لجبازی و نافرمانی در کودکان، مانع نشوید(۱)

لجبازی جزو مراحل طبیعی رشد کودک است و استثنا بردار هم نیست. برخی اوقات از والدین می‌شنویم که «این بچه نیم وجبی داره تو روی من می‌ایسته»؛ این ایستادگی در مقابل والدین نیست و تا ۶ یا ۷ سالگی ادامه دارد و کم کم به مرحله کمون یا نهفتگی وارد می‌شود. به طور کلی کودکان از صفر تا ۲ سالگی به شدت به ما وابسته‌اند. از ۲ تا ۳ سالگی آغاز لجبازی و منفی کاری است.

لجبازی یا در واقع منفی کاری جزو مراحل رشد کودک است. تقریبا همه کودکان به درجاتی متفاوت، منفی کاری را از خود بروز می‌دهند. معمولا لجبازی یا منفی کاری از ۲ سالگی شروع، در حدود ۳ تا 4 سالگی به اوج می‌رسد و در حدود ۶ سالگی کاهش پیدا می‌کند. نکته مهم این است که بچه‌ها از ۲ تا ۳ سالگی می‌خواهند خود را ثابت کنند و به استقلال برسند و همین را والدین لجبازی می‌نامند. در حالی که این‌گونه رفتار‌ها لجبازی نبوده بلکه نوعی منفی کاری برای اثبات وجود و به دست آوردن استقلال است.


شاید این پرسش پیش بیاید که آیا کودکان نیاز به لجبازی دارند؟
لجبازی جزو مراحل طبیعی رشد کودک است و استثنا بردار هم نیست. برخی اوقات از والدین می‌شنویم که «این بچه نیم وجبی داره تو روی من می‌ایسته»؛ این ایستادگی مقابل والدین نیست و تا 6 یا 7 سالگی ادامه دارد و کم کم به مرحله کمون یا نهفتگی وارد می‌شود. به طور کلی کودکان از صفر تا ۲ سالگی به شدت به ما وابسته‌اند. از 2 تا 3 سالگی آغاز لجبازی و منفی کاری است. از 4 تا ۶ سالگی از شدت آن کم می‌شود و از ۶ تا ۷ سالگی نیز به مرحله فروکش و کمون این رفتار وارد می‌شوند.

والدین هنگام مواجهه با لجبازی کودکان چه واکنشی باید از خود بروز دهند. به خصوص این‌که می‌گویید این نوع رفتار بخشی از مرحله رشد شخصیت کودک است و بی‌شک مرحله مهمی نیز هست!

والدین و مربیانی که اعمال اراده کودک را به عنوان لجبازی تلقی نکرده بلکه آن را به عنوان تلاش طبیعی و سالم برای پرورش استقلال می‌دانند، می‌توانند به کودکان یاد دهند به خودشان نظم بدهند و در واقع افزایش رفتار خود انضباطی را در کودکان پرورش دهند. به‌گونه‌ای که کودکان در پیدایش احساس کفایت و شایستگی در خود سهیم شوند و از تضاد‌ها و کشمکش‌ها پرهیز ‌کنند.

در ارتباط با لجبازی در برابر رفتارهایی که برای کودک یا خطر جانی دارد یا این‌که از نظر وجهه اجتماعی ضربه زننده است، چطور باید واکنش نشان داد.

کودکان با بازیگوشی والدین را به تمسخر گرفته یا دست می‌اندازند تا ثابت کنند حرف‌شان را نمی‌شنوند. مثلا رفتاری که قبلا بلد بودند در یک محیط دیگر انجام نمی‌دهند. کودک بلد است از قاشق و چنگال استفاده کند اما جلوی مهمانان با دست غذا می‌خورد. این کارشان به معنی عصبانی کردن پدرو مادر نیست، منظورشان اثبات خود است.

همه کودکان کارهایی را انجام می‌دهند که از آن منع شده‌اند. در این صورت عده‌ای از والدین یا با تنبیه کلامی یا بدنی با فرزند مقابله می‌کنند. گروهی هم تلاش می‌کنند با دلیل و برهان خطای کودک را به او گوشزد کنند. برخی هم چشم‌پوشی می‌کنند و بی‌تفاوتند و در واقع نمی‌دانند چه واکنشی باید نشان دهند. این درحالی است که می‌توان گفت به تعداد پدر و مادر‌ها شیوه‌های متفاوت برای تربیت کودک وجود دارد اما انضباط خشک و خشن و بی‌رحمانه قابل پذیرش نیست بلکه رفتار والدین باید قاطع، محکم و توام با محبت باشد.

ادامه دارد...