آموزش عذرخواهی به کودکان، روش درست

آموزش عذرخواهی به کودک به نظر ساده می‌آید. کافی است به کودک بگویید پس از انجام هر کار بد یا نامناسبی از فرد مقابل عذرخواهی کرده و اظهار تاسف کند. اما همه چیز به همین سادگی‌ها هم نیست. عذرخواهی کردن مفهومی فراتر از تکرار دو واژه «معذرت می‌خواهم» است. کودک پیش از هر چیز باید با مفهوم خوب و بد آشنا شود و بتواند تشخیص دهد کدام یک از کارهایش بد و کدام یک خوب تلقی می‌شوند. از طرف دیگر، حتی اگر کودک به سنی رسیده باشد که خوب و بد را تشخیص دهد، بازهم ممکن است در مقابل اظهار تاسف مقاومت کرده و راه لجبازی در پیش گیرد. برخی کودکان حاضر به تحمل تنبیه‌های والدین خود هستند، اما حاضر به عذرخواهی نیستند. اما شما به عنوان پدر یا مادر باید همواره این نکته را مد نظر داشته باشید که رفتار فرزند شما با افزایش سن و آشنایی بیشتر با نحوه روابط و تعاملات اجتماعی، روز به روز بهتر خواهد شد. لازم نیست نگران باشید. این رشد و تغییر تدریجی است و برای حصول نتیجه بیشتر باید صبور بود.

درس‌هایی برای کودکان
قبل از اینکه کودکی بتواند عذرخواهی کند، او باید بداند که کار بدی انجام داده است. درک خوب یا بد بودن کار برای کودکان
۳ - ۴ ساله، و حتی در مواقعی برای کودک ۵ - ۶ ساله دشوار است. کودکان در این سن خودخواه و خودمرکز بین هستند و متوجه ارزش احساسات دیگران نمی‌شوند. اگر سن فرزندتان بیش از ۲ سال است، اگر کار بدی انجام داد، با او صحبت کنید و به او بفهمانید که کار او مناسب نبوده است و به همین دلیل باید از فرد مقابل عذرخواهی کند. اما اگر سن فرزندتان کمتر از دو سال است، کافی است در مقابل کار بد او عکس‌العملی نظیر اخم کردن نشان دهید تا او بفهمد کار خوبی انجام نداده است. آموزش عذرخواهی در این سن فایده چندانی ندارد، زیرا کودک متوجه منظور و ضرورت این عمل نخواهد شد. اما توجه داشته باشید که برای کودکان ۳ - ۵ ساله باید توضیح دهید که چرا کار آنها بد بوده است و چرا باید عذرخواهی کنند. سعی کنید از عبارات و استدلال‌های ساده استفاده کنید. مثلا بگویید «اگر کسی را اذیت کنیم، باید از او معذرت خواهی کنیم». حس همدردی در کودکان در این سن ضعیف است اما می‌توان با استفاده از عبارات ساده و صحبت با آنها، این حس را به تدریج تقویت کرد. همچنین آموزش راه جبران خطا نیز یکی از بخش‌های مهم عذرخواهی است. در مورد برخی کودکان، تلاش برای جبران عمل تاثیر بیشتری از صرف بیان دو واژه «معذرت می‌خواهم» دارد. از طرف دیگر، مراقب باشید آنقدر درگیر آموزش عذرخواهی نشوید که از اصل عمل ناشایست غافل شوید. اگر عذرخواهی به بهبود رفتار کمکی نکند، فایده‌ای ندارد. با افزایش سن و رسیدن به ۶ سالگی، کودک می‌تواند تا حد زیادی خوب یا بد بودن عمل خود را تشخیص دهد، اما این بدین معنا نیست که به سادگی حاضر به عذرخواهی می‌شود. در این سن، مشکل نوع دیگری است. در این مرحله، کودک متوجه عمل بد خود می‌شود، اما از آنجا که شدیدا به توجه دیگران نیاز دارد و به نظر آنها در رابطه با خود اهمیت می‌دهد، حاضر به عذرخواهی نمی‌شود. همچنین، اینگونه کودکان برای اشتباهات خود توجیهات بیشتری می‌آورند. والدین باید در این سن فرزند، از طرفی نسبت به رفتار او بی‌تفاوت نباشند و از طرف دیگر با ملایمت او را به عذرخواهی تشویق کنند.

چگونه به کودکان کمک کنیم؟
عذرخواهی در هر سنی ممکن است برای کودک دشوار باشد. احساس غرور، خجالت، یا حتی ترس از جمله موانع اظهار ندامت و تاسف کودک محسوب می‌شوند، اما والدین با انجام اقدامات مناسب می‌توانند این مهارت را در فرزندشان تقویت کنند. از جمله این اقدامات می‌توان به این موارد اشاره کرد:
بی‌طرف باشید: اگر فرزندتان با کودکی دیگر دعوا کرد، به جای اینکه در پی قضاوت باشید، سعی کنید تنش را آرام کنید و از هر دو طرف بخواهید از یکدیگر عذرخواهی کنند. این کار باعث آرام شدن کودکان می‌شود.
با فرزندتان همراهی کنید: به فرزندتان بفهمانید که می‌دانید عذرخواهی کردن دشوار است، اما شما او را همراهی خواهید کرد تا راحت‌تر اینکار را انجام دهد. حتی می‌توانید او را بغل بگیرید و با هم نزد فردی که رنجیده است بروید. با اینکار فرزندتان جرات بیشتری برای اعتراف به اشتباه خود پیدا می‌کند.
اصرار نکنید: تشویق کنید، اما اصرار نکنید. اصرار کردن نه تنها به بهبود شرایط کمکی نمی‌کند، بلکه گاه بحران را تشدید نیز می‌کند. از طرف دیگر، هیچ کس چنین روشی برای عذرخواهی را نمی‌پسندد. اگر فرزند شما با زور و اصرار شما زیر لب عبارت عذر می‌خواهم را تکرار کند، هیچ ارزشی ندارد.
عصبانیت خود را کنترل کنید: اگر خطایی از فرزندتان سر زد، به جای آنکه با عصبانیت به او بگویید «عذر خواهی کن وگرنه تنبیه خواهی شد» با خونسردی به او بگویید «هرگاه آرام شدی از دوستت عذرخواهی کن تا بتوانی دوباره با او بازی کنی».
خودتان اقدام کنید: اگر فرزندتان خیلی ناراحت است و حاضر نیست از دوستش عذرخواهی کند، شما به جای او عذرخواهی کنید. با اینکار هم ناراحتی فرزندتان کاهش می‌یابد، و هم الگوی خوبی برای او خواهید بود. سپس می‌توانید در شرایط مناسب با فرزندتان صحبت کنید و او را از کار اشتباهش و لزوم عذرخواهی مطلع کنید.
آگاه باشید: گاه کودکان برای خلاص کردن خود از سرزش والدین یا گرفتن امتیازی خاص، بعد از ارتکاب عملی ناشایست، خیلی سریع و بدون فکر عذرخواهی می‌کنند بدون اینکه واقعا از عمل خود متاسف باشند. آنان همچنین از سایرین توقع دارند خیلی زود رفتارشان عادی شود. در این صورت، معلوم است که کودک معنی واقعی عذرخواهی را نفهمیده و فقط تکرار چند واژه را فراگرفته است. پس آگاه باشید. از فرزندتان بخواهید پس از عذرخواهی، در پی جبران عمل خود باشد و به شما ثابت کند که واقعا پشیمان است.

عذر خواهی از کودکان
هرگاه شما از فرزندتان به هر دلیلی عذرخواهی کنید، به او نشان می‌دهید که عذرخواهی مختص کودکان نیست. هیچ انسانی کامل نیست و به همین دلیل هم هر یک از ما ممکن است دچار اشتباه شویم. عذرخواهی از کودکان نه تنها به بهبود روابط والدین و فرزندتان کمک می‌کند، بلکه به کودکان یاد می‌دهد در صورت ارتکاب عملی ناشایست، باید بدون ترس و خجالت عذرخواهی کرد. فراموش نکنید که شما بزرگ‌ترین الگوی فرزندتان هستید. هرگاه خواستید از فرزندتان عذرخواهی کنید، به طور مشخص به او بگویید علت عذرخواهی شما چیست اما از توجیه کردن و دلیل آوردن خودداری کنید. اگر متوجه شدید که شما در طول روز چندین بار به یک دلیل خاص (مثلا زود عصبانی شدن) از فرزندتان عذرخواهی می‌کنید، بدانید که شما نیز مانند برخی کودکان به مفهوم واقعی عذرخواهی پی نبرده‌اید و اینکار را به دلیل عادت و اجبار انجام می‌دهید. پس از تکرار عبارات بدون فکر خودداری کنید و در پی جبران رفتار خود باشید.