تشویق کودکان به نماز، راهکار چیست؟

سوال

به چه علتی باید نماز بخوانیم و چگونه بچه ها را به نماز خواندن تشویق کنیم؟

جواب

نماز در منظر نخست دستور و حکم خداوند متعال است و او خالق ما و ما مخلوق او هستیم، لذا از دستور او اطاعت می کنیم. همین ما را بس که اولا با توکل و اطاعت خدا آرامش ارتباط با معبود خود را بدست می آوریم، و ثانیا به سعادت خود که تنها به دست خداست امیدوار می شویم. و از سوی سوم خود خدا برای نماز فوائد بسیاری برشمرده است. مثلا در قرآن مجید می خوانیم که "نماز انسان را از فحشا و منکرات باز می دارد."توضیح مطلب آن که هر فردی وقتی خود را تحت مجموعه و یا سازمانی قرار می دهد باید دستورات و قوانین آن سازمان و آن مجموعه را رعایت نماید، کسی هم که خود را مسلمان می داند و تحت نظام متعالی اسلام قرار گرفته و آئین جهانی اسلام را پذیرفته است، باید به مقررات و ضوابط آن پایبند باشد.بنابر این نماز خواندن در نگاه اول به عنوان یک وظیفه دینی بر هر فرد مسلمان واجب است، چرا که خداوند متعال این وظیفه را بعهده هر فرد مسلمان نهاده و دستور به انجام آن داده است: « ... أقیموا الصلاة ...» یعنی نماز را به پا دارید (بقره/۴۳ و ۸۳ و ۱۱۰ - نساء/۷۷ و ۱۰۳ - یونس/۸۷ - حج/۷۸ - و...)علاوه بر این، نماز خواندن در حقیقت نوعی تشکر از خداوند است، در مقابل همه نعمتهایی که به انسان عطا کرده، و همچنین اظهار بندگی و عبودیت در مقابل آن خالق بی همتا است. و این هر دو وظائف اخلاقی هر انسانی است. فطرت هر انسانی، مستقل از شرع، او را به شکر گذاری نسبت به ولی نعمتش فرامی خواند.تربیت دینی کودکان و نوجوانان مسأله مهمی است. در این رابطه، والدین، خانه، دوستان، مدرسه و ...، هر کدام نقش مهمی دارند لذا چند نکته در این ارتباط عرض می شود:۱. کودک به پدر و مادرش علاقه دارد. این علاقه چاشنی خوبی برای این است که آنها به اعتقادات و اعمال پدر و مادر خود گرایش پیدا کنند. این که در روایات آمده که به کودکان از ابتدای کودکی اعمال دینی را یاد داده و به آن عادت دهید تا اعمال دینی انجام دهند بر همین اساس است.امام صادق(ع) می‌فرمایند: "ما کودکان خود را از سن پنج سالگی به نماز می خوانیم، ولی شما کودکان خود را از سن هفت سالگی امر به نماز کنید. ما کودکان خود را از سن ۷ سالگی به روزه گرفتن می خوانیم؛ و البته وقتی عطش بر آنها غلبه کرد افطار می‌کنند. ولی شما کودکان خود را از سن ۹ سالگی به روزه گرفتن امر کنید به مقداری که طاقت دارند...."(الإستبصار، ج۱، ص۴۰۹)۲. برای این که فرزندان به نماز خواندن علاقه پیدا کنند باید زمینه علاقه را از راه‌های مختلف در آنها ایجاد کرد. مثلا رفت و آمد خود را با کسانی که اهل نماز و طاعتند و در عین حال خوش اخلاق و صمیمی هستند، بیشتر کنید. قرار گرفتن فرزندان در محیط مذهبی پشتگرمی روانی خوبی برای تربیت دینی است.محیط خانه را برای نماز و اعمال دینی خوشایند کنید. مثلا در هنگام ماه رمضان شادتر زندگی کنید، صمیمی تر باشید، شیرینی بخرید، غذاهای بهتری تهیه کنید، و یا به آنها اجازه بازی بیشتری بدهید. مهمانی برقرار کنید. بگذارید خاطره های خوب از ایام عبادات و اعمال دینی برای آنها باقی بماند. هر وقت خودتان به مسجد می روید با دسته گلی یا یک شیرینی و شکلات بازگردید. این گونه آنها هم اشتیاق پیدا می کنند با شما به مسجد بیایند.البته بعضی از این راه ها با بعضی سنین سازگارتر است. طبیعی است که باید به سن و سال و تأثیرگذاری آن در فرزند توجه کرد. گاهی خود کودکان هم از نظر روحی و اخلاقی با هم تفاوتهایی دارند که باید مورد توجه واقع شود.۳. بهترین راه در تربیت دیگران، و به خصوص فرزندان، دعوت عملی به نماز است. کسی که کودک را به نماز خواندن دعوت می‌کند باید خود اهل نماز باشد و به آن اهمیت بدهد. وقتی کودکان می بینند که پدر و مادر نماز را بر همه چیز مقدم می دارند، می فهمند که نماز امر مهمی است.حتی دعوت کننده به نماز، باید در جهات دیگر هم سعی کند جذاب و الگو باشد. مثلا اگر پدر و مادر خودشان افرادی منظم و موفق باشند، و از متانت رفتار و تسلط بر نفس برخوردار باشند، دعوتشان به نماز بیشتر مقبول می افتد تا وقتی که چنین نباشند. شاید این که امام(ع) فرموده اند ما در سن کمتری فرزندانمان را به نماز و روزه دعوت می کنیم، به این جذابیت شخصیت حضرات معصومین رجوع داشته باشد.