نوزادان کولیک یا قولنج دوران شیرخوارگی است. اگرچه هنوز علت کولیک نوزادان مشخص نیست ولی مهم این است که شیرخوار درد دارد و باید به او کمک کرد.
حدود ۲۰ درصد شیرخواران به کولیک مبتلا می‌شوند و هنوز معلوم نیست چرا هنگام غروب یا شب گریه می‌کنند. شیرخوار خیلی سخت آرام می‌شود. هنگام گریه پای خود را به سمت شکم می‌برد. گاهی اوقات بی قراری نوزاد باعث اذیت و ناراحتی شما می‌شود. از همکاری و مساعدت دیگران غافل نشوید.
نوزاد را به پدر یا مادر خود بسپارید. ماساژ دورانی شکم نوزاد با آرامش توسط پدر بسیار تسکین دهنده است. شاید یک موزیک یا یک فنجان چای و قهوه به شما آرامش بدهد تا انرژی خود را احیا کنید. هنوز داروی خاصی برای برطرف کردن کولیک شیرخواران معرفی نشده است اما تجویز روزی ۲ قاشق چایخوری عرق نعناع توصیه می‌شود اگر داروی دیگری مصرف می‌کنید با پزشک خود مشورت کنید.
جیغ کشیدن
برخی معتقدند دلیلش احساس عجز و درماندگی در بیان کلمات است. وقتی کودک۱۸ ماهه شما جیغ می‌کشد چشم در چشم او بیندازید. در آغو شش بگیرید با کلمات محبت‌آمیز او را سرگرم کرده یا با او بازی کنید. اغلب کودکان با این کار آرام می‌شوند. گاهی در مسیر تکامل تکلم کودکان ممکن است اختلالات شنوایی نیز باعث جیغ کشیدن کودک شود، پس با شنوایی سنج صحبت کنید.
خستگی
قرار گرفتن بیش از اندازه در یک وضعیت ثابت روی صندلی یا گوشه‌ای از اتاق می‌تواند سبب خستگی و کسالت شیر خوار شود. از اینرو او را حرکت داده و نوازش کنید گاهی اوقات شیرخوران عادت به گردش با اتومبیل دارند ودر ماشین به خواب می‌روند و آرامش می‌گیرند. اگر فرصت این کار را ندارید لااقل با او صحبت کنید و برایش آواز و شعر بخوانید.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼