سازگاری اجتماعی کودکان، چگونگی ارتباط با دنیای اطراف

سازگاری از جمله مباحث کلیدی در حوزه ی روانشناسی نوین تلقی می شود. سازگاری اساسا به معنی سلامت عاطفی و احساسی و مرتبط با نحوه ی کنار آمدن با خود و دنیای اطراف است. زمانی که صحبت از فرد سازگار یا ناسازگار به میان می آید ، در واقع وی را از نظر سلامتی و بیماری ارزیابی می کنیم.
اکنون چگونه میتوانیم درباره ی شرایط عاطفی سالم یا ناسالم فرزندمان اظهار نظر کنیم؟ در مواردی که به جسم کودک مربوط می شود اگر حرکات عجیبی از او سر بزند و غیرطبیعی به نظر برسد ، دستمان را روی پیشانی او قرار می دهیم و به کمک حرارت سنج و با نگاه کردن به زبانش می پرسیم که کجایش درد می کند.
پزشک نیز به یاری علائم بیرونی و ابزار پزشکی میتواند دردهای احتمالی او را تشخیص دهد.
آیا تا به حال با والدینی رو به رو شده اید که خود را پدران و مادرانی ایده آل تلقی نمی کنند؟ تعیین لجبازی یا خوددار بودن ، خوش رفتاری ، محتاط بودن ، ترسو بودن یا تهاجمی بودن کودک مشکل است ؛ به همین نحو به راحتی نمیتوان مشخص کرد که آیا شما آموزنده یا ایرادگیر ، عاشق یا محافظه کار هستید یا کودک خود را درک می کنید یا خیر.

چه میزان از رفتار کودکتان خشم و ناراحتی شما را در پی دارد؟ واقعا سهم کودکتان در این میان چقدر است؟
پاسخ به این پرسش ها به شما کمک می کند :
- آیا کودکتان به راحتی می خندد؟
- آیا کج خلقی ها و قشقرق های او کمتر از یک یا دو بار در هفته است؟
- یا او شب ها بدون اینکه وسایل خانه را به هم بریزد ، به رختخواب می رود؟
- آیا او بیشتر غذاها را دوست دارد و بدون نق زدن و ایرادگرفتن غذا می خورد؟
- آیا دوستانش به او علاقه دارند و از بازی کردن با فرزندتان لذت می برند؟
- آیا او اغلب پر سر و صداست؟
- آیا شما مسئول جمع و جور کردن اسباب بازی های او هستید ؟
- آیا شب ها در رختخواب خود کثیف کاری نمی کند؟
- آیا او عاداتی نظیر مکیدن انگشت شست و گریه های گاه و بیگاه ندارد ؟ آیا در طول روز برای مدت طولانی افکار پوچ در سر خود نمی پروراند؟
- آیا میتوانید او را بدون اینکه گریه کند یا نسبت به تنها ماندنش اعتراض کند ، تنها بگذارید؟
- آیا رفتار کودکتان کنار دوستان و همسن و سالان خود مناسب است و نیازی به توجه ویژه ندارد؟
- آیا او تنها در موارد نادر به ترس دچار می شود و در اغلب اوقات آرامش بر او حاکم است؟
اگر میتوانید به هر یک از این پرسش ها قاطعانه جواب مثبت دهید ، پس اقدامات شما در قبال فرزندتان خارق العاده بوده و میتوان وی را کاملا سازگار در نظر گرفت. در واقع به ندرت میتوان والدینی را یافت که به همه ی این پرسش ها جواب مثبت و قطعی دهند.
علت این چیزی جز کامل نبودن انسان ها نیست. تنها خدا عاری از هر گونه عیب و ایراد است و همه ی انسان های اشکال های ریز و درشتی دارند.
هیچ فردی به طور کامل با اطراف خود سازگار نیست و ما تنها امیدواریم بتوانیم به ایده آل های سلامت ذهنی و روانی نزدیک شویم. عاقلانه ترین کار این است که بله و خیرهای خود را در فهرستی قرار دهیم و آنها را ارزیابی کنیم.
پس اگر پاسخ شما به بیشتر این پرسش ها منفی بوده ، بهتر است از روانشناس ، یعنی فردی کارآزموده در شناسایی مشکلات کودکان کمک بگیرید. اما هنگامی که پاسخ شما قاطعانه مثبت است ، پس از آنچه به همراه فرزندتان به دست آورده اید ، لذت ببرید و نگذارید اندک پاسخ های منفی ، شما را از اداممه ی این روند موفقیت بازدارند.
در اینجا بحث پرسش نامه مطرح می شود که تنها شاخص قطعی و بهترین نمونه برای ارزیابی است. اهمیت برخی پرسش ها بیشتر است و گاهی ترجیح می دهید به جای استفاده از بله یا خیر ، از عبارت گاهی اوقات استفاده کنید.
هدف از طرح این فهرست صرفا کمک به توجه شما در حوزه ی صفت های رفتاری کودکتان است ، نه پیش بینی کردار وی که اغلب مناسب سه تا شش سالگی است.
مهم ترین نشانه های سازگاری که تاکنون مد نظر قرار گرفته است ، به عادت های اولیه ی کودکان مربوط می شود ؛ عادت هایی در زمینه ی خوردن ، از شیرگرفتن ، دستشویی رفتن و خوابیدن.
رشد پیش از موعد ( زودرسی) یا عقب ماندگی در این عادت ها از عواملی است که در آینده به بروز برخی مشکلات می انجامد. کودک دو ساله ای که هنوز به استفاده از بطری اصرار دارد ، در شش سالگی نسبت به برخی چیزها نابالغ خواهد بود. به همین صورت اگر به فرزندمان زودتر از زمان مقرر دستشویی رفتن را بیاموزیم ، شاید او دو یا سه سال بعد علائمی نظیر مخالفت و لجبازی از خود نشان دهد.

به طور کلی زمانی فرزندمان را سازگار تلقی می کنیم که رفتارهایش از موارد زیر دور باشد
۱ . زیاده روی : مثلا بیش فعال بودن یا به اندازه ی کافی فعالیت نداشتن .
2 . بازگشت به شرایط پیشین : برای مثال ، کودکی که ماه ها بدون کمک دیگران غذا می خورد ، ناگهان تغییر رفتار می دهد و برای غذا خوردن کمک میخواهد.
۳ . همسو نبودن با کودکان هم سن و سال : مانند کودک چهارساله ای که توانایی حرف زدنش نسبت به دو سال و نیمی اش پیشرفت نداشته و از این نظر با هم سن و سالان خود فاصله دارد.
4 . مشکل دیرینه با عادت های اولیه : مثل کودکی که مدام در غذا خوردن مشکل دارد.