اختلال شب ادراری در کودکان، عوامل خطرساز
شب ادراری، بی‌اختیاری ادراری یا انوروزیس شبانه، خروج غیرارادی ادرار در طول خواب است.
شب ادراری، بی‌اختیاری ادراری یا انوروزیس شبانه، خروج غیرارادی ادرار در طول خواب است. ادرارکردن در کودکان و نوزادان به‌طور غیرارادی صورت می‌گیرد و از همین روی، شب ادراری در این گروه از افراد عادی تلقی می‌شود. اغلب کودکان نیز با رسیدن به سن ۴ سالگی به سطحی از توانایی در کنترل مثانه می‌رسند. زمان رسیدن به کنترل کامل ادرار در هر شخص متفاوت است. همراه ما باشید، در این مقاله اطلاعات مفیدی درباره‌ی علت و راهکارهای درمان شب ادراری در کودکان در اختیارتان می‌گذاریم.
شب ادراری در کودکان چیست؟
همان‌طور که عنوان شد، پایان شب ادراری در افراد مختلف متفاوت است. برخی از والدین خیلی زودتر از موعد مطلوب، از فرزند خود انتظار دارند که با شب ادراری خداحافظی کند. خانواده‌ها و مراقبان کودک بنا به زمینه‌های فرهنگی و نگرش خاص خود، نظرات متفاوتی درباره‌ی زمان پایان شب ادراری دارند. عواملی که بر سن مناسب پایان شب ادراری تأثیر دارند، از قرار زیر هستند:
جنسیت کودک در شب ادراری مؤثر است: پسران بیشتر از دختران به این مسأله دچار می‌شوند؛
رشد و بلوغ کودکان در شب ادراری نقش دارد؛
سلامت جسمی و احساسی افراد در این زمینه مهم است. برای مثال بیماری‌های مزمن یا سوءاستفاده جسمی و عاطفی می‌تواند زمینه‌ی شب ادراری در فرد را گسترش بدهد.
شب ادراری مشکلی شایع است. در گذشته برای رهایی از این مشکل انتخاب‌های متعددی پیش روی والدین و فرزندان‌شان قرار نداشت، اما اخیرا برای از بین‌رفتن این مسأله لازم به صبر نیست تا کودک بزرگ شود و مشکل خودبهخود حل شود. انواع ابزارها، درمان‌ها و تکنیک‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا در طول شب، رختخوابی خشک و تمیز داشته باشند.
شب ادراری در کودکان چیست؟
همان‌طور که عنوان شد، پایان شب ادراری در افراد مختلف متفاوت است. برخی از والدین خیلی زودتر از موعد مطلوب، از فرزند خود انتظار دارند که با شب ادراری خداحافظی کند. خانواده‌ها و مراقبان کودک بنا به زمینه‌های فرهنگی و نگرش خاص خود، نظرات متفاوتی درباره‌ی زمان پایان شب ادراری دارند. عواملی که بر سن مناسب پایان شب ادراری تأثیر دارند، از قرار زیر هستند:
جنسیت کودک در شب ادراری مؤثر است: پسران بیشتر از دختران به این مسأله دچار می‌شوند؛
رشد و بلوغ کودکان در شب ادراری نقش دارد؛
سلامت جسمی و احساسی افراد در این زمینه مهم است. برای مثال بیماری‌های مزمن یا سوءاستفاده جسمی و عاطفی می‌تواند زمینه‌ی شب ادراری در فرد را گسترش بدهد.
شب ادراری مشکلی شایع است. در گذشته برای رهایی از این مشکل انتخاب‌های متعددی پیش روی والدین و فرزندان‌شان قرار نداشت، اما اخیرا برای از بین‌رفتن این مسأله لازم به صبر نیست تا کودک بزرگ شود و مشکل خودبهخود حل شود. انواع ابزارها، درمان‌ها و تکنیک‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا در طول شب، رختخوابی خشک و تمیز داشته باشند.
علت شب ادراری چیست؟
این احتمال وجود دارد که شب ادراری نتیجه‌ی بیماری‌های پنهان در بدن کودک باشد. با این وجود بسیاری از کودکان بدون ابتلا به هیچ‌گونه بیماری خاصی صرفا دچار مشکل شب ادراری هستند. درواقع، تنها در بخش کمی از کودکان علت اساسی و حقیقی خیس‌کردن رختخواب قابل شناسایی است. با این وجود نمی‌توان تشخیص داد که بی‌اختیاری ادرار در افراد ناخودآگاه صورت می‌گیرد یا با کنترل و بنا به علتی مشخص به وقوع می‌پیوندد. در اینباره نمی‌توان احکام کلی صادر کرد یا افراد با این مشکل را خیره‌سر، نافرمان و تنبل خواند. همان‌طور که عنوان شد، علت اساسی و بنیادین این مسأله به سختی محرز می‌شود.
این احتمال وجود دارد که شب ادراری نتیجه‌ی بیماری‌های پنهان در بدن کودک باشد. با این وجود بسیاری از کودکان بدون ابتلا به هیچ‌گونه بیماری خاصی صرفا دچار مشکل شب ادراری هستند. درواقع، تنها در بخش کمی از کودکان علت اساسی و حقیقی خیس‌کردن رختخواب قابل شناسایی است. با این وجود نمی‌توان تشخیص داد که بی‌اختیاری ادرار در افراد ناخودآگاه صورت می‌گیرد یا با کنترل و بنا به علتی مشخص به وقوع می‌پیوندد. در اینباره نمی‌توان احکام کلی صادر کرد یا افراد با این مشکل را خیره‌سر، نافرمان و تنبل خواند. همان‌طور که عنوان شد، علت اساسی و بنیادین این مسأله به سختی محرز می‌شود.
انواع شب ادراری
دو نوع کلی از شب ادراری وجود دارد:
شب ادراری اولیه؛
شب ادراری ثانویه.
در بی‌اختیاری ادراری اولیه، از سال‌های ابتدایی کودکی فرد بدون وقفه دچار این مشکل می‌شود و همیشه شب‌هایی خیس و مرطوب را در رختخوابش تجربه می‌کند. بی‌اختیاری ادراری ثانویه دومرتبه، زمانی آغاز می‌شود که کودک برای مدت مشخص و قابل توجهی (حداقل ۶ ماه) مشکل بی‌اختیاری را تجربه نکرده است. بعد از مدت زمانی دوباره اوضاع سابق تکرار می‌شود.
به‌طور کلی بی‌اختیاری ادراری اولیه نشان‌دهنده‌ی ضعف و نابالغ‌بودن سیستم عصبی است. کودکی که شب‌ها بی‌اراده ادرار می‌کند، قدرت تشخیص احساس پربودن مثانه در حین خواب را ندارد، بنابراین برای تخلیه‌ی مثانه‌ی خود در طول شب بیدار نمی‌شود.
دو نوع کلی از شب ادراری وجود دارد:
شب ادراری اولیه؛
شب ادراری ثانویه.
در بی‌اختیاری ادراری اولیه، از سال‌های ابتدایی کودکی فرد بدون وقفه دچار این مشکل می‌شود و همیشه شب‌هایی خیس و مرطوب را در رختخوابش تجربه می‌کند. بی‌اختیاری ادراری ثانویه دومرتبه، زمانی آغاز می‌شود که کودک برای مدت مشخص و قابل توجهی (حداقل ۶ ماه) مشکل بی‌اختیاری را تجربه نکرده است. بعد از مدت زمانی دوباره اوضاع سابق تکرار می‌شود.
به‌طور کلی بی‌اختیاری ادراری اولیه نشان‌دهنده‌ی ضعف و نابالغ‌بودن سیستم عصبی است. کودکی که شب‌ها بی‌اراده ادرار می‌کند، قدرت تشخیص احساس پربودن مثانه در حین خواب را ندارد، بنابراین برای تخلیه‌ی مثانه‌ی خود در طول شب بیدار نمی‌شود.
دلایل شب ادراری
دلایل شب ادراری می‌تواند از موارد زیر یا تلفیقی از آنها باشد:
کودک هنوز قادر به نگه‌داشتن ادرار در تمام طول شب نیست؛
وقتی مثانه پر است، کودک نمی‌تواند برای تخلیه بیدار بشود. برخی از کودکان نیز مثانه‌ای کوچک‌تر از هم‌سنین خود دارند؛
کودک حجم زیادی از ادرار را در غروب و طول شب تولید می‌کند؛
در طول روز کودک عادت‌رفتن به دستشویی ندارد. بسیاری از کودکان از روی عادت نیاز به تخلیه مثانه در طول روز را نادیده می‌گیرند و به دستشویی نمی‌روند و تا جایی که ممکن است، ادرارشان را نگه می‌دارند. همه‌ی والدین با صحنه‌هایی این‌چنینی آشنا هستند: کودکی که ادرارش را نگه داشته است و به خود می‌پیچد، پاها را ضربدری کرده، صورتش نشان می‌دهد که تحت فشار است، پیچ‌وتاب می‌خورد، بعضا چمباتمه می‌زند و محل ادرار را برای کنترل وضعیت فشار می‌دهد.
شب ادراری ثانویه می‌تواند نشان از وجود مشکلی پنهان از نظر جسمی با عاطفی در فرد باشد. بچه‌هایی که دچار این نوع از بی‌اختیاری هستند، به احتمال زیاد نشانه‌های دیگری مانند بی‌اختیاری در طول روز را نیز به روز می‌دهند.
دلایل شب ادراری می‌تواند از موارد زیر یا تلفیقی از آنها باشد:
کودک هنوز قادر به نگه‌داشتن ادرار در تمام طول شب نیست؛
وقتی مثانه پر است، کودک نمی‌تواند برای تخلیه بیدار بشود. برخی از کودکان نیز مثانه‌ای کوچک‌تر از هم‌سنین خود دارند؛
کودک حجم زیادی از ادرار را در غروب و طول شب تولید می‌کند؛
در طول روز کودک عادت‌رفتن به دستشویی ندارد. بسیاری از کودکان از روی عادت نیاز به تخلیه مثانه در طول روز را نادیده می‌گیرند و به دستشویی نمی‌روند و تا جایی که ممکن است، ادرارشان را نگه می‌دارند. همه‌ی والدین با صحنه‌هایی این‌چنینی آشنا هستند: کودکی که ادرارش را نگه داشته است و به خود می‌پیچد، پاها را ضربدری کرده، صورتش نشان می‌دهد که تحت فشار است، پیچ‌وتاب می‌خورد، بعضا چمباتمه می‌زند و محل ادرار را برای کنترل وضعیت فشار می‌دهد.
شب ادراری ثانویه می‌تواند نشان از وجود مشکلی پنهان از نظر جسمی با عاطفی در فرد باشد. بچه‌هایی که دچار این نوع از بی‌اختیاری هستند، به احتمال زیاد نشانه‌های دیگری مانند بی‌اختیاری در طول روز را نیز به روز می‌دهند.
عوامل اصلی شب ادراری ثانویه
عفونت مجاری ادرار: ناراحتی مثانه می‌تواند موجب درد در قسمت تحتانی شکم یا سوزش ادرار شود. فوریت در دفع ادرار، افزایش بسامد دفع ادرار نیز از سایر نتایج این مشکل است. عفونت ادراری در کودکان نشان‌دهنده‌ی مشکلات دیگری مانند اختلال تشریحی (آناتومیک) است.
دیابت‌ها: افراد مبتلا به دیابت نوع اول، سطح قند خون (گلوکز) بالایی دارند. وقتی سطح قند خون در بدن بالا باشد، دفع ادرار افزایش پیدا می‌کند. تکرر ادرار یکی از نشانه‌های بیماری دیابت است.
اختلالات ساختاری یا تشریحی: وجود ناهنجاری در برخی اندام‌ها، ماهیچه‌ها یا اعصاب مرتبط با دفع ادرار می‌توانند منجر به بی‌اختیاری ادراری یا سایر مشکلات ادراری به شکل شب ادراری بشوند.
مشکلات عصبی: اختلال در سیستم عصبی یا جراحت و بیماری‌ها در این سیستم نیز قادر به برهم‌زدن تعادل اعصاب کنترل‌کننده ادرار است.
مشکلات روحی: محیط زندگی پر از استرس، برای مثال درگیری و اختلاف والدین یا تغییراتی اساسی مانند: نقل مکان، تولد فرزندی دیگر و شروع مدرسه نیز از جمله عوامل استرس زا هستند که موجب شب ادراری می‌شوند. کودکانی که مورد تعرض جنسی و جسمی واقع می‌شوند، نیز بعضا دچار شب ادراری خواهند شد.
الگوهای خواب: وقفه خواب یا آپنه (یکی از انواع اختلالات خواب) که همراه با خرناس‌کشیدن بلند و شوک در طول خواب است. مشکلات در الگوی خوابیدن نیز می‌تواند با بی‌اختیاری ادراری در ارتباط باشد.
عفونت انگل پین‌وُرم: این عفونت همراه با خارش مقعد و ناحیه تناسلی است.
مصرف بیش از حد مایعات.
شب ادراری معمولا در خانواده‌ها ارثی است. والدین بسیاری از کودکانی که شب ادراری دارند، نیز در کودکی به این مشکل دچار بوده‌اند و در بسیاری از موارد کودکان در همان سنی که شب ادراری والدین‌شان متوقف شده، با این مشکل خداحافظی می‌کنند.
عفونت مجاری ادرار: ناراحتی مثانه می‌تواند موجب درد در قسمت تحتانی شکم یا سوزش ادرار شود. فوریت در دفع ادرار، افزایش بسامد دفع ادرار نیز از سایر نتایج این مشکل است. عفونت ادراری در کودکان نشان‌دهنده‌ی مشکلات دیگری مانند اختلال تشریحی (آناتومیک) است.
دیابت‌ها: افراد مبتلا به دیابت نوع اول، سطح قند خون (گلوکز) بالایی دارند. وقتی سطح قند خون در بدن بالا باشد، دفع ادرار افزایش پیدا می‌کند. تکرر ادرار یکی از نشانه‌های بیماری دیابت است.
اختلالات ساختاری یا تشریحی: وجود ناهنجاری در برخی اندام‌ها، ماهیچه‌ها یا اعصاب مرتبط با دفع ادرار می‌توانند منجر به بی‌اختیاری ادراری یا سایر مشکلات ادراری به شکل شب ادراری بشوند.
مشکلات عصبی: اختلال در سیستم عصبی یا جراحت و بیماری‌ها در این سیستم نیز قادر به برهم‌زدن تعادل اعصاب کنترل‌کننده ادرار است.
مشکلات روحی: محیط زندگی پر از استرس، برای مثال درگیری و اختلاف والدین یا تغییراتی اساسی مانند: نقل مکان، تولد فرزندی دیگر و شروع مدرسه نیز از جمله عوامل استرس زا هستند که موجب شب ادراری می‌شوند. کودکانی که مورد تعرض جنسی و جسمی واقع می‌شوند، نیز بعضا دچار شب ادراری خواهند شد.
الگوهای خواب: وقفه خواب یا آپنه (یکی از انواع اختلالات خواب) که همراه با خرناس‌کشیدن بلند و شوک در طول خواب است. مشکلات در الگوی خوابیدن نیز می‌تواند با بی‌اختیاری ادراری در ارتباط باشد.
عفونت انگل پین‌وُرم: این عفونت همراه با خارش مقعد و ناحیه تناسلی است.
مصرف بیش از حد مایعات.
شب ادراری معمولا در خانواده‌ها ارثی است. والدین بسیاری از کودکانی که شب ادراری دارند، نیز در کودکی به این مشکل دچار بوده‌اند و در بسیاری از موارد کودکان در همان سنی که شب ادراری والدین‌شان متوقف شده، با این مشکل خداحافظی می‌کنند.
عوامل خطرساز در ایجاد شب ادراری چیست؟
جنس مذکر بیشتر به شب‌ادراری دچار می‌شود، عوامل وراثتی نیز در بروز این مشکل بی‌تأثیر نیست.
برخی مشکلات و اختلالات تشریحی بدن و بیماری‌های مانند بیماری‌های: کلیوی، مثانه یا سیستم عصبی می‌تواند منجر به بی‌اختیاری ادراری بشود.
آپنه خواب؛
یبوست مزمن؛
سوءاستفاده‌ی جنسی؛
مصرف بیش از حد مایعات قبل از رفتن به رختخواب؛
عفونت مجاری ادراری؛
برخی مواد و داروها مانند کافئین.
علائم شب ادراری چیست؟
بسیاری از کودکانی که رختخواب‌شان را خیس می‌کنند، فقط در شب‌ها دچار این مشکل هستند و هیچ نشانه و مشکل دیگری به جز شب ادراری ندارند. سایر علائم و نشانه‌ها ممکن است نشان‌دهنده دلایل جسمانی یا مشکلات در سیستم عصبی و کلیه‌ها باشد. بعد از مشاهده‌ی این علائم باید با متخصص صحبت کرد، زیرا ظاهرا مشکل دیگر نوعی شب ادراری ساده نیست:
خیس‌کردن خود در طول روز؛
نیاز به دفع فوری ادرار، افزایش بسامد آن و سوزش ادرار؛
فشار، چکیدن یا سایر نشانه‌های غیرمعمول درباره‌ی ادرار؛
ادرار کف‌آلود یا صورتی رنگ، یا وجود لکه‌های خون در ادرار و لباس زیر کودک؛
لکه‌بینی ادرار، ناتوانی در کنترل حرکات روده و بی‌اختیاری مدفوع؛
یبوست.
بسامد دفع ادرار در کودکان با بزرگسالان متفاوت است.
در حالی‌که بزرگسالان تنها ۳ تا ۴ بار در روز ادرار می‌کنند، دفع ادرار در کودکان بسامد بیشتری دارد. در بعضی موارد حتی ۱۰ تا ۱۲ بار به دستشویی می‌روند.
توجه به تکرار و بسامد ادرار به عنوان نشانه‌ای برای شب ادراری نیازمند در نظرگرفتن عادات هر کودک به طور مجزا است و نمی‌توان نظری قطعی در اینباره داد.
دفع ادرار کمتر از ۳ مرتبه در طول روز نیز می‌تواند نشانه‌ی مشکلاتی پنهان باشد.
سفت‌شدگی مدفوع به شکل یبوست بروز پیدا می‌کند. یبوست و سفت‌شدگی مدفوع باعث ایجاد فشار و آسیب به اسفنگترهای ادراری می‌شوند. اسفنگترها، ماهیچه‌هایی هستند که کار کنترل جریان ادرار را در بدن عهده‌دار هستند.
سفت‌شدگی مدفوع زمانی به‌وقوع می‌پیوندد که مدفوع در کلون یا رودهی بزرگ و رکتوم متراکم و سفت بشود و حرکات رودهی بزرگ به سختی صورت بگیرد و حتی در مواری غیرممکن بشود. در صورت دفع مدفوع نیز درد ایجاد خواهد شد.
مدفوع سفت و سخت‌شده در رکتوم به مثانه و اعصاب پیرامونی و ماهیچه‌ها فشار وارد می‌کند و در کنترل مثانه مداخلاتی ایجاد می‌شود.
یبوست و سفت‌شدگی مدفوع در کودکان عجیب و غیرعادی نیست.
برای رفع یبوست و سفت‌شدگی می‌توان رژیم‌غذایی را اصلاح کرد یا از برخی داروهای بدون نسخه برای تسکین شب ادراری بهره گرفت.
متخصص درمان شب ادراری کیست؟
ارزیابی و بررسی عادی بی‌اختیاری ادراری اولیه و ثانویه در حیطه‌ی تخصص پزشک اطفال یا پزشک خانوادگی است. اما اگر علتی پیچیده برای این مشکل شناسایی بشود یا درمان‌های متداول نتیجه‌ای نداشته باشند، باید به متخصص اورولوژی مراجعه کرد.
جنس مذکر بیشتر به شب‌ادراری دچار می‌شود، عوامل وراثتی نیز در بروز این مشکل بی‌تأثیر نیست.
برخی مشکلات و اختلالات تشریحی بدن و بیماری‌های مانند بیماری‌های: کلیوی، مثانه یا سیستم عصبی می‌تواند منجر به بی‌اختیاری ادراری بشود.
آپنه خواب؛
یبوست مزمن؛
سوءاستفاده‌ی جنسی؛
مصرف بیش از حد مایعات قبل از رفتن به رختخواب؛
عفونت مجاری ادراری؛
برخی مواد و داروها مانند کافئین.
علائم شب ادراری چیست؟
بسیاری از کودکانی که رختخواب‌شان را خیس می‌کنند، فقط در شب‌ها دچار این مشکل هستند و هیچ نشانه و مشکل دیگری به جز شب ادراری ندارند. سایر علائم و نشانه‌ها ممکن است نشان‌دهنده دلایل جسمانی یا مشکلات در سیستم عصبی و کلیه‌ها باشد. بعد از مشاهده‌ی این علائم باید با متخصص صحبت کرد، زیرا ظاهرا مشکل دیگر نوعی شب ادراری ساده نیست:
خیس‌کردن خود در طول روز؛
نیاز به دفع فوری ادرار، افزایش بسامد آن و سوزش ادرار؛
فشار، چکیدن یا سایر نشانه‌های غیرمعمول درباره‌ی ادرار؛
ادرار کف‌آلود یا صورتی رنگ، یا وجود لکه‌های خون در ادرار و لباس زیر کودک؛
لکه‌بینی ادرار، ناتوانی در کنترل حرکات روده و بی‌اختیاری مدفوع؛
یبوست.
بسامد دفع ادرار در کودکان با بزرگسالان متفاوت است.
در حالی‌که بزرگسالان تنها ۳ تا ۴ بار در روز ادرار می‌کنند، دفع ادرار در کودکان بسامد بیشتری دارد. در بعضی موارد حتی ۱۰ تا ۱۲ بار به دستشویی می‌روند.
توجه به تکرار و بسامد ادرار به عنوان نشانه‌ای برای شب ادراری نیازمند در نظرگرفتن عادات هر کودک به طور مجزا است و نمی‌توان نظری قطعی در اینباره داد.
دفع ادرار کمتر از ۳ مرتبه در طول روز نیز می‌تواند نشانه‌ی مشکلاتی پنهان باشد.
سفت‌شدگی مدفوع به شکل یبوست بروز پیدا می‌کند. یبوست و سفت‌شدگی مدفوع باعث ایجاد فشار و آسیب به اسفنگترهای ادراری می‌شوند. اسفنگترها، ماهیچه‌هایی هستند که کار کنترل جریان ادرار را در بدن عهده‌دار هستند.
سفت‌شدگی مدفوع زمانی به‌وقوع می‌پیوندد که مدفوع در کلون یا رودهی بزرگ و رکتوم متراکم و سفت بشود و حرکات رودهی بزرگ به سختی صورت بگیرد و حتی در مواری غیرممکن بشود. در صورت دفع مدفوع نیز درد ایجاد خواهد شد.
مدفوع سفت و سخت‌شده در رکتوم به مثانه و اعصاب پیرامونی و ماهیچه‌ها فشار وارد می‌کند و در کنترل مثانه مداخلاتی ایجاد می‌شود.
یبوست و سفت‌شدگی مدفوع در کودکان عجیب و غیرعادی نیست.
برای رفع یبوست و سفت‌شدگی می‌توان رژیم‌غذایی را اصلاح کرد یا از برخی داروهای بدون نسخه برای تسکین شب ادراری بهره گرفت.
متخصص درمان شب ادراری کیست؟
ارزیابی و بررسی عادی بی‌اختیاری ادراری اولیه و ثانویه در حیطه‌ی تخصص پزشک اطفال یا پزشک خانوادگی است. اما اگر علتی پیچیده برای این مشکل شناسایی بشود یا درمان‌های متداول نتیجه‌ای نداشته باشند، باید به متخصص اورولوژی مراجعه کرد.
زمان مراجعه برای درمان پزشکی شب ادراری چه موقع است؟
زمان مراجعه به پزشک برای درمان شب ادراری بسته به شیوه‌ی اثرگذاری این مشکل بر کودک و والدین متغیر است. اگر کودک علائم خاصی بروز نمی‌دهد و فقط شب‌ها دچار بی‌اختیاری ادراری می‌شود، لزومی به مراجعه به پزشک وجود ندارد و این مراجعه وابسته به تصمیم والدین است.
سن ۵ تا ۷ سالگی، زمان مناسبی برای پیگیری درمان شب ادراری است.
اگر کودک علائم و مشکلات خاصی بروز نمی‌دهد، لزومی به مراجعه به کلینیک تخصصی شب ادراری نیست و معاینه‌ی پزشک اطفال کفایت می‌کند.
در صورتی که نشانه‌های جسمی و رفتاری خاصی در کنار شب ادراری بروز پیدا می‌کند، باید سریعا به پزشک مراجعه و مشکل به‌طور جدی پیگیری بشود.
زمان مراجعه به پزشک برای درمان شب ادراری بسته به شیوه‌ی اثرگذاری این مشکل بر کودک و والدین متغیر است. اگر کودک علائم خاصی بروز نمی‌دهد و فقط شب‌ها دچار بی‌اختیاری ادراری می‌شود، لزومی به مراجعه به پزشک وجود ندارد و این مراجعه وابسته به تصمیم والدین است.
سن ۵ تا ۷ سالگی، زمان مناسبی برای پیگیری درمان شب ادراری است.
اگر کودک علائم و مشکلات خاصی بروز نمی‌دهد، لزومی به مراجعه به کلینیک تخصصی شب ادراری نیست و معاینه‌ی پزشک اطفال کفایت می‌کند.
در صورتی که نشانه‌های جسمی و رفتاری خاصی در کنار شب ادراری بروز پیدا می‌کند، باید سریعا به پزشک مراجعه و مشکل به‌طور جدی پیگیری بشود.
آزمایش‌های لازم برای بررسی شب ادراری چیست؟
پزشک معالج معمولا پرسش‌های زیادی در مورد علائم و عوامل متعددی که با شب ادراری مرتبط است، مطرح می‌کند. مانند:
بارداری مادر و تولد
رشدوتربیت (به‌ویژه درباره‌ی شیوه‌ی آموزش دفع ادرار و مدفوع)
وضعیت‌های خاص پزشکی با تمرکز بر موارد زیر:
خیس‌شدن لباس زیر: نشان‌دهنده‌ی بی‌اختیاری ادرار در روز و شب است.
ماندن و دفع نشدن مدفوع در روده به شکل محسوس: نشان‌دهنده‌ی یبوست یا انسداد است.
کندگی پوست ناحیه‌ی تناسلی و واژن: ممکن است علت این مشکل، خراشیدگی ناشی از وجود انگل پین‌وُرم باشد.
رشد ضعیف و فشار خون بالا: احتمال بیماری‌های کلیوی وجود دارد.
ناهنجاری‌ها در قسمت پایینی ستون فقرات: ناهنجاری‌های نخاع
جریان ضعیف یا چکه‌کردن ادرار: احتمال ناهنجاری‌های ادراری وجود دارد.
پزشک معالج معمولا پرسش‌های زیادی در مورد علائم و عوامل متعددی که با شب ادراری مرتبط است، مطرح می‌کند. مانند:
بارداری مادر و تولد
رشدوتربیت (به‌ویژه درباره‌ی شیوه‌ی آموزش دفع ادرار و مدفوع)
وضعیت‌های خاص پزشکی با تمرکز بر موارد زیر:
خیس‌شدن لباس زیر: نشان‌دهنده‌ی بی‌اختیاری ادرار در روز و شب است.
ماندن و دفع نشدن مدفوع در روده به شکل محسوس: نشان‌دهنده‌ی یبوست یا انسداد است.
کندگی پوست ناحیه‌ی تناسلی و واژن: ممکن است علت این مشکل، خراشیدگی ناشی از وجود انگل پین‌وُرم باشد.
رشد ضعیف و فشار خون بالا: احتمال بیماری‌های کلیوی وجود دارد.
ناهنجاری‌ها در قسمت پایینی ستون فقرات: ناهنجاری‌های نخاع
جریان ضعیف یا چکه‌کردن ادرار: احتمال ناهنجاری‌های ادراری وجود دارد.
داروها، ویتامین‌ها و سایر مکمل های غذایی
سابقه‌ی خانوادگی شب ادراری در یکی یا هر دوی والدین. تقریبا یک-دوم تا سه-چهارم از والدینی که شب ادراری را تجربه کرده‌اند، فرزندانی با این مشکل خواهند داشت. دوقلوهای همسان دو برابر سایر خواهر و برادرها احتمال تجربه شب ادراری را به‌طور همزمان دارند.
زندگی خانوادگی و مدرسه: تجربه‌ی استرس، تأثیرات استرس شب ادراری بر کودک و خانواده، هر تلاشی که برای درمان تاکنون صورت گرفته است.
رفتار کودک
عادت‌های دستشویی رفتن: بررسی بسامد و حجم دفع ادرار در طول روز و همچنین مدفوع برای بررسی یبوست.
عادت‌های دفع شبانگاهی
رژیم غذایی، ورزش و سایر عادت‌ها: برای مثال بررسی میزان کافئین مصرفی
هیچ آزمایشی برای تشخیص علت بی‌اختیاری ادرار اولیه وجود ندارد. دلایل بی‌اختیاری ادراری ثانویه نیز معمولا مشکلات جسمی اساسی و پنهانی هستند که باید در آزمایشگاه و با ارزیابی رادیولوژی مورد بررسی قرار بگیرند.
آزمایش ادرار معمولی برای بررسی عفونت مجاری ادراری و بیماری‌ها کلیوی صورت می‌گیرد.
عکس‌برداری و سونوگرافی از کلیه و مثانه نیز در صورت مشکوک‌بودن به مشکلی جسمی انجام می‌شود. گاهی نیز ام‌آرآی (MRI) از لگن و قسمت پایینی ستون فقرات در دستور کار قرار می‌گیرد.
به‌طور کلی، متخصصان شب ادراری ر ا به ۲ نوع کلی: با عارضه و بی‌عارضه تقسیم می‌کنند.
در شب ادراری بی‌عارضه فقط خیس‌شدن رختخواب در شب‌ها بروز پیدا می‌کند و نشانه‌ای دیگر ندارد، سیستم جریان ادرار عادی است و مشکل و بی‌اختیاری در روز وجود ندارد. این کودکان مشکلی ندارند و نتایج آزمایش ادرارشان چیزی را نشان نمی‌دهد.
اما بی‌اختیاری ادراری با عارضه با این موارد همراه است: خیس‌کردن خود به خاطر مشکل یا یک بیماری دیگر، مشکلات ادراری، بی‌اختیاری و خیس‌شدن در طول روز یا عفونت‌های مجاری ادراری. این کودکان باید مورد معاینه‌ی بیشتری قرار بگیرند.
کودکانی که دچار بی‌اختیاری ادراری باعارضه هستند، باید به متخصص اورولوژی مراجعه کنند.
سابقه‌ی خانوادگی شب ادراری در یکی یا هر دوی والدین. تقریبا یک-دوم تا سه-چهارم از والدینی که شب ادراری را تجربه کرده‌اند، فرزندانی با این مشکل خواهند داشت. دوقلوهای همسان دو برابر سایر خواهر و برادرها احتمال تجربه شب ادراری را به‌طور همزمان دارند.
زندگی خانوادگی و مدرسه: تجربه‌ی استرس، تأثیرات استرس شب ادراری بر کودک و خانواده، هر تلاشی که برای درمان تاکنون صورت گرفته است.
رفتار کودک
عادت‌های دستشویی رفتن: بررسی بسامد و حجم دفع ادرار در طول روز و همچنین مدفوع برای بررسی یبوست.
عادت‌های دفع شبانگاهی
رژیم غذایی، ورزش و سایر عادت‌ها: برای مثال بررسی میزان کافئین مصرفی
هیچ آزمایشی برای تشخیص علت بی‌اختیاری ادرار اولیه وجود ندارد. دلایل بی‌اختیاری ادراری ثانویه نیز معمولا مشکلات جسمی اساسی و پنهانی هستند که باید در آزمایشگاه و با ارزیابی رادیولوژی مورد بررسی قرار بگیرند.
آزمایش ادرار معمولی برای بررسی عفونت مجاری ادراری و بیماری‌ها کلیوی صورت می‌گیرد.
عکس‌برداری و سونوگرافی از کلیه و مثانه نیز در صورت مشکوک‌بودن به مشکلی جسمی انجام می‌شود. گاهی نیز ام‌آرآی (MRI) از لگن و قسمت پایینی ستون فقرات در دستور کار قرار می‌گیرد.
به‌طور کلی، متخصصان شب ادراری ر ا به ۲ نوع کلی: با عارضه و بی‌عارضه تقسیم می‌کنند.
در شب ادراری بی‌عارضه فقط خیس‌شدن رختخواب در شب‌ها بروز پیدا می‌کند و نشانه‌ای دیگر ندارد، سیستم جریان ادرار عادی است و مشکل و بی‌اختیاری در روز وجود ندارد. این کودکان مشکلی ندارند و نتایج آزمایش ادرارشان چیزی را نشان نمی‌دهد.
اما بی‌اختیاری ادراری با عارضه با این موارد همراه است: خیس‌کردن خود به خاطر مشکل یا یک بیماری دیگر، مشکلات ادراری، بی‌اختیاری و خیس‌شدن در طول روز یا عفونت‌های مجاری ادراری. این کودکان باید مورد معاینه‌ی بیشتری قرار بگیرند.
کودکانی که دچار بی‌اختیاری ادراری باعارضه هستند، باید به متخصص اورولوژی مراجعه کنند.
درمان شب ادراری چگونه است؟
مشکل شب ادراری بیش از آنکه از نظر پزشکی و جسمی آزاردهنده باشد از لحاظ اجتماعی ناراحت‌کننده است. شب ادراری موجب شرم و اضطراب در کودک می‌شود و گاهی باعث درگیری و اختلاف میان والدین نیز می‌شود. مهم‌ترین وظیفه‌ی والدین، حمایت از کودک است. آنها باید به او اطمینان خاطر بدهند که همراهش هستند و از سرزنش و تنبیه جدا بپرهیزند. درمان‌های متعددی برای بی‌اختیاری ادراری اولیه وجود دارد.
برای درمان بی‌اختیاری ادراری کودکان، طیف درمانی گسترده‌ای وجود دارد: از درمان‌های خانگی تا دارو و برای کودکانی که مشکلات تشریحی دارند، گاهی عمل جراحی تجویز می‌شود.
ابتدا باید عوامل و شرایط روحی و پزشکی پنهان و اساسی مشکل شب ادراری بررسی بشود.
اگر علتی اساسی و ریشه‌ای موجب شب‌ادراری است، باید این مسأله شناسایی و درمان بشود.
پس از اینکه گام‌های بالا برداشته شد، باید برای چگونگی و زمان درمان برنامه ریزی کرد.
درمان شب ادراری بدون عارضه برای کودکان زیر ۵ سال مناسب نیست:
زیرا بیشتر کودکان زیر ۵ سال و بزرگ‌تر معمولا خودبهخود و بدون نیاز به درمان بهبود می‌یابند. بیشتر پزشکان از ۷ سال به بعد به درمان این مشکل در کودکان می‌پردازند.
البته زمان درمان به نگرش کودک، والدین و مراقبین و پزشک نیز بستگی دارد.
درمان خانگی شب ادراری چیست؟
در ادامه تکنیک‌هایی برای توقف شب ادراری معرفی شده‌اند. این تکنیک‌ها در بیشتر موارد موفق عمل می‌کنند:
کودک نباید شب‌ها و غروب مایعات زیادی بنوشد. بعد از ساعت ۳ بعدازظهر کودک نباید شکلات، مواد کافئین‌دار، نوشابه‌های گازدار و مرکبات مصرف کند. مصرف نوشیدنی‌های معمولی با شام مانعی ندارد.
کودک قبل از خواب باید به دستشویی برود.
برای بیدارشدن در طول خواب و رفتن به دستشویی کودک را آماده کنید. به‌جای اینکه بر خشک نگه‌داشتن رختخواب کودک تأکید داشته باشید، به او یا بدهید که به بیدارشدن و دستشویی‌رفتن توجه داشته باشد.
سیستم تشویق نیز در بعضی موارد مفید واقع می‌شود. برای مثال فهرستی از ایام هفته تدارک ببینید و به ازای هر شب ادرارنکردن یک برچسب به کودک بدهید. وقتی تعداد برچسب‌ها به مقداری توافق‌شده رسید، به کودک جایزه بدهید. این سیستم انگیزه‌بخش است و تا ۱۴ هفته پیاپی نتایج خوبی به شما نشان خواهد داد. در بیشتر کودکان با نرخ عود پایین شب ادراری، شاید در طول این ۱۴ هفته، ۲ بار شب ادراری دیده بشود. در کل این روش بسیار موفقیت‌آمیز است و نتایج خوبی دارد.
مطمئن بشوید که دسترسی کودک به سرویس بهداشتی راحت و ساده است. برای اینکه راحت به دستشویی برود، بهتر است مسیرش را ساده و راحت کنید و چیزی مانع از رفت‌وآمد آسان او نشود. برای مثال می‌توانید از چراغ خواب کمک بگیرید و در صورت امکان از توالت قابل حمل و متحرک استفاده کنید.
برخی به استفاده از پوشک اعتقادی ندارند، زیرا فکر می‌کنند که پوشک از دستشویی‌رفتن کودک جلوگیری می‌کند. برخی دیگر معتقد هستند که پوشک، اعتماد به نفس و اطمینان خاطر برای کودک به همراه دارد. خیلی از خانواده‌ها در سفر از پوشک استفاده می‌کنند.
نگرش والدین در ایجاد انگیزه برای درمان شب ادراری نقش مهمی دارد:
روی مشکل تمرکز کنید: از تنبیه و مقصردانستن کودک پرهیز کنید. کودک توان کنترل ادرار را ندارد و تنبیه و سرزنش فقط باعث وخیم‌ترشدن مشکل برای تمام اعضای خانواده خواهد شد.
همراه و صبور باشید. کودک خود را تشویق کنید و اغلب به او اطمینان خاطر بدهید. هربار که رختخواب کودک خیس می‌شود، ماجرایی ناراحت‌کننده به راه نیاندازید.
قانونی در خانه وضع کنید که به موحب آن هیچ‌کس حق شوخی و مسخره‌کردن موضوع شب ادراری ندارد. درباره‌ی این مشکل با سایر اعضای خانواده و اقوام صحبت نکنید.
به کودک گوشزد کنید که مسئول حل این مشکل خود او است و شما در این راه به او کمک می‌کنید. اگر در دوستان و آشنایان‌تان چنین تجربه‌ای وجود دارد درباره‌ی آن با کودک‌تان صحبت کنید تا بداند که تنها نیست.
کودک باید در فرایند تمیزکاری ملحفه‌ها و … مشارکت کند.
برای راحتی بیشتر می‌توانید از ملحفه‌های جاذب قابل شست‌وشو استفاده کنید. روتختی‌های ضدآب و خوش‌بوکننده‌ها و ضدعفونی‌کننده‌های اتاق نیز مفید خواهند بود.
روش بیدارشدن خود کودک در طول شب برای بچه‌هایی مفید است که می‌توانند به تنهایی در طول شب بیدار شوند و به دستشویی بروند و ضمنا متوجه اهمیت این کار نیستند. یعنی تأکیدی روی مسأله شب ادراری برای‌شان صورت نگرفته است.
روش مناسب برای آموزش این کار، تمرین تمام حرکات و عملیات لازم برای به دستشویی رفتن قبل از خواب است.
روش دیگر تمرین این عملیات در طول روز است. به این شکل که کودک در طی روز پس از احساس دفع ادرار در رختخواب خود می‌خوابد و فضای شب را شبیه‌سازی می‌کند، سپس بعد از چند دقیقه که وانمود به خوابیدن کرد، بلند می‌شود و به دستشویی می‌رود. این کار نیز نوعی عادت برای بیدارشدن را در او ایجاد می‌کند.
روش دیگر این است که والدین نیز همراه کودک از خواب بیدار می‌شوند، این تکنیک در صورتی به کار گرفته می‌شود که کودک به تنهایی نتواند برنامه را اجرا کند. این کار نیز تنها در صورتی موفق خواهد شد که کودک با آن موافق باشد. ایجاد وقفه در خواب آخرین راه است.
والدین باید کودک را از خواب بیدار کنند. معمولا این ساعات با ساعات خواب والدین هماهنگ می‌شود.
سپس برای تأثیرگذاری این روش، کودک باید خود به دستشویی برود. کودک باید به تدریج به از خواب برخاستن از طریق صداکردن عادت کند.
وقتی این تمرینات در ۷ شب پیاپی انجام شد، کودک درمان می‌شود یا برای برنامه‌های دیگر مانند اینکه خودش بی‌کمک والدین از خواب بلند بشود یا برای استفاده از هشداردهنده‌ها آماده می‌شود.
استفاده از هشداردهنده‌های ادرار در طول خواب نیز بسیار درمان مؤثری است.
بیشتر کودکان پس از ۱۲ تا ۱۶ هفته استفاده از هشداردهنده ادرار در طول خواب، بهبود می‌یابند.
برخی کودکان پس از توقف استفاده از هشداردهنده‌ها دوباره دچار عود شب ادراری می‌شوند. درهرحال، میزان موفقیت این روش در درمان بی‌اختیاری ادراری اولیه به کمک کارکرد شرطی‌سازی زیاد است. با پشتکار به خرج‌دادن می‌توان در بلندمدت نتایج مثبت این روش را در بیشتر کودکان مشاهده کرد.
اثرگذاری این ابزار کمی زمان می‌برد. پس حداقل چند هفته تا حتی چند ماه برای دیدن نتیجه‌ی آن صبر کنید.
هشداردهنده‌های ادرار به۲ شکل لمسی و صوتی وجود دارند.
عملکرد هشداردهنده‌ها به این صورت است که با خیس‌شدن کودک، حس‌گر برای مدتی متوقف می‌شود و در نتیجه هشداردهنده خاموش می‌شود. حس‌گر در لباس یا رختخواب کودک قرار می‌گیرد.
سپس کودک از خواب برمی‌خیزد، هشداردهنده را خاموش می‌کند، ادامه‌ی دفع را در دستشویی انجام می‌دهد. لباس‌هایش را عوض می‌کند، دستگاه را خشک و سپس دوباره تنظیم می‌کند و به خواب می‌رود.
هشداردهنده‌ها درمان‌هایی مطلوب به شمار می‌روند، زیرا فاقد عوارض جانبی برای کودک هستند.
معمولا امتحان‌کردن این روش برای کودکان ۷ سال به بالا رضایت‌بخش است.
برای اینکه این روش درمانی اثرگذار باشد، کودک باید از آن استقبال کند. انگیزه‌ی کودک و والدین در درمان بسیار مهم است.
حواس‌تان باشد، بسیاری از درمان‌های موجود در بازار که بر بهبود کودک در مدت‌زمانی کوتاه تأکید دارند، قلابی هستند؛ زیرا درمان شب ادراری نیازمند صرف زمان، حوصله و انگیزه است.
مشکل شب ادراری بیش از آنکه از نظر پزشکی و جسمی آزاردهنده باشد از لحاظ اجتماعی ناراحت‌کننده است. شب ادراری موجب شرم و اضطراب در کودک می‌شود و گاهی باعث درگیری و اختلاف میان والدین نیز می‌شود. مهم‌ترین وظیفه‌ی والدین، حمایت از کودک است. آنها باید به او اطمینان خاطر بدهند که همراهش هستند و از سرزنش و تنبیه جدا بپرهیزند. درمان‌های متعددی برای بی‌اختیاری ادراری اولیه وجود دارد.
برای درمان بی‌اختیاری ادراری کودکان، طیف درمانی گسترده‌ای وجود دارد: از درمان‌های خانگی تا دارو و برای کودکانی که مشکلات تشریحی دارند، گاهی عمل جراحی تجویز می‌شود.
ابتدا باید عوامل و شرایط روحی و پزشکی پنهان و اساسی مشکل شب ادراری بررسی بشود.
اگر علتی اساسی و ریشه‌ای موجب شب‌ادراری است، باید این مسأله شناسایی و درمان بشود.
پس از اینکه گام‌های بالا برداشته شد، باید برای چگونگی و زمان درمان برنامه ریزی کرد.
درمان شب ادراری بدون عارضه برای کودکان زیر ۵ سال مناسب نیست:
زیرا بیشتر کودکان زیر ۵ سال و بزرگ‌تر معمولا خودبهخود و بدون نیاز به درمان بهبود می‌یابند. بیشتر پزشکان از ۷ سال به بعد به درمان این مشکل در کودکان می‌پردازند.
البته زمان درمان به نگرش کودک، والدین و مراقبین و پزشک نیز بستگی دارد.
درمان خانگی شب ادراری چیست؟
در ادامه تکنیک‌هایی برای توقف شب ادراری معرفی شده‌اند. این تکنیک‌ها در بیشتر موارد موفق عمل می‌کنند:
کودک نباید شب‌ها و غروب مایعات زیادی بنوشد. بعد از ساعت ۳ بعدازظهر کودک نباید شکلات، مواد کافئین‌دار، نوشابه‌های گازدار و مرکبات مصرف کند. مصرف نوشیدنی‌های معمولی با شام مانعی ندارد.
کودک قبل از خواب باید به دستشویی برود.
برای بیدارشدن در طول خواب و رفتن به دستشویی کودک را آماده کنید. به‌جای اینکه بر خشک نگه‌داشتن رختخواب کودک تأکید داشته باشید، به او یا بدهید که به بیدارشدن و دستشویی‌رفتن توجه داشته باشد.
سیستم تشویق نیز در بعضی موارد مفید واقع می‌شود. برای مثال فهرستی از ایام هفته تدارک ببینید و به ازای هر شب ادرارنکردن یک برچسب به کودک بدهید. وقتی تعداد برچسب‌ها به مقداری توافق‌شده رسید، به کودک جایزه بدهید. این سیستم انگیزه‌بخش است و تا ۱۴ هفته پیاپی نتایج خوبی به شما نشان خواهد داد. در بیشتر کودکان با نرخ عود پایین شب ادراری، شاید در طول این ۱۴ هفته، ۲ بار شب ادراری دیده بشود. در کل این روش بسیار موفقیت‌آمیز است و نتایج خوبی دارد.
مطمئن بشوید که دسترسی کودک به سرویس بهداشتی راحت و ساده است. برای اینکه راحت به دستشویی برود، بهتر است مسیرش را ساده و راحت کنید و چیزی مانع از رفت‌وآمد آسان او نشود. برای مثال می‌توانید از چراغ خواب کمک بگیرید و در صورت امکان از توالت قابل حمل و متحرک استفاده کنید.
برخی به استفاده از پوشک اعتقادی ندارند، زیرا فکر می‌کنند که پوشک از دستشویی‌رفتن کودک جلوگیری می‌کند. برخی دیگر معتقد هستند که پوشک، اعتماد به نفس و اطمینان خاطر برای کودک به همراه دارد. خیلی از خانواده‌ها در سفر از پوشک استفاده می‌کنند.
نگرش والدین در ایجاد انگیزه برای درمان شب ادراری نقش مهمی دارد:
روی مشکل تمرکز کنید: از تنبیه و مقصردانستن کودک پرهیز کنید. کودک توان کنترل ادرار را ندارد و تنبیه و سرزنش فقط باعث وخیم‌ترشدن مشکل برای تمام اعضای خانواده خواهد شد.
همراه و صبور باشید. کودک خود را تشویق کنید و اغلب به او اطمینان خاطر بدهید. هربار که رختخواب کودک خیس می‌شود، ماجرایی ناراحت‌کننده به راه نیاندازید.
قانونی در خانه وضع کنید که به موحب آن هیچ‌کس حق شوخی و مسخره‌کردن موضوع شب ادراری ندارد. درباره‌ی این مشکل با سایر اعضای خانواده و اقوام صحبت نکنید.
به کودک گوشزد کنید که مسئول حل این مشکل خود او است و شما در این راه به او کمک می‌کنید. اگر در دوستان و آشنایان‌تان چنین تجربه‌ای وجود دارد درباره‌ی آن با کودک‌تان صحبت کنید تا بداند که تنها نیست.
کودک باید در فرایند تمیزکاری ملحفه‌ها و … مشارکت کند.
برای راحتی بیشتر می‌توانید از ملحفه‌های جاذب قابل شست‌وشو استفاده کنید. روتختی‌های ضدآب و خوش‌بوکننده‌ها و ضدعفونی‌کننده‌های اتاق نیز مفید خواهند بود.
روش بیدارشدن خود کودک در طول شب برای بچه‌هایی مفید است که می‌توانند به تنهایی در طول شب بیدار شوند و به دستشویی بروند و ضمنا متوجه اهمیت این کار نیستند. یعنی تأکیدی روی مسأله شب ادراری برای‌شان صورت نگرفته است.
روش مناسب برای آموزش این کار، تمرین تمام حرکات و عملیات لازم برای به دستشویی رفتن قبل از خواب است.
روش دیگر تمرین این عملیات در طول روز است. به این شکل که کودک در طی روز پس از احساس دفع ادرار در رختخواب خود می‌خوابد و فضای شب را شبیه‌سازی می‌کند، سپس بعد از چند دقیقه که وانمود به خوابیدن کرد، بلند می‌شود و به دستشویی می‌رود. این کار نیز نوعی عادت برای بیدارشدن را در او ایجاد می‌کند.
روش دیگر این است که والدین نیز همراه کودک از خواب بیدار می‌شوند، این تکنیک در صورتی به کار گرفته می‌شود که کودک به تنهایی نتواند برنامه را اجرا کند. این کار نیز تنها در صورتی موفق خواهد شد که کودک با آن موافق باشد. ایجاد وقفه در خواب آخرین راه است.
والدین باید کودک را از خواب بیدار کنند. معمولا این ساعات با ساعات خواب والدین هماهنگ می‌شود.
سپس برای تأثیرگذاری این روش، کودک باید خود به دستشویی برود. کودک باید به تدریج به از خواب برخاستن از طریق صداکردن عادت کند.
وقتی این تمرینات در ۷ شب پیاپی انجام شد، کودک درمان می‌شود یا برای برنامه‌های دیگر مانند اینکه خودش بی‌کمک والدین از خواب بلند بشود یا برای استفاده از هشداردهنده‌ها آماده می‌شود.
استفاده از هشداردهنده‌های ادرار در طول خواب نیز بسیار درمان مؤثری است.
بیشتر کودکان پس از ۱۲ تا ۱۶ هفته استفاده از هشداردهنده ادرار در طول خواب، بهبود می‌یابند.
برخی کودکان پس از توقف استفاده از هشداردهنده‌ها دوباره دچار عود شب ادراری می‌شوند. درهرحال، میزان موفقیت این روش در درمان بی‌اختیاری ادراری اولیه به کمک کارکرد شرطی‌سازی زیاد است. با پشتکار به خرج‌دادن می‌توان در بلندمدت نتایج مثبت این روش را در بیشتر کودکان مشاهده کرد.
اثرگذاری این ابزار کمی زمان می‌برد. پس حداقل چند هفته تا حتی چند ماه برای دیدن نتیجه‌ی آن صبر کنید.
هشداردهنده‌های ادرار به۲ شکل لمسی و صوتی وجود دارند.
عملکرد هشداردهنده‌ها به این صورت است که با خیس‌شدن کودک، حس‌گر برای مدتی متوقف می‌شود و در نتیجه هشداردهنده خاموش می‌شود. حس‌گر در لباس یا رختخواب کودک قرار می‌گیرد.
سپس کودک از خواب برمی‌خیزد، هشداردهنده را خاموش می‌کند، ادامه‌ی دفع را در دستشویی انجام می‌دهد. لباس‌هایش را عوض می‌کند، دستگاه را خشک و سپس دوباره تنظیم می‌کند و به خواب می‌رود.
هشداردهنده‌ها درمان‌هایی مطلوب به شمار می‌روند، زیرا فاقد عوارض جانبی برای کودک هستند.
معمولا امتحان‌کردن این روش برای کودکان ۷ سال به بالا رضایت‌بخش است.
برای اینکه این روش درمانی اثرگذار باشد، کودک باید از آن استقبال کند. انگیزه‌ی کودک و والدین در درمان بسیار مهم است.
حواس‌تان باشد، بسیاری از درمان‌های موجود در بازار که بر بهبود کودک در مدت‌زمانی کوتاه تأکید دارند، قلابی هستند؛ زیرا درمان شب ادراری نیازمند صرف زمان، حوصله و انگیزه است.
درمان پزشکی شب ادراری چیست؟
وقتی که وجود علتی پنهانی و پیچیده در وقوع شب ادراری کنار رفت، لزوم و فوریتی به درمان کودک نیست. این نوع از شب ادراری خودبهخود درمان می‌شود و پیگیری درمان دیگر بسته به تصمیم والدین است و با مشورت با پزشک می‌توانند به نتیجه‌ی مطلوب برسند.
دارودرمانی به قرار زیر است:
دارودرمانی برای کودکانی استفاده می‌شود که نتیجه موفقی در استفاده از هشداردهنده‌ها نداشته‌اند.
بزرگسالانی که مشکل بی‌اختیاری ادرار دارند اغلب از دارو به مدتی نامحدود استفاده می‌کنند.
دارودرمانی برای همه‌ی افراد نتیجه‌ی مطلوب ندارد. ضمن اینکه می‌تواند عوارض جانبی محسوسی نیز داشته باشد.
دو نوع دارو از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان شب ادراری معرفی شده‌اند: دسموپرسین (DDAVP) و ایمی‌پرامین (تفرانیل). داروهای دیگری که مشخصا برای درمان شب ادراری نیستند: اکسی‌بوتینین (دیتروپان، اوروترول) و هیوسیامین (سیتوسپاز، لوسین، آناسپاز).
درباره درمان دارویی شب ادراری مناقشاتی وجود دارد. زیرا برخی معتقدند که شب ادراری بالاخره رفع خواهد شد و استفاده از داروها فقط باعث تحمیل عوارض جانبی به بدن می‌شود. برخی از موقعیت‌های درمانی و فیزیکی خاص نیاز به جراحی دارند.
وقتی که وجود علتی پنهانی و پیچیده در وقوع شب ادراری کنار رفت، لزوم و فوریتی به درمان کودک نیست. این نوع از شب ادراری خودبهخود درمان می‌شود و پیگیری درمان دیگر بسته به تصمیم والدین است و با مشورت با پزشک می‌توانند به نتیجه‌ی مطلوب برسند.
دارودرمانی به قرار زیر است:
دارودرمانی برای کودکانی استفاده می‌شود که نتیجه موفقی در استفاده از هشداردهنده‌ها نداشته‌اند.
بزرگسالانی که مشکل بی‌اختیاری ادرار دارند اغلب از دارو به مدتی نامحدود استفاده می‌کنند.
دارودرمانی برای همه‌ی افراد نتیجه‌ی مطلوب ندارد. ضمن اینکه می‌تواند عوارض جانبی محسوسی نیز داشته باشد.
دو نوع دارو از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان شب ادراری معرفی شده‌اند: دسموپرسین (DDAVP) و ایمی‌پرامین (تفرانیل). داروهای دیگری که مشخصا برای درمان شب ادراری نیستند: اکسی‌بوتینین (دیتروپان، اوروترول) و هیوسیامین (سیتوسپاز، لوسین، آناسپاز).
درباره درمان دارویی شب ادراری مناقشاتی وجود دارد. زیرا برخی معتقدند که شب ادراری بالاخره رفع خواهد شد و استفاده از داروها فقط باعث تحمیل عوارض جانبی به بدن می‌شود. برخی از موقعیت‌های درمانی و فیزیکی خاص نیاز به جراحی دارند.
چه داروهایی شب ادراری را درمان می‌کند؟
استات دسموپرسین (DDAVP) شکل ساختگی هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH) است. یعنی ماده‌ای که به‌طور طبیعی در بدن مسئول محدودکردن تولید ادرار است.
این دارو اولین داروی درمان شب ادراری است که به مدت ۱۰ سال مورد استفاده قرار می‌گرفت.
این دارو عملکرد آنتی‌دیورتیک در بدن را تقلید می‌کند. یعنی هورمونی را که از مغز آزاد می‌شود و میزان تولید ادرار را محدود و کنترل می‌کند. مصرف این دارو قبل از رفتن به رختخواب توصیه می‌شود.
داروی نام‌برده برای کودکانی که از هشداردهنده‌ها نتیجه نگرفته‌اند، تجویز می‌شود. ضمن اینکه مصرف آن باعث می‌شود تا کودکان راحت و بدون ترس در اردوهای شبانگاهی شرکت کنند.
DDAVP به شکل قرص است و خوردن آن قبل از خواب توصیه می‌شود. عوارض مصرف آن رایج نیست، اما در صورت وقوع به شکل سردرد، آب‌ریزش بینی، کیپ‌شدن بینی، و خون دماغ شدن بروز می‌یابد. شکل اسپری بینی آن به خاطر عوارض جانبی شدیدی که دارد، مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
دُز مصرفی این دارو تا زمان اثرگذاری قابل تنظیم است. وقتی اثرگذاری دارو خود را نشان داد، می‌توان دز مصرفی را تعدیل کرد. حدود ۲۵ درصد از کودکانی پس از مصرف دسموپرسین، با شب ادراری خداحافظی می‌کنند. ۵۰ درصد نیز پس از مصرف از شدت مشکل‌شان کاسته می‌شود. در مقایسه با هشداردهنده‌ها، قطع داروهای نام‌برده برای ۶۰ درصد بیماران توأم با عود شب ادراری است.
ایمی‌پرامین نوعی تری‌سایکلیک ضد افسردگی است و بیش از ۳۰ سال در درمان شب ادراری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شیوه‌ی عملکرد این دارو مشخص نیست. اما اثرات آرامش‌بخشی روی مثانه دارد و عمق خواب را در سه-چهارم نهایی بازه‌ی خواب کم می‌کند.
اثر مثبت این دارو در ابتدای درمان ۱۰ تا ۶۰ درصد است و نرخ بازگشت آن ۸۰ درصد عنوان می‌شود.
اگر دز مصرفی درست باشد، عوارضی در پی نخواهد بود. اما عوارض کلی آن شامل: عصبی‌بودن، اضطراب، یبوست و تغییرات شخصیتی است.
اگر دز مصرفی تنظیم نشود یا به‌طور اتفاقی بیشتر از حد لازم مصرف بشود، خطر مسمومیت و مرگ وجود خواهد داشت. زیرا الگوی ریتم شربان قلب را غیرعادی می‌کند.
اگر دسموپرسین به تنهایی مفید واقع نشود، مصرف آن با ایمی‌پرامین توصیه می‌شود.
اکسی‌بوتینین و هیوسیامین داروهایی هستند که از انقباضات ناخواسته‌ی مثانه جلوگیری می‌کنند. آنها موجب کاهش و بسامد ادرار و رفع مشکل شب ادراری بی‌عارضه می‌شوند. خشکی دهان، خواب آلودگی، سرخ‌شدن، یبوست و حساسیت به گرما از جمله عوارض این داروها است.
استات دسموپرسین (DDAVP) شکل ساختگی هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH) است. یعنی ماده‌ای که به‌طور طبیعی در بدن مسئول محدودکردن تولید ادرار است.
این دارو اولین داروی درمان شب ادراری است که به مدت ۱۰ سال مورد استفاده قرار می‌گرفت.
این دارو عملکرد آنتی‌دیورتیک در بدن را تقلید می‌کند. یعنی هورمونی را که از مغز آزاد می‌شود و میزان تولید ادرار را محدود و کنترل می‌کند. مصرف این دارو قبل از رفتن به رختخواب توصیه می‌شود.
داروی نام‌برده برای کودکانی که از هشداردهنده‌ها نتیجه نگرفته‌اند، تجویز می‌شود. ضمن اینکه مصرف آن باعث می‌شود تا کودکان راحت و بدون ترس در اردوهای شبانگاهی شرکت کنند.
DDAVP به شکل قرص است و خوردن آن قبل از خواب توصیه می‌شود. عوارض مصرف آن رایج نیست، اما در صورت وقوع به شکل سردرد، آب‌ریزش بینی، کیپ‌شدن بینی، و خون دماغ شدن بروز می‌یابد. شکل اسپری بینی آن به خاطر عوارض جانبی شدیدی که دارد، مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
دُز مصرفی این دارو تا زمان اثرگذاری قابل تنظیم است. وقتی اثرگذاری دارو خود را نشان داد، می‌توان دز مصرفی را تعدیل کرد. حدود ۲۵ درصد از کودکانی پس از مصرف دسموپرسین، با شب ادراری خداحافظی می‌کنند. ۵۰ درصد نیز پس از مصرف از شدت مشکل‌شان کاسته می‌شود. در مقایسه با هشداردهنده‌ها، قطع داروهای نام‌برده برای ۶۰ درصد بیماران توأم با عود شب ادراری است.
ایمی‌پرامین نوعی تری‌سایکلیک ضد افسردگی است و بیش از ۳۰ سال در درمان شب ادراری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شیوه‌ی عملکرد این دارو مشخص نیست. اما اثرات آرامش‌بخشی روی مثانه دارد و عمق خواب را در سه-چهارم نهایی بازه‌ی خواب کم می‌کند.
اثر مثبت این دارو در ابتدای درمان ۱۰ تا ۶۰ درصد است و نرخ بازگشت آن ۸۰ درصد عنوان می‌شود.
اگر دز مصرفی درست باشد، عوارضی در پی نخواهد بود. اما عوارض کلی آن شامل: عصبی‌بودن، اضطراب، یبوست و تغییرات شخصیتی است.
اگر دز مصرفی تنظیم نشود یا به‌طور اتفاقی بیشتر از حد لازم مصرف بشود، خطر مسمومیت و مرگ وجود خواهد داشت. زیرا الگوی ریتم شربان قلب را غیرعادی می‌کند.
اگر دسموپرسین به تنهایی مفید واقع نشود، مصرف آن با ایمی‌پرامین توصیه می‌شود.
اکسی‌بوتینین و هیوسیامین داروهایی هستند که از انقباضات ناخواسته‌ی مثانه جلوگیری می‌کنند. آنها موجب کاهش و بسامد ادرار و رفع مشکل شب ادراری بی‌عارضه می‌شوند. خشکی دهان، خواب آلودگی، سرخ‌شدن، یبوست و حساسیت به گرما از جمله عوارض این داروها است.
آیا ورزش مثانه مؤثر است؟
تمرینات ورزشی مثانه گاهی برای بزرگسالانی که دچار شب ادراری یا بی‌اختیاری ادرار هستند، مفید واقع می‌شود. این ورزش‌ها برای کودکان مفید نیستند. مطالعات درباره درمان‌های مکمل و جایگزین مانند هیپنوتیزم و طب سوزنی نشان می‌دهد که این ورزش‌ها تأثیر چندانی در درمان ندارند.
تمرینات ورزشی مثانه گاهی برای بزرگسالانی که دچار شب ادراری یا بی‌اختیاری ادرار هستند، مفید واقع می‌شود. این ورزش‌ها برای کودکان مفید نیستند. مطالعات درباره درمان‌های مکمل و جایگزین مانند هیپنوتیزم و طب سوزنی نشان می‌دهد که این ورزش‌ها تأثیر چندانی در درمان ندارند.
اقدامات پس از درمان شب ادراری چیست؟
برای کودکانی که دلایل روحی و پزشکی خاصی دارند، پزشکان درمان‌هایی مناسب شرایط‌شان تجویز می‌کنند.
اگر توصیه‌های پزشک به دقت انجام بشود، بیشتر افراد بهبود می‌یابند.
باید به خاطر داشته باشید که در مواردی که شب ادراری ناشی از مشکلات روحی و تشریحی جدی است، درمان پیچیده و زمان‌بر خواهد بود.
شب ادراری اولیه معمولا خودبهخود بهبود پیدا می‌کند:
اگر در این موارد قصد درمان دارید، بهتر است با پزشک صحبت کنید.
نرخ عود شب ادراری معمولا زیاد است، اما از سرگیری درمان، این مشکل را رفع می‌کند.
بررسی متناوب وضعیت کودک از سوی پزشک وابسته به سرعت پیشرفت کودک و آستانه‌ی تحمل والدین دارد.
برای موفقیت در درمان نیاز به وجود تعهد و انگیزه‌ی بالا است.
چشم‌انداز شب ادراری چگونه است؟
شب ادراری می‌تواند منجر به تخریب اعتماد به نفس کودک و تصویرش از خود بشود. بهترین راه مقابله با چنین احساساتی، حمایت و همراهی است. والدین باید به کودک اطمینان خاطر بدهند که این مشکل در میان کودکان بسیار شایع است و به کمک هم می‌توانند از پس آن برایند. اگر در خانواده سابقه‌ی شب ادراری وجود داشته، در مورد آن با کودک حرف بزنید، برای مثال پدر از خاطرات و تجربه‌هایش بگوید.
سالانه بسیاری از کودکان دبستانی بدون انجام درمانی خاص با شب ادراری خداحافظی می‌کنند. برآورد اثربخشی درمان کمی دشوار است، اما داروها معمولا ۱۰ تا ۶۰ درصد مؤثر واقع می‌شوند و این رقم برای هشداردهنده‌ها و بیدارشدن در خلال خواب، حدودا ۷۰ تا ۹۰ درصد است.
تقریبا همه‌ی انواع شب ادراری بالاخره قابل درمان هستند.
برخی از افراد برای بهبود نیاز به دوره‌های بلندمدت دارودرمانی دارند.
برای کودکانی که دلایل روحی و پزشکی خاصی دارند، پزشکان درمان‌هایی مناسب شرایط‌شان تجویز می‌کنند.
اگر توصیه‌های پزشک به دقت انجام بشود، بیشتر افراد بهبود می‌یابند.
باید به خاطر داشته باشید که در مواردی که شب ادراری ناشی از مشکلات روحی و تشریحی جدی است، درمان پیچیده و زمان‌بر خواهد بود.
شب ادراری اولیه معمولا خودبهخود بهبود پیدا می‌کند:
اگر در این موارد قصد درمان دارید، بهتر است با پزشک صحبت کنید.
نرخ عود شب ادراری معمولا زیاد است، اما از سرگیری درمان، این مشکل را رفع می‌کند.
بررسی متناوب وضعیت کودک از سوی پزشک وابسته به سرعت پیشرفت کودک و آستانه‌ی تحمل والدین دارد.
برای موفقیت در درمان نیاز به وجود تعهد و انگیزه‌ی بالا است.
چشم‌انداز شب ادراری چگونه است؟
شب ادراری می‌تواند منجر به تخریب اعتماد به نفس کودک و تصویرش از خود بشود. بهترین راه مقابله با چنین احساساتی، حمایت و همراهی است. والدین باید به کودک اطمینان خاطر بدهند که این مشکل در میان کودکان بسیار شایع است و به کمک هم می‌توانند از پس آن برایند. اگر در خانواده سابقه‌ی شب ادراری وجود داشته، در مورد آن با کودک حرف بزنید، برای مثال پدر از خاطرات و تجربه‌هایش بگوید.
سالانه بسیاری از کودکان دبستانی بدون انجام درمانی خاص با شب ادراری خداحافظی می‌کنند. برآورد اثربخشی درمان کمی دشوار است، اما داروها معمولا ۱۰ تا ۶۰ درصد مؤثر واقع می‌شوند و این رقم برای هشداردهنده‌ها و بیدارشدن در خلال خواب، حدودا ۷۰ تا ۹۰ درصد است.
تقریبا همه‌ی انواع شب ادراری بالاخره قابل درمان هستند.
برخی از افراد برای بهبود نیاز به دوره‌های بلندمدت دارودرمانی دارند.
منبع:
چطور
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼