درمان فوری اسهال در کودکان | ۵ نوع اسهال + روش‌های درمانی دارویی، خانگی و طب سنتی
اسهال، مدفوع مکرر و آبکی است که اغلب توسط ویروس ایجاد می‌شود و در نوزادان و کودکان نوپا معمولا ظرف ۱۰ روز از بین می‌رود. در شرایطی که کودک اسهال است، مهم است که با روش‌های درمان فوری اسهال در کودکان این وضعیت را بهبود بخشیم.
فهرست مطالب
- علت اسهال در کودکان چیست؟
- انواع اسهال در کودکان کدام‌اند؟
- درمان سریع اسهال کودکان چگونه است؟
- درمان سریع اسهال کودکان در خانه
- درمان اسهال کودکان بالای پنج سال
- روش‌های درمان سریع اسهال کودکان چیست؟
- قویترین داروی گیاهی برای اسهال کودکان
- درمان سریع اسهال کودکان با دارو
- درمان سریع اسهال کودکان در طب سنتی
- چطور از اسهال در کودکان جلوگیری کنیم؟
- آیا فیبر یا غذاهای خاص اسهال کودک را متوقف می کند؟
- چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
علت اسهال در کودکان چیست؟
اسهال (مدفوع شل و آبکی) مشکلی شایع در کودکان خردسال است و به‌ندرت نشان‌دهنده بیماری جدی است. اسهال می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- ویروس یا باکتری (عفونت معده)؛
- چیزی که کودک می‌خورد یا می‌نوشد مانند مصرف بیش از حد آبمیوه؛
- شروع یک داروی جدید.
بزرگ‌ترین خطر اسهال، کم‌آبی بدن است و به این معناست که کودک شما مقدار زیادی مایعات از دست داده و الکترولیت‌های (نمک‌های) کافی در بدنش برای عملکرد صحیح وجود ندارد. کودک شما ممکن است نیاز به مایعات اضافی داشته باشد که باید در مقادیر کمتر و به دفعات بیشتر تا بهبودی کامل به او داده شود.
نقل قول از:
Diarrhea is a common problem. It may last 1 or 2 days and go away on its own. If diarrhea lasts more than 2 days, your child may have a more serious problem.
ترجمه:
اسهال یک مشکل شایع است. ممکن است یک یا دو روز طول بکشد و خودبه‌خود برطرف شود. اگر اسهال بیش از دو روز ادامه یابد، ممکن است کودک شما دچار مشکل جدی‌تری باشد.
بیشتر بخوانید: برای اسهال نوزاد چی خوبه؟
انواع اسهال در کودکان کدام‌اند؟
قبل از بررسی روش‌های درمان فوری اسهال در کودکان، بهتر است نگاهی به انواع آن بیندازیم. اسهال در کودکان می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد که در ادامه توضیح می‌دهیم.
- اسهال حاد: شروعی ناگهانی دارد و معمولاً مدت کوتاهی طول می‌کشد. اسهال حاد در کودکان بر اثر عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی مانند روتاویروس یا نوروویروس ایجاد می‌شود.
- اسهال مزمن: برای مدت طولانی، اغلب بیش از دو هفته ادامه می‌یابد. عوامل زمینه‌ای می‌تواند شامل اختلالات گوارشی، حساسیت‌های غذایی یا عفونت‌های مزمن باشد.
- اسهال کودکان نوپا: عمدتاً کودکان ۱ تا ۵ ساله را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اغلب به رژیم غذایی، مصرف بیش از حد آبمیوه یا عدم تعادل غذایی مرتبط است.
- اسهال ناشی از دارو: ممکن است به عنوان عارضه جانبی برخی از داروهای تجویز شده برای کودکان رخ دهد. به عنوان مثال، آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند تعادل باکتری‌های روده را مختل کنند و منجر به اسهال شوند.
- اسهال آلرژیک: بر اثر آلرژی غذایی، اغلب در پاسخ به شیر گاو، سویا یا سایر آلرژن‌ها ایجاد می‌شود.
- اسهال التهابی: با وجود خون یا چرک در مدفوع مشخص می‌شود که نشان دهنده التهاب در دستگاه گوارش است. عفونت‌ها یا شرایطی مانند بیماری التهابی روده (IBD) می‌توانند منجر به این نوع اسهال شوند.
درمان سریع اسهال کودکان چگونه است؟
درمان اسهال در نوزادان و کودکان به شدت و علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. در ادامه، راه‌های درمان اسهال خفیف و شدید در کودکان را ذکر می‌کنیم.
درمان سریع اسهال خفیف کودکان
اسهال خفیف کودکان (۲ تا ۵ بار مدفوع آبکی در روز) معمولاً طی چند روز خود به خود برطرف می‌شود. برای درمان اسهال خفیف کودکان، موارد زیر را در نظر داشته باشید.
- رژیم غذایی معمول کودک را ادامه دهید.
- شیر مادر یا شیر خشک را در مقادیر کمتر و با دفعات بیشتر به او بدهید.
- از دادن آبمیوه، نوشابه، شربت یا هر نوشیدنی که قند زیادی دارد به کودک خودداری کنید.
- چای یا آبگوشت به کودک ندهید.
- اگر کودک شما غذاهای جامد می‌خورد، غذاهای نشاسته‌ای مانند برنج، غلات و بیسکویت بیشتر به او بدهید.
درمان اسهال شدید کودکان
اسهال متوسط تا شدید کودکان (6 بار یا بیشتر مدفوع آبکی در روز) ممکن است نیاز به اقدامات بیشتری داشته باشد. محلول‌های خوراکی آبرسان ORS اهمیت زیادی دارد زیرا الکترولیت‌ها و مایعات مورد نیاز بدن کودک را تامین می‌کند.
- می‌توانید ORS را به‌صورت مایع، پودر یا بستنی یخی از اکثر داروخانه‌ها بدون نسخه خریداری کنید.
- ORS را با شیرخشک مخلوط نکنید.
- به کودک خود مایعات دیگری نیز برای نوشیدن بدهید. ORS نباید تنها مایعی باشد که بیش از ۶ ساعت به کودک داده می‌شود.
- اگر کودک شما غذاهای جامد می‌خورد، غذاهای نشاسته‌ای مانند برنج، غلات و بیسکویت بیشتر به او بدهید. از دادن غذاهای قرمز رنگ که ممکن است در مدفوع شبیه خون به نظر برسند، خودداری کنید.
درمان سریع اسهال کودکان در خانه
اگر کودک شما شش ماهه باشد و به دلیل گاستروانتریت ویروسی دچار اسهال شده باشد، می‌توان او را در خانه طبق توصیه‌های زیر درمان کرد. نوزادان زیر شش ماه باید همیشه نزد پزشک برده شوند.
- نوزادان شیرخوار بالای ۶ ماه باید همچنان با شیر مادر تغذیه شوند اما دفعات شیر دادن بیشتر شود. اگر استفراغ کردند، بعد از هر بار استفراغ، به آن‌ها مایعات بدهید. همچنین می‌توانید برای ۱۲ ساعت اول، به آن‌ها محلول خوراکی او آر اس (ORS) یا آب بدهید.
- نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، باید در ۱۲ ساعت اول، شیر خشکشان با محلول او آر اس یا آب جایگزین شود، سپس مقدار کمی شیر خشک در دفعات بیشتر، نسبت به حالت معمول داده شود. اگر استفراغ کردند، بعد از هر بار، باید مایعات دریافت کنند.
- محلول‌های او آر اس برای نوزادان و نوپایان مبتلا به اسهال و هر کودکی که اسهال یا استفراغ مکرر دارد، توصیه می‌شوند.
درمان اسهال کودکان بالای پنج سال
از روش‌های خانگی درمان فوری اسهال در کودکان، می‌توان به استفاده از آب برنج یا جو اشاره کرد. کافی است برنج یا جو را بپزید تا نرم شود. بعد آبکش کنید و مایع حاصل از آن را به کودک بدهید. به ازای هر دو لیوان آب، یک چهارم قاشق مرباخوری نمک بریزید. در ادامه، چند روش درمان خانگی اسهال کودکان بالای 5 سال را ذکر می‌کنیم.
- رژیم غذایی شامل موز، نان تست و سیب زمینی برای درمان اسهال کودکان بالای پنج سال مفید است.
- یک قاشق چایخوری دانه گشنیز را با یک قاشق غذاخوری ماست ترکیب کرده و به کودک بدهید. این روش درمان خانگی اسهال برای نوع حاد و مزمن توصیه نمی‌شود.
- یک قاشق چایخوری پودر زنجبیل خشک را با پودر زیره، پودر دارچین و عسل ترکیب کرده و سه بار در روز به کودک بدهید. زنجبیل برای گوارش و درمان اسهال مفید است.
- ترکیب ۳ قاشق غذاخوری سرکه سیب با یک لیوان آب از روش‌های توصیه شده درمان خانگی اسهال کودکان بالای ۵ سال است.
- مصرف روزی چندبار ذغال اخته از اسهال جلوگیری می‌کند و میکروب‌های عامل اسهال کودکان را از بین می‌برد.
روش‌های درمان سریع اسهال کودکان چیست؟
برای درمان فوری اسهال در کودکان، این موارد می‌توانند کمک کننده باشند:
- به کودک خود مایعات بدهید: اگر کودک شما شیر می‌خورد، شیردهی را طبق معمول ادامه دهید. ممکن است پزشک از شما بخواهد که مقدار کمی محلول الکترولیت خوراکی به کودک خود بدهید. مقدار آن را با پزشک خود چک کنید. اگر فرزندتان استفراغ می‌کند، او را تشویق کنید که به جای نوشیدن یکباره و زیاد، جرعه‌های کوچک و مکرر بنوشد. هیچ نوع داروی ضد اسهال به کودک خود ندهید مگر اینکه پزشک اطفال آن را توصیه کند.
- مراقب رژیم کودک باشید: یکی دیگر از روش‌های درمان سریع اسهال در کودکان، توجه به رژیم غذایی آن‌ها است. کودکان نوپا را با رژیم غذایی معمولی با غذاهای ملایم تغذیه کنید. از دادن غذاهای تند یا سرخ شده به کودک خودداری کنید. هنگامی که اسهال متوقف شد، به تدریج رژیم غذایی قبلی کودک را از سر بگیرید.
- فرزند خود را تحت نظر داشته باشید: اگر به نظر نمی رسد که علائم کودکتان بهبود یافته یا علائم کم آبی دارد، با پزشک اطفال تماس بگیرید. گریه بدون اشک، پوشک‌هایی که کمتر از حد معمول، خیس است، ادرار تیره‌تر از حد معمول یا فرورفتگی در بالای سر از علائم کم آبی بدن است.
قویترین داروی گیاهی برای اسهال کودکان
اسهال در کودکان و نوزادان نیاز به درمان‌های متفاوتی دارد زیرا بدن آن‌ها حساس‌تر است. یکی از موثرترین درمان‌های گیاهی برای اسهال کودکان، دمنوش پوست انار است. پوست انار حاوی ترکیبات قابض مانند تانن‌هاست که به تقویت دیواره روده و کاهش حرکات شل روده کمک می‌کند. همچنین، این گیاه خواص ضدباکتری و ضدالتهابی طبیعی دارد که می‌تواند در درمان اسهال شدید کودکان موثر باشد.
برای کودکان بالای یک سال، می‌توانید نصف قاشق غذاخوری پوست انار خشک شده را در یک لیوان آب بجوشانید، اجازه دهید خنک شود و سپس روزانه دو بار، هر بار ۳۰ میلی‌لیتر به کودک بدهید.
نکته: برای استفاده از داروهای گیاهی یا شربت‌های ضد اسهال برای کودکان، حتماً با پزشک مشورت کنید. از دادن ترکیبات گیاهی یا داروهای مختلف برای درمان اسهال و استفراغ کودکان بدون نظر پزشک خودداری کنید.
بیشتر بخوانید: با قویترین داروی گیاهی برای اسهال آشنا شوید _ درمان آسان و سریع
درمان سریع اسهال کودکان با دارو
داروهای ضد اسهال و سایر داروها برای کودکان باید حتماً توسط پزشک تجویز شوند. از دادن خودسرانه هرگونه دارو به کودک خود پرهیز کنید. در ادامه، رایج‌ترین داروها برای درمان سریع اسهال کودکان را ذکر می‌کنیم.
- محلول‌های آبرسانی خوراکی (ORS): برای پیشگیری از کم‌آبی بدن، پزشک ممکن است استفاده از محلول‌های آبرسانی خوراکی (ORS) را توصیه کند. این محلول‌ها به‌صورت پودرهایی هستند که در آب حل می‌شوند و املاح، گلوکز و سایر مواد معدنی ضروری را که بدن به دلیل اسهال از دست داده است، جایگزین می‌کنند.
- داروهای ضد اسهال برای کودکان: داروهایی مانند لوپرامید می‌توانند حرکات روده را کاهش دهند تا آب بیشتری از مدفوع جذب شود. این امر باعث جامدتر شدن مدفوع و کاهش اسهال می‌شود. همچنین، داروهای حاوی کائولن و پکتین با جذب آب از مدفوع، به انسجام بیشتر آن و درمان اسهال کمک می‌کنند.
- داروهای ضد انگلی برای اسهال: از آنجا که انگل‌ها یکی از عوامل اصلی اسهال در کودکان هستند، داروهای ضد انگلی مانند مترونیدازول و نیتازوکسانید می‌توانند موثر باشند. این داروها انگل‌هایی را که روده‌ها را آلوده کرده و باعث اسهال می‌شوند، از بین می‌برند.
- آنتی‌بیوتیک‌ها برای اسهال: در مواردی که اسهال ناشی از عفونت باکتریایی باشد، آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند کمک کننده باشند. با این حال، اگر اسهال به دلیل ویروس ایجاد شده باشد، آنتی‌بیوتیک‌ها تاثیری نخواهند داشت.
سایر داروهای مناسب برای درمان اسهال کودکان عبارتند از:
- قرص دیفنوکسیلات
- قرص دی سیکلومین
- قرص بیسموت ساب سیترات
- قرص بلادونا پی بی
- قرص هیوسین
درمان سریع اسهال کودکان در طب سنتی
در طب سنتی، توصیه‌هایی برای درمان اسهال کودکان شده است. با این وجود، قبل از هر کاری به پزشک مراجعه کنید و از دادن داروی گیاهی به کودکان زیر 1 سال خودداری کنید. در ادامه، برخی از روش‌های درمان سریع اسهال کودکان در طب سنتی را ذکر می‌کنیم.
- دارچین، ادویه‌ای معطر با خواص دارویی متعدد، دارای طبیعت گرم و خشک است. این گیاه با خاصیت ضد میکروبی و ضد باکتریایی خود می‌تواند عوامل بیماری‌زای ایجادکننده اسهال را از بین ببرد و به کنترل نفخ و حرکات روده کمک کند. برای درمان اسهال در کودکان، می‌توانید روزانه ۲ تا ۴ گرم دارچین را به‌صورت دم‌کرده به کودک بدهید. با این حال، به میزان مصرف توجه کنید زیرا برخی کودکان ممکن است به دارچین حساسیت داشته باشند.
- خاکشیر گیاهی با خاصیت سم‌زدایی است که می‌تواند در درمان اسهال و حتی یبوست موثر باشد اما روش مصرف آن برای هر مورد متفاوت است. برای درمان اسهال کودکان، خاکشیر را در آب سرد حل کرده و همراه با عسل به کودک بدهید. این ترکیب به حذف عوامل بیماری‌زا کمک می‌کند. با این حال، مطالعات علمی کافی درباره اثربخشی خاکشیر هنوز انجام نشده است.
- ریحان یکی از قویترین گیاهان دارویی برای درمان اسهال و استفراغ در کودکان است. این گیاه با تقویت معده، از بروز اسهال پیشگیری کرده و به کاهش درد معده کمک می‌کند. می‌توانید از ترکیب آب ریحان و آب ریشه زنجبیل (۲ تا ۳ بار در روز) یا چای ریحان همراه با عسل برای درمان اسهال استفاده کنید. چای ریحان نه‌تنها خوش‌طعم است، بلکه در بهبود اسهال نیز موثر است.
چطور از اسهال در کودکان جلوگیری کنیم؟
گاستروانتریت بسیار مسری است و به راحتی بین افراد، به‌ویژه میان کودکان، منتقل می‌شود. شما می‌توانید با انجام اقدامات زیر از اسهال در کودکان جلوگیری کنید:
- شست‌وشوی مرتب دست‌ها، به‌ویژه بعد از تعویض پوشک و پیش از غذا دادن به کودک.
- شست‌وشوی دست‌ها پیش از آماده‌سازی غذا و پس از استفاده از توالت.
- استفاده از دستکش هنگام تمیز کردن اسهال یا استفراغ و بستن آن در کیسه پلاستیکی پیش از انداختن در سطل زباله.
- رعایت اصول ایمنی غذایی.
- دور نگه داشتن کودک از مهدکودک یا مدرسه تا زمانی که او دست‌کم ۲۴ ساعت بدون اجابت مزاج شل بوده باشد.
- اطمینان از واکسینه شدن کودکان علیه ویروس روتا.
آیا فیبر یا غذاهای خاص اسهال کودک را متوقف می کند؟
فیبر اغلب برای تنظیم حرکات روده استفاده می‌شود و بسته به نوع فیبر موجود در غذا، می‌تواند هم برای درمان فوری اسهال در کودکان و هم برای درمان یبوست استفاده شود. پکتین، ماده‌ای است که به طور طبیعی در غذا وجود دارد و می‌تواند برای غلیظ شدن مدفوع نیز استفاده شود. برخی از غذاهای غنی از فیبر ممکن است به کاهش اسهال کودک کمک کند. غذاهای پرفیبر عبارتند از:
- سیب (بدون پوست)
- موز
- جو
- جو دوسر
- لوبیا
- نخود فرنگی
- سیب زمینی شیرین (بدون پوست)
درباره دادن مکمل فیبر به کودکتان با پزشک کودک مشورت کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر فرزند شما این شرایط را دارد، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:
- اگر اسهال است و کمتر از ۳ ماه دارد.
- اگر نگران هستید که کودکتان دچار کم آبی شده یا بیش از چند روز است که اسهال دارد.
- اگر اسهال کودک، حاوی خون، مخاط یا چرک است.
- به لمس کردن یا صدا زدن پاسخ نمی‌دهد.
- دارای پوستی است که هنگام نیشگون گرفتن به عقب برنمی‌گردد.
- تند نفس می‌کشد.
کلام آخر
درمان اسهال در کودکان نیازمند توجه به نوع و شدت آن، همراه با اقدامات پیشگیرانه و درمانی مناسب است. از تأمین مایعات و الکترولیت‌ها با استفاده از محلول‌های خوراکی ORS تا رعایت رژیم غذایی ملایم و مشورت با پزشک در موارد شدید، همگی نقش مهمی در بهبود سریع کودک دارند. پیشگیری از اسهال با رعایت بهداشت، واکسیناسیون و توجه به رژیم غذایی، بهترین راه برای کاهش این مشکل شایع در کودکان است.
