چگونگی تربیت فرزندان، زیر هفت سال

اینکه گفته می ‌ شود بچه در هفت سال اول زندگی باید مثل پادشاه زندگی کند و باید آزاد باشد، بدان معناست که نباید بچه را دعوا کنیم؟ آیا می توان این جمله را به ‌عنوان یک قانون تربیتی اعمال کرد؟

این عبارت که کودکان در هفت سال نخست زندگی، پادشاه‌اند و نباید کاری به کار آنها داشت، جمله معروفی است که در میان مردم به‌شدت رواج دارد، به‌خصوص که این نگاه پیامبرگرامی اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) درباره تربیت فرزند است و جزئی از فرهنگ دینی ماست. به‌طور کلی معنایی که از این عبارت استخراج می‌شود، این است که کودک، در هفت سال نخست زندگی محوریت خاصی دارد و استقلال او باید محترم شمرده شود، به‌خصوص که گرایش ذاتی کودک در این دوران به سمت تحرک، جنب و جوش و کنجکاوی است و در این دوره از زندگی به دنبال تجربیات تازه و نو است. به همین دلیل هم نباید کارهایی که انجام می‌دهد با اجبار یا قوانین و مقررات سختگیرانه همراه باشد، حتی به مهدها یا مراکز پیش‌دبستانی‌ که پذیرای کودکان زیر هفت سال هستند نیز توصیه می‌شود آموزش‌هایشان را به صورت رسمی، خشک، محدود و سازمان‌دهی شده به کودکان ارائه نکنند تا بچه‌ها با آزادی و به‌کارگیری تمام حواس‌شان، ببینند، لمس و تجربه کنند.

البته در همین‌جا بد نیست به این موضوع هم اشاره کنیم که اگرچه ظاهراً بسیاری از پدران و مادران جوان اظهار می‌کنند که هفت سال اول زندگی کودک، دوران پادشاهی اوست، اما اگر بچه کاری برخلاف آسایش و آرامش آنها انجام دهد، عصبانی شده و شیوه‌های مستبدانه‌ای در برخورد با کودک پیش می‌گیرند. از سوی دیگر، نباید این تصور پیش بیاید که می‌توانیم با استناد به این جمله به کودکان اجازه انجام هر کاری را بدهیم؛ مسلماً در موقعیتی که امنیت جانی و روانی کودک در میان باشد، این امنیت، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و در چنین زمانی محدودیت‌هایی برای کودک باید ایجاد شود ولی با همه اینها شیوه درست‌تر این است که محیط بازی کودکان را امن کنیم تا آنها بدون ترس و دغدغه بتوانند کنجکاوی‌ کنند و ضمن بازی، آموزش هم ببینند.

در کنار ایمن‌سازی باید به خانواده‌ها هم آگاهی دهیم تا قابلیت‌ها و خصوصیات رفتاری بچه‌ها را بشناسند و بدانند که کودکی یعنی جنب و جوش، کنجکاوی برای اکتشاف، به دست آوردن تجربیات تازه، شیطنت و تحرک خستگی ناپذیر. اگر والدین و اطرافیان کودک به این خصوصیات آگاهی داشته باشند، قدرت تحمل‌شان هم زیاد می‌شود و به سرعت از کوره در نمی‌روند. اگر پدر و مادر واقعاً می‌خواهند بر مبنای هفت سال آقایی با کودک رفتار کنند، این را هم باید بدانند که کودک زیر هفت سال، مقررات، نصایح و چرایی درست و نادرست را نمی‌فهمد و با تذکر شفاهی «بکن، نکن» یا «درسته، غلطه» تربیت نمی‌شود؛ بلکه رفتار والدینش را می‌بیند و از آنها تقلید می‌کند. مثلاً با دیدن احتیاط بزرگ‌ترها در برخورد با اشیاء داغ، یاد می‌گیرد که به کتری داغ دست نزند.