ترس از دندانپزشکی در کودکان، راه‌های مقابله

تبیان: مطب دندان پزشکی یکی از مکان هایی است که معمولا کودکان برای ورود به آن بهانه تراشی کرده و گاه مقاومت می کنند. در حالی که با به کار بردن روش هایی می توان آن جا را به مکانی شاد و فضایی برای یادگیری و کسب تجربه و کنجکاوی برانگیز برای کودک تبدیل نمود .

همان طور که می دانیم اولین اصل در دندانپزشکی کودکان، ایجاد رابطه موفق با کودک است. وقتی دندانپزشک کودک را وارد مکالمه می کند نه فقط در باره بیمار چیزهایی را در می یابد، بلکه باعث آرامش کودک خردسال نیز می شود. علاوه بر ارتباط دندانپزشک با کودک، ارتباط منشی با کودک و ارتباط محیط مطب دندانپزشک با کودک نیز بسیار مهم می باشد.

کودکان معمولاً وقتی برای اولین بار با تجربیات تازه و افراد جدید روبرو می شوند خجالت کشیده و علاقه ای به حرف زدن ندارند. اما وقتی اعتماد به نفس پیدا کرده و در محیط جدید احساس راحتی کنند به سهولت شروع به حرف زدن و ایجاد ارتباط خواهند کرد. در جلسه معاینه اولیه، کودک ممکن است با دستیار دندانپزشک با راحتی و آمادگی بیشتری گفتگو کند تا با دندانپزشک. این فرصتی است برای دندانپزشک که به گفتگوی آنها گوش فرا دهد و میزان درک و بلوغ روانی کودک را ارزیابی کند. اعضای تیم دندانپزشکی باید از نقششان در برقراری ارتباط با کودک آگاه باشند. دستیار دندانپزشک معمولا با کودک در طی انتقال از اتاق انتظار به اتاق دندانپزشکی و در طی آماده سازی کودک روی صندلی دندانپزشکی حرف خواهد زد. وقتی دندانپزشکی می آید منطقی به نظر می رسد که دستیار نقش غیرفعالی به خود گرفته که کودک بتواند در یک زمان فقط به یک فرد گوش دهد. نکته ای که تیم دندانپزشکی باید همواره مدنظر داشته باشد این است که در پایه گذاری ارتباط موثر دچار افراط و زیاده روی نشود. بعضی کودکان تشخیص می دهند که با کنترل مکالمات می توانند نفوذ قابل توجهی روی محیط اطرافشان اعمال کنند. آنها دریافته اند که وقتی پشت سر هم سخن بگویند کار دندانپزشکی کمتری انجام می شود. لذا برای جلوگیری از درمان مدام حرف زده و سوال می کنند. در این مورد دندانپزشک باید به بیمار بفهماند که دیگر حرف زدن کافی است و وقت آن فرا رسیده که به سراغ کارهایی که قرار است انجام دهند، بروند.

وقتی دندانپزشک دست خود را روی شانه کودکی که روی صندلی دندانپزشکی نشسته است می گذارد با همین رفتار ساده احساس گرمی، صمیمیت و محبت را به کودک انتقال می دهد.

تماس بدنی شکل مهمی از ارتباط غیرکلامی است. وقتی دندانپزشک دست خود را روی شانه کودکی که روی صندلی دندانپزشکی نشسته است می گذارد با همین رفتار ساده احساس گرمی، صمیمیت و محبت را به کودک انتقال می دهد. از طرف دیگر، وقتی دندانپزشک کودکی را که در مقابل نشستن روی صندلی دندانپزشکی مقاومت می کند با شدت روی صندلی می نشاند، کودک بدون اینکه نیاز به ذکر کلامی باشد در می یابد که مقاومتش از نظر دندانپزشک قابل قبول نیست. تماس چشمی نیز یک نوع ارتباط غیر کلامی محسوب می شود کودکی که از تماس چشمی پرهیز می کند اغلب نشان می دهد که هنوز برای همکاری کاملاً آماده نیست .دندانپزشکان اغلب مشاهده کرده اند که کودکانی که در مقابل درمان مقاومت می کنند از برقراری تماس چشمی خودداری می کنند. وقتی دندانپزشک به طور جدی خطاب به کودک بگوید "به من نگاه کن" و نگاهش را با نگاه کودک تلاقی دهد تماس چشمی برقرار شده و ارتباط آغاز می گردد.

محیط دندانپزشکی نیز برای کودک بسیار مهم می باشد

. محیط دندانپزشکی باید جای شاد و خاطره انگیزی را برای کودک تداعی کند. دو کودک که به علت داشتن مشکل رفتاری به مطب ارجاع شده بودند، پس از گفتگو با آنکه به سختی می شد باور کرد که آنها در ملاقات های دندانپزشکی قبلی شان مشکل رفتاری داشتند "چون کودکان بسیار دوست داشتنی بودند" از بچه ها راجع به ملاقات دندانپزشکی قبلی شان پرسیدم که آیا چیزی آنها را ناراحت کرده یا از چیزی ترسیده اند، هر دو کودک به پوسترهای زشت و ترسناکی که در محیط قبلی در مطب دندانپزشکی بود اشاره کردند. وقتی از والدین جویا شدم دریافتم که آگهی هایی از یک شرکت تجاری که پیشرفت بیماری های لثه ای را نشان می داد روی دیوار نصب شده بود که باعث ترسیدن این دو کودک شده بود.

یک مطب دندانپزشکی حکم یک واسط را برای برقراری ارتباط بین بیمار و دندانپزشک دارا می باشد و می تواند خود پیام هایی را به بیماران القاء کند. چنانچه در اتاق انتظار یک مطلب فضایی دوستانه و لذت بخش حاکم باشد، کودک بیمار و والدینش به هنگام وارد شدن به آن احساس خوبی خواهند داشت. لبخند خوشامدگویی منشی، تزئینات و دکور اتاق و در کل وجود یک محیط آرامش بخش همه می توانند نقش مهمی در پایه گذاری ارتباط موثر بازی کنند. گاهی کودکان از صدای توربین دندانپزشکی می ترسند که این ترس در کودکان کوچکتر بیشتر است چنانچه در داخل مطب دندانپزشکی سعی شود که حواس کودک به وسیله دیدن کارتون، بازی با عروسک حین کار دندانپزشکی پرت شود، حساسیت کودک از صداها کاسته شده و به راحتی با دندانپزشک همکاری خواهد کرد.

وقتی کودک کار ناشایستی انجام می دهد، او را تهدید به بردن نزد دکتر می نمایند، در واقع کودک تصور می کند رفتن به مطب پزشک یا دندانپزشک نوعی مجازات است.

برای آشنا کردن کودکان با محیط و وسایل دندانپزشک می توان با کشیدن تصاویر، ساختن ماکت و یا استفاده از اصل وسایل، کودک را با وسایلی نظیر آینه، سوند معاینه ( دندانپزشک کلمه دندان شمار را برای کودکان استفاده می کند)، توربین ( کلمه مسواک برقی برای کودکان استفاده می شود) و نیز کاربرد آنها آشنا کرد.

نقش پدر و مادر و سایر اطرافیان در برداشت روانی کودک از دندانپزشکی بسیار اهمیت دارد. ذهنیت منفی از طرق گوناگون ممکن است ایجاد گردد. یکی از این موارد گفتگوهای اطرافیان درباره تجربه های ناخوشایندی است که از دندانپزشکی دارند. تا حد امکان از بیان کارهای سخت دندان پزشکی در حضور کودکان باید خودداری کرد.

برخی دیگر با رشوه دادن کودک را آماده می کنند. مثلاً به او قول شیرینی یا اسباب بازی می دهند. ( دادن هدیه بعد از کار خوب کودک، با رشوه دادن متفاوت است). برخی نیز به کودک درباره کاری که دندانپزشک می خواهد انجام دهد، دروغ می گویند. مثلا در حالی که قرار است دندان کودک کشیده یا پر شود،‌ به او می گویند فقط قرار است دندانت را ببیند ( دندانپزشک درباره کاری که می خواهد انجام دهد،‌در حد فهم کودک توضیح خواهد داد، بدون اینکه در کودک ایجاد ترس و وحشت بنماید).

مورد دیگر پدر و مادری هستند که وقتی کودک کار ناشایستی انجام می دهد، او را تهدید به بردن نزد دکتر می نمایند، در واقع کودک تصور می کند رفتن به مطب پزشک یا دندانپزشک نوعی مجازات است.

دکتر میترا صابرپور -ماهنامه کودک