کم خونی در کودکان و خطرات ناشی از آن

کم خونی در کودکان، وضعیتی است که با گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین ناکافی در خون کودک مشخص می‌شود و یک نگرانی قابل توجه در سراسر جهان است. این اختلال می‌تواند رشد فیزیکی و شناختی کودک را مختل کند و بر رفاه کلی و کیفیت زندگی آنها تأثیر بگذارد. درک علل، خطرات و پیامدهای کم خونی در کودکان برای تشخیص زودهنگام، مدیریت موثر و پیشگیری از عوارض طولانی مدت سلامتی بسیار مهم است. در این مقاله به صورت جامه درباره کم خونی در کودکان و خطرات ناشی از آن صحبت خواهیم کرد.

در این مقاله می‌خوانید:

• علائم کم خونی در کودکان
• انواع کم خونی در کودکان
• کم خونی در کودکان چه خطراتی دارد؟
• روش های درمان کم خونی در کودکان

بیشتر بخوانید: خداحافظی با کم خونی/خانم هایی که کم خونی دارند بخوانند!

علائم کم خونی در کودکان

کم خونی در کودکان معمولا ناشی از کمبود گلبول‌های قرمز سالم یا هموگلوبین در خون است. به طور کلی، گلبول‌های قرمز مسئول حمل اکسیژن در سراسر بدن هستند و هموگلوبین پروتئینی است که آنها را قادر می‌سازد تا این کار را به طور موثر انجام دهند. هنگامی که گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین کافی در خون وجود نداشته باشد، بدن اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند که منجر به علائم مختلفی می‌شود و می‌تواند بر سلامت و رفاه کودک تأثیر بگذارد.

علائم رایج کم خونی در کودکان شامل موارد زیر می‌شود:

• خستگی و ضعف: یکی از علائم بارز کم خونی، خستگی مداوم حتی پس از استراحت کافی است. کودکان مبتلا به کم خونی ممکن است بیش از حد خسته یا بی حال به نظر برسند و انرژی لازم برای انجام فعالیت‌های عادی را نداشته باشند.
• پوست رنگ پریده: کم خونی می‌تواند باعث رنگ پریدگی در پوست، به ویژه در صورت، لب ها و داخل پلک‌های پایینی شود. این رنگ پریدگی به این دلیل رخ می‌دهد که هموگلوبین غنی از اکسیژن کمتری در خون وجود دارد.
• تحریک پذیری : کودکان کم خون ممکن است به طور غیرعادی تحریک پذیر یا بدخلق باشند. آنها ممکن است نوسانات خلقی، اشک ریختن یا مشکل در تمرکز نشان دهند که می‌تواند بر رفتار و تعامل آنها با دیگران تأثیر بگذارد.
• تنگی نفس: به دلیل کاهش اکسیژن رسانی به بافت‌ها، کودکان مبتلا به کم خونی ممکن است دچار تنگی نفس شوند به خصوص زمانی که درگیر فعالیت‌های بدنی هستند.
• سرگیجه یا سبکی سر : کم خونی می‌تواند منجر به احساس سرگیجه یا سبکی سر به ویژه در هنگام ایستادن سریع شود. این به دلیل اکسیژن رسانی ناکافی به مغز رخ می‌دهد.
• سرد بودن دست‌ها و پاها: گردش خون ضعیف به دلیل کم خونی باعث می‌شود دست و پای کودکان حتی در محیط‌های گرم، سرد یا در برخی موارد لمس باشد.
• اشتهای ضعیف: کم خونی می‌تواند بر حس چشایی و اشتهای کودک تأثیر بگذارد. آنها ممکن است علاقه کمتری به غذا خوردن نشان دهند که منجر به افزایش وزن یا رشد ضعیف شود.
• عفونت های مکرر: کودکان مبتلا به کم خونی ممکن است به دلیل ضعف سیستم ایمنی، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت باشند که می‌تواند سلامت کلی آنها را بیشتر به خطر بیندازد.
• تأخیر رشد و تکامل: در موارد شدید کم خونی، نیود اکسیژن کافی می‌تواند رشد و تکامل کودک از جمله تاخیر در نقاط عطف فیزیکی و شناختی را مختل کند.

پیشنهاد ویژه نی نی بان:  فواید یائسگی، پیش به سوی زندگی بهتر

انواع کم خونی در کودکان

درک انواع مختلف کم خونی در کودکان برای تشخیص به موقع و مدیریت موثر بسیار مهم است.  در این بخش برخی از رایج‌ترین انواع کم خونی در کودکان ر مورد بررسی قرار خواهیم داد.

کم خونی فقر آهن

کم خونی فقر آهن (IDA) شایع‌ترین نوع کم خونی در کودکان در سراسر جهان است. زمانی اتفاق می افتد که آهن کافی برای تولید هموگلوبین وجود نداشته باشد. این نوع کم خونی به دلیل رشد سریع و دریافت ناکافی غذاهای غنی از آهن در رژیم غذایی اتفاق می‌افتد.

کم خونی مگالوبلاستیک

کم خونی مگالوبلاستیک ناشی از اختلال در سنتز DNA در تولید گلبول‌های قرمز خون است که اغلب به دلیل کمبود ویتامین B12 یا فولات (ویتامین B9) ایجاد می‌شود. این مواد مغذی برای تقسیم و رشد سلولی حیاتی هستند. کمبود ویتامین B12 در نوزادانی که از مادران گیاه‌خوار یا وگان تغذیه می‌کنند یا افرادی که دارای اختلالات سوء جذب هستند، شایع‌تر است.

کم خونی همولیتیک

کم خونی همولیتیک زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های قرمز خون سریع‌تر از تولید آنها از بین می‌روند. این می‌تواند به دلیل عوامل درونی (مانند اختلالات ژنتیکی مانند بیماری سلول داسی شکل یا تالاسمی) یا عوامل بیرونی (مانند واکنش‌های خود ایمنی، عفونت‌ها، داروها یا سموم) باشد.

کم خونی سیدروبلاستیک

کم خونی سیدروبلاستیک با متابولیسم غیرطبیعی آهن در گلبول‌های قرمز در حال رشد مشخص می‌شود که منجر به تجمع آهن در میتوکندری می‌شود. این اختلال می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد. به عنوان مثال، به دلیل مصرف برخی داروها، سموم یا سندرم‌های میلودیسپلاستیک ممکن است ایجاد شود.

کم خونی در بیماری مزمن

کم خونی در اثر بیماری مزمن (ACD)، به دلیل شرایط التهابی مزمن مانند اختلالات خود ایمنی، عفونت‌ها یا بدخیمی ها ایجاد می‌شود. سیتوکین‌های التهابی تولید اریتروپویتین را سرکوب کرده و متابولیسم آهن را مختل می‌کنند که منجر به کاهش تولید گلبول‌های قرمز خون می‌شود.

مطالب پیشنهادی: تقویت رشد کودک، چه راهکاری داره؟

کم خونی در کودکان چه خطراتی دارد؟

کم خونی در کودکان می‌تواند خطرات قابل توجهی را برای سلامت و روند رشدی آن‌های ایجاد کند که از جمله این عوارض و خطرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اختلال در رشد کودک: اکسیژن رسانی ناکافی به دلیل کم خونی، می‌تواند منجر به کندی رشد، تاخیر در رشد مهارت‌های حرکتی و نقص‌های شناختی شود که بر رشد کلی جسمی و فکری تاثیر می‌گذارد.
• خستگی و کاهش عملکرد بدنی: کودکان مبتلا به کم خونی اغلب به دلیل کاهش اکسیژن رسانی به بافت‌ها و عضلات دچار خستگی و ضعف می‌شوند.
• اختلالات شناختی: کم خونی مزمن یا شدید می‌تواند عملکرد شناختی کودکان را مختل کند. اکسیژن ناکافی به مغز بر تمرکز، حافظه و توانایی‌های یادگیری تأثیر می‌گذارد.
• افزایش حساسیت به عفونت: کم خونی، سیستم ایمنی را ضعیف کرده و کودکان را مستعد ابتلا به عفونت‌ها می‌کند. گلبول های قرمز در عملکرد سیستم ایمنی نقش دارند و کمبود آنها می‌تواند توانایی بدن را برای مبارزه موثر با عوامل بیماری زا به خطر بیندازد.
• فشار قلبی عروقی: در موارد شدید کم خونی، قلب باید برای جبران کاهش ظرفیت حمل اکسیژن در خون سخت‌تر کار کند. این می‌تواند منجر به فشار قلبی، تپش قلب و در موارد شدید نارسایی قلبی شود.
• عواقب بلند مدت سلامتی: کم خونی درمان نشده یا مکرر در دوران کودکی می‌تواند عواقب سلامتی طولانی مدت داشته باشد که تا بزرگسالی گسترش یابد. ممکن است افراد را مستعد ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، نقایص عصبی و سایر بیماری های مزمن در مراحل بعدی زندگی کند.

روش های درمان کم خونی در کودکان

• مصرف مکمل آهن: مکم‌ های آهن به شکل شربت، قرص یا جویدنی برای افزایش ذخایر آهن در بدن تجویز می‌شوند. این مکمل‌ها برای کودکانی که نمی‌توانند نیاز آهن خود را تنها از طریق رژیم غذایی تامین کنند توصیه می‌شود.
• مصرف غذاهای غنی از آهن: تشویق به رژیم غذایی غنی از آهن ضروری است. غذاهایی مانند گوشت بدون چربی، مرغ، ماهی، لوبیا، عدس، توفو، غلات غنی شده، اسفناج و میوه‌های خشک مانند زردآلو یا کشمش توصیه می‌شود.
• مصرف ویتامین: در موارد کم خونی مگالوبلاستیک ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ یا فولات، مکمل‌های این ویتامین‌ها برای حمایت از تولید گلبول‌های قرمز تجویز می‌شود.
• درمان بیماری‌های زمینه‌ای: پرداختن به علت زمینه‌ای کم خونی مانند عفونت، بیماری‌های کلیوی یا خود ایمنی یا اختلالات ژنتیکی برای درمان موثر بسیار مهم است.
• تزریق خون: در موارد شدید کم خونی که بهبود سریع نیاز دارد، ممکن است نیاز به تزریق خون باشد. این شامل تجویز خون اهدایی برای دوباره پر کردن سریع سطح گلبول‌های قرمز و بهبود اکسیژن رسانی به سراسر بدن است.

کلام آخر

همان طور که در این مقاله ااره شد، کم خونی خطرات قابل توجهی برای سلامت و رشد کودکان دارد و بر رشد فیزیکی، عملکرد شناختی و رفاه کلی آنها تأثیر می‌گذارد. تشخیص زودهنگام این مشکل از طریق غربالگری‌های معمول، درک علل زمینه‌ای و اجرای مداخلات هدفمند، گام‌های مهمی در مدیریت و پیشگیری از کم خونی در کودکان است. با حصول اطمینان از تغذیه کافی، رسیدگی به شرایط پزشکی و ترویج سبک زندگی سالم، والدین می‌توانند به رشد کودکان و دستیابی به پتانسیل رشیدی و سلامت کامل خود کمک کنند.