کودکان باهوش را چگونه بشناسیم؟

کودک پرهوش در رویارویی با موقعیت ها و اطلاعاتی که غیر معمول و مبهم هستند و در ظاهر تناسبی با یکدیگر ندارند، احساس راحتی می کند و به آسانی سازگاری می یابد. او از هرگونه تمرین مغزی و چیستان لذت می برد و حتی برخی از آنها برایش بسیار ساده است. کودک پرهوش همیشه به سرعت یاد می گیرد و می تواند آنچه را که یاد گرفته است به صورت بسیار وسیعی به کار گیرد. او اطلاعات را با کارایی، سرعت و انعطاف پذیری بسیار بالا پردازش می کند و همیشه راهبردها (استراتژی) و برنامه ریزی را برای استفاده از اطلاعات به خوبی به کار می گیرد. هر چند استعداد سرشار به خودی خود مشکلی برای کودک پرهوش محسوب نمی شود ولی ممکن است که واکنش سایرین آن را تبدیل به یک دردسر کند.

والدین کودکان باهوش

بعضی از والدین، کودک خود را درک نمی کنند و بعضی از کودکان، والدین خود را . به این ترتیب کودک پرهوش ممکن است که درونگرا شود، هر چند که این موضوع الزاما نگران کننده نیست ولی اگر یک کودک پرهوش، تنهایی را ترجیح دهد و متکی بر قوه تخیل خود شود، ممکن است در دوره ای که مشغول خلق و تحلیل اندیشه هاست، منزوی شود. شوق بعضی از کودکان پرهوش برای اطلاعات و یادگیری به قدری زیاد است که اشتیاق آنها مسری است ولی حتی در این صورت هم لازم است که والدین آنها در مورد نوع آموزش اختصاصی تر یا جهشی که مورد نیاز آنهاست و اطمینان از حصول آن، با معلم کودک گفتگو کنند. شاید لازم باشد که مصرانه از طرف کودک خود در این امر مداخله کنید زیرا بر خلاف آنچه معلم ها ممکن است بگویند، بدون شک شما شخصیت کودک خود را بهتر از کسی که فقط روزی چند ساعت و آن هم فقط در محیط مدرسه او را می بیند، می شناسید. از آنجا که استعداد سرشار شامل قریه های خاص استثنایی مثل توانایی های هنری یا موسیقی، تواناییهای ویژه، یا زبانی یا توانایی تجسم فضایی که به کودک شما امکان می دهد مثلا در سطح بسیار بالا شطرنج بازی کند، به اضافه بهره هوشی بسیار بالا می باشد.

محرک های محیطی

مشکل شما در فراهم کردن محرکهای کافی برای کودک پرهوشتان افزایش می یابد زیرا اکنون ما پرهوشی یا استعداد سرشار را چیزی بیش از یک ماهیت منفرد می دانیم. شکی نیست که برنامه های آموزشی جهشی مفید است. کودک باهوش در برخورد با تکالیف کلاسی که برایش بسیار راحت است، کسل و سرخورده می شود و در کلاس دردسر ایجاد می کند، صرفا به این دلیل که درس های معمولی او را برنمی انگیزند. در این صورت شاید لازم است که کودک پرهوش شما یک یا چند کلاس را به صورت جهشی طی کند تا بتواند همراه با بچه هایی که از نظر سنی یکی دو سال جلوتر از او هستند روی درس ها کار کند. ممکن است که فعالیت عقلانی به قدری از رشد شخصیتی او جلو افتاده باشد که شما از بابت گذاشتن کودک پرهوش خود در کلاس بالاتر مثلا به دلیل ترس از اینکه کودک از نظر اجتماعی نتواند با محیط جدید سازگار شود، نگران گردید ولی خیالتان آسوده باشد. این مطلب در یک مطالعه حیرت انگیز بر روی کودکان پرهوش که در آن ۱۵۰۰ کودک دارای بهره هوشی بالا از مدارس کالیفرنیا در سالهای دهه ۱۹۲۰ تا آخر عمر یعنی سنین شصت، هفتاد و هشتاد سالگی تحت نظر گرفته شدند، رد شده است. محققان در این مطالعه دریافتند که کودکان پرهوش غیر از وضعیت درسی، از بسیاری جهات دیگر نیز برتر از همسالان کم استعدادتر خود هستند. آنها سالمتر بودند، به چیزهایی که مثل سرگرمی و بازی بودند، علاقه داشتند و در زندگی آینده نیز موفق بودند. در میان کودکان تحت مطالعه هم پسرها و هم دخترها تا سطوح خیلی بالاتر از آن که معمول کودکان معاصر آنها بود به تحصیل ادامه دادند و در بزرگسالی هم در زندگی شغلی خود موفق تر بودند. شواهدی وجود دارد که کودکان پراستعداد در محیطهای خانوادگی بار می آیند که تجربه کودک را از زندگی غنا می بخشند و نیز شواهدی وجود دارد که نشان می دهد کودکان خانواده های طبقه متوسط جامعه بیشتر در معرض تحریک اضافی که کودکان باهوش را به کودکان پر استعداد تبدیل می کند قرار می گیرند. از طرف دیگر تقریبا هیچ گونه شواهدی وجود ندارد که والدین کودکان پرهوش اشتیاق بیش از حد و آزار دهنده از خود نشان می دهند یا کودکان خود را بر خلاف تمایل خودشان مجبور به درس خواندن می کنند.

راه های تشویق کودکان باهوش

با انجام موارد ذیل می توان مشوق استعداد سرشار در کودکان شد:

۱) اوقات آزادی برای بازی کودک در نظر بگیرید و همیشه مزاحم او نشوید، بیشتر مشاهده و کمتر دخالت کنید.

۲) زمینه های فعالیتی را فراهم آورید که در آنها بتوان ترتیبی داد تا کودک بیشتر تشویق به دخالت و درگیر شدن گردد.

۳) به جای اسباب بازی های پیچیده اسباب بازی های ساده ای تهیه کنید که با قوه تخیل کودکتان تکمیل شوند.

۴) کودک خود را به بازی در بیرون از منزل تشویق کنید تا با دنیای طبیعت در تماس باشد و فرصتی برای بازی با شن، خاک، آب و هوا داشته باشد.

۵) نمونه هایی از کارهای واقعی به کودک خود ارائه دهید تا بتواند از آنها تقلید کند اجازه دهید درگردگیری، شستن ظرفها و پخت و پز به شما کمک کند.

۶) امکان فعالیتهای هنری را فراهم آورید که به کودکتان مجال می دهند احساسات خود را به راحتی اظهار کند، مثل نقاشی با انگشت، قلم مو، یا اسفنج با استفاده از رنگهای جذاب و درخشان. این کار نه تنها به کودکتان کمک می کند تا احساسات خود را بیان کند، بلکه چیزهایی در مورد رنگ ها نیز به او می آموزد.

۷) به کودکتان بیاموزید افکار، کشفیات و سوالات خود را روی کاغذ یا نوارهای صوتی با تصویری ضبط کند.

۸) برای کودک خود داستان بخوانید، به خصوص داستانهای خیالی، زیرا داستان ها تصاویر خلاقهای را که سنگ بنای قوه تخیل اوست مهیا می کنند

۹) اندازه وقتی را که کودک شما صرف تماشای تلویزیون، نوارهای ویدیویی و فیلم می کند، محدود کنید: زیرا تلویزیون مانع از انجام فعالیت های زیر توسط کودک می گردد

الف) جستجو، غربال کردن و تجزیه و تحلیل اطلاعات و سپس استفاده از آن در موقعیتهای روزمره.

ب) تمرین مهارتهای حرکتی، خواه ظریف یا غیر ظریف.

ج) تمرین هماهنگی چشم و دست

د) استفاده از بیش از دو حس در یک زمان برای گسترش درک محیط پیرامون.

ه) پرسیدن سؤال و دریافت پاسخ های مفید آموزشی

و) کاوشگری و استفاده از کنجکاوی خود.

ز) استفاده از ابتکار عمل با انگیزه.

ج) پاسخ به چالش ها.

ط) حل مسائل.

ک) تفکر تحلیلی.

ل) استفاده از قوه تخیل.

م) تمرین مهارتهای ارتباطی .

ن) بهبود و مهارتهای کلامی.

س) خواندن و نوشتن .

ع) خلاقیت و سازندگی.

ف) عدم توانایی در تمرکز برای مدت طولانی به دلیل لرزش تصاویری تلویزیون.

ص) عدم رشد تفکر منطقی و متوالی، زیرا در تلویزیون عملیات به صورت مداوم در زمان به عقب و جلو می رود یا به طور موازی در زمان صورت می گیرد.