چگونه کودک مسئولیت پذیر تربیت کنیم؟

پورتال خبری البرز: توی ذوقش نزنید، به کودکتان اجازه دهید کمکتان کند، حتی اگر مفید واقع نشود و مجبور شوید کار را خودتان دوباره انجام دهید.

یاد دادن انجام وظایف به کودکان نوپا، خود وظیفه ای است که بر دوش شما والدین است. اگر چه کودک ۲ ساله هنوز نمی تواند خوب و بی نقص کاری را انجام دهد اما قرار دادن چند مسئولیت کوچک بر عهده یک کودک ۲، ۳ ساله می تواند به او کمک کند تا در آینده خوب از پس مسئولیت هایش بر بیاید. علاوه بر این داشتن چند وظیفه کوچک به کودک شما این احساس را القا می کند که او هم عضوی از خانواده است و نقشی ارزشمند بر عهده دارد.

لابد می پرسید چه کارهایی را می توان به کودک محول کرد که بتواند خوب از پس آن بر بیاید؟ در این مقاله می توانید با جزییات این قضیه آشنا شوید:

فکر نکنید قرار دادن چند کار و مسئولیت بر دوش کودک برای کم کردن زحمت خودتان است نه برعکس شاید زحمت بیشتری هم بر دوش شما بیفتد. اما این مسئولیت پذیری را اگر در این سن یاد نگیرد در زندگی آینده اش بیشتر دچار مشکل خواهد شد. برای اینکه مجبور نشوید در سن بالاتر با کودک مجادله کنید و مدام جرو بحث کنید تا وظایف و مسئولیت هایش را انجام دهد.

لازم است از سن کم به او این کار را یاد بدهید که هر کس در طول روز باید وظایفی را انجام دهد. حتی از زمانی که کودک به راه می افتد می توانید این مسئولیت دهی را شروع کنید. مثل گذاشتن اسباب بازی هایش در جعبه و کشو، گذاشتن لباس های کثیف در سبد رخت های چرک.

اگر سن کودک شما بیشتر شده است نگران نباشید هنوز هم دیر نشده برای ایجاد تغییرات مثبت در خانه هیچ وقت دیر نیست. البته ممکن است کار کمی سخت تر شده باشد و زمان بیشتری طول بکشد. اما غیرممکن نیست. برای کودکانی که کمی بزرگتر هستند و ممکن است از انجام کار سر باز بزنند بهتر است از کارهای آسانتر شروع کنید و یادتان باشد که حتماً حق انتخاب به آنها بدهید. مثلاً برای یک کودک دبستانی می توانید از خودش بخواهید که بین خرید نان، جارو کردن و بردن آشغالها یکی را انتخاب کند. اگر چند فرزند دارید و بین انتخابها تداخل ایجاد شد می توانید حتی کارتهایی درست کنید و بین آنها قرعه بکشید.

اگر هم کودک کم سن و سالتری دارید و می خواهید به کودکتان کاری را محول کنید نکات زیر را به یاد داشته باشید و نگران کوچکی و کم سن و سالی او نباشید.

وظایفی مناسب سن کودک بر عهده اش بگذارید: مطمئن شوید که کاری که بر عهده کودکتان گذاشته اید مناسب سن اوست و او می تواند به راحتی آن را انجام دهد. مثلاً در مورد کودک نوپا هنوز قوای شناختی آنقدر تکامل نیافته که بتواند یک پروژه چند مرحله ای را به انجام برساند. اما می توانید از او بخواهید اسباب بازیهایش را در کشو یا طبقه کمد بچیند، با دستمال روی میزها را گردگیری کند، لباسهای کثیف را در سبد رختهای چرک بریزد و یا بشقاب و قاشق ها را روی میز یا سفره بچیند.

لازم نیست کاری که کودک برعهده می گیرد خیلی بزرگ و مهم باشد، حتی گذاشتن مسواک خودش در جا مسواکی(البته اگر دستش برسد) می تواند یک مسئولیت خوب برای کودک ۲ ساله باشد. یادتان باشد که کودکان نوپا دوست دارند از والدین تقلید کنند بنابراین به نقش خودتان به عنوان یک الگو اهمیت بدهید و اجازه دهید کودک در کنار شما به عنوان دستیارتان به انجام کار مشغول شود. مثلاً زمانی که آشپزخانه را تمیز می کنید می توانید یک اسفنج هم دست او بدهید تا میز آشپزخانه را تمیز کند. آنوقت خواهید دید که چقدر مشتاق خواهد بود به شما در کارها کمک کند.

دستورات را ساده بیان کنید: قبل از اینکه کاری به عهده کودک بگذارید، نحوه انجامش را به او نشان دهید و در حال انجام کار مراحل را به او بگویید. مثلاً به او نشان دهید و بگویید لازم است لباسهای تیره و روشن را قبل از ریختن در ماشین لباسشویی جدا کنید. البته در سنین کم نباید مراحل کار و توضیح شما پیچیده و طولانی باشد. هر کار و گفتاری که بیشتر از یک دقیقه طول بکشد برای کودک نوپای شما دشوار و سنگین است.

صبور باشید و کنار بایستید: وقتی کودک برای اولین بار به تنهایی کار محوله را انجام می دهد صبور باشید و در آن دخالت نکنید. اگر خیلی زود در کار به او کمک کنید و یا اشتباه او را به رخش بیاورید، این پیام را به او داده اید که او نمی تواند به تنهایی از پس هیچ کاری بر بیاید. بنابراین به جای گفتن "نه اینطوری نباید بکنی" به او بگویید: "با این کار تو داری کمک بزرگی به من می کنی و من از تو می خواهم که جوراب قهوه ای را در سبد لباسهای تیره بیندازی چون قهوه ای رنگ تیره است."

کمک کردن را یک عادت پسندیده کنید. همه را وا دارید تا در ساعت معینی از روز وظایف و مسئولیت های خود را به طور روزانه انجام دهند. مثلاً مسئولیت کودکتان می تواند این باشد که هر روز صبح لباس های خوابش را در کشو بگذارد و هر شب قبل از خواب اسباب بازی هایش را در سبد بازی بریزد.

می توانید یک روز مشخص مثلاً جمعه را برای نظافت خانه تعیین کنید و در این روز به کودک خود مسئولیت بزرگتری مانند کمک در گردگیری و یا جارو کردن بدهید. اگر خانواده پرجمعیتی دارید می توانید لیستی از وظایف خانه را تهیه کنید و در آن مشخص کنید که هر کس چه وظیفه ای دارد.

البته از آنجا که کودکان قبل از مدرسه رفتن نمی توانند بخوانند می توانید نشانه ها و شکل های خاصی را برای هر مسئولیت در نظر بگیرید و آن را در جدول وظایف نقاشی کنید. مثلاً جارو برای جاروکشی و شکل بشقاب برای شستن ظروف. با چسباندن یک برچسب و یا نقاشی کردن یک صورت خندان در کنار تصویر می توانید بعد از انجام کار کودک خودتان را تشویق کنید. بهتر است بعد از تعداد مشخصی از این تشویق های تصویری یک هدیه کوچک هم به او بدهید.

یادتان باشد با بزرگ شدن کودک وظایف و مسئولیت های او را هم به نسبت سنش تغییر دهید تا هم کارهای بیشتری را یاد بگیرد و هم احساس نکند که هنوز مثل یک کودک نوپا با او رفتار می کنید.

در حال انجام مسئولیت ها خوش بگذرانید: گذراندن زمان بیشتری با شما یکی از مهمترین انگیزه های کودک برای انجام مسئولیت هایی است که بر عهده اش گذاشته اید. بنابراین او را به تنهایی برای انجام کار به اتاقش نفرستید مگر وقتی که بزرگتر شده و تجربه بیشتری داشته باشد.

در مورد کودکان نوپا حتی اگر کار ساده ای مانند جمع کردن ساختمان سازی ها از وسط اتاق به او محول کرده اید در کنار کودک بمانید و در حین انجام کار با او صحبت کنید و در حالیکه خودتان مشغول انجام کار دیگری هستید با هم خوش بگذرانید. او از همراهی شما لذت می برد و در عین حال اگر تمرکزش را از دست داد می توانید او را به انجام کارش ترغیب کنید. یادتان باشد با قرار دادن سبدهای پلاستیکی و سبک برای اسباب بازی های کودک، جمع آوری را برای او آسان تر کنید.

خوشبختانه کودکان کارهای خانه مانند جاروکشی را نوعی بازی و تفریح می دانند بخصوص اگر خودشان هم اسباب بازی مشابهی مانند جارو و خاک انداز داشته باشند. بنابراین اگر شما خدای ناکرده کارهای خانه را خرحمالی می پندارید اجازه ندهید این طرز تفکر از کلامتان آشکار شود. گاهی می توانید کارها را به شکل مسابقه یا همراه با شعرخوانی انجام دهید که جذابیتش برای کودک بیشتر شود.

یادتان نرود اهمیت کاری که کودک می کند را به او گوشزد کنید. می توانید با نشان دادن نتیجه کار فایده اش را به او یادآوری کنید مثلاً اگر سفره نهار را تمیز می کند می توانید به او بگویید خوب حالا این سفره برای شام تمیز وآماده است.

انتظار واقع بینانه داشته باشید: یادتان باشد هیچ کودکی مسئولیتش را همیشه انجام نمی دهد بخصوص اگر ۲، ۳ ساله باشد. کودکان کارهای دیگری هم باید در کنار کارخانه انجام بدهند. اگر می خواهید وظیفه کودک را به او یادآوری کنید سعی کنید دوستانه باشد. تکرار با لحن عیب جویانه و نق زدن معمولاً کاری از پیش نمی برد.

به سادگی به کودک یادآوری کنید: الان وقت گذاشتن اسباب بازیها در سبد است. بعدش هم می توانیم قصه قبل از خواب را بخوانیم. یادتان باشد یکی از اهداف مسئولیت دادن به کودک این است که او بتواند پیشقدم شدن و ابتکار را یاد بگیرد بنابر این سعی نکنید او را مجبور کرده و با زور وادار به انجام کاری کنید. طبیعی است که در سنین نوچایی کودک نتواند کاری را کامل انجام دهد بنابر این انتظار عجیبی از او نداشته باشید.

وقت بسیار است: به خاطر داشته باشید کودک نوپای شما زمان زیادی برای یاد گرفتن کارها و مسئولیت ها دارد. اگر چندماه طول بکشد تا کمک کردن و مسئولیت پذیری را یاد بگیرد برای او کافی است. این امر مهم تا آخر عمر به دردش می خورد.

توی ذوقش نزنید: به کودکتان اجازه دهید کمکتان کند حتی اگر مفید واقع نشود و مجبور شوید کار را خودتان دوباره انجام دهید. کودکان وقتی کوچک هستند اغلب دوست دارند در انجام کارها حتی کارهای سخت کمک کنند اما نمی دانند چگونه.

ما بزرگترها اغلب وقتی می خواهند کمک کنند توی ذوقشان می زنیم و می گوییم نه تو نمی توانی… نه اینطوری نباید بکنی… و خلاصه آنقدر ایراد می گیریم که بچه را پشیمان می کنیم. اگر دلتان می خواهد کودکی مسئولیت پذیر و کاری داشته باشید به کودک نگویید تو نمی توانی تنها به او بگویید که تا وقتی بزرگتر بشود لازم است یکی از بزرگترها یا خواهر و برادر بزرگترش کمکش کند و یا بر کار او نظارت کند.

اگر وقتی کودکتان می خواهد ظرفها را بشوید به او بگویید نمی تواند این کار را بکند او عادت خواهد کرد که شما ظرف ها را بشویید و بنابراین در آینده هم نباید انتظار کمکی از او داشته باشید. در عوض می توانید کمی صبوری به خرج دهید و درحالی که کودک ظرفها را آب می زند باهم اوقات خوشی را با آموزش یک کار جدید بگذرانید و در عوض در آینده وقتی بزرگتر شد با خیال راحت خواهید توانست این کار را به او محول کنید.

وظیفه وظیفه است نه جریمه. بهتر است از همان سن کم به کودک بفهمانید که وظیفه و مسئولیت هر کس در خانه مشخص است. مثلاً برادر بزرگتر مسئولیت خرید نان و مواد مورد نیاز خانه را به عهده دارد، خواهر بزرگتر جارو می زند و در آشپزی به مادر کمک می کند و در کنار این کارها اتاق خودشان را مرتب می کنند و وسایلشان را سر جایش می گذارند. البته یادتان باشد هیچگاه از مسئولیت های منزل به عنوان تنبیه و جریمه استفاده نکنید. مثلاً اگر کودکی درس و مشق هایش را به موقع انجام نداد او را با فرستادنش برای خرید نان یا شستن ظروف تنبیه نکنید. بگذارید انجام مسئولیت های خانه با وجود سختی برای کودک یک ارزش به شمار بیاید.

تشویق کنید. نه تنها با گفتن کلمات و در آغوش گرفتن و بوسیدن کودک بلکه با جوایز و هدایای نقدی و اسباب بازیهای مورد علاقه اش هم به خاطر کمکی که کرده او را تشویق کنید. نگویید که جیبتان خالی است و از این پولها برای خرج کردن ندارید. تشویق شما می تواند وعده بردن به پارک و بازی دسته جمعی با کودک باشد. کودکان این نوع تشویق را بهتر از هر تشویق دیگری دوست دارند