تفاوت قرص های ال دی و اچ دی چیست؟ طریقه مصرف و عوارض هریک

قرص ضدبارداری چیست؟

قرص ضدبارداری نوعی داروی خوراکی پیشگیری از بارداری است که با استفاده از هورمون‌ها، از بارداری جلوگیری می‌کند. پیشگیری از بارداری به هر شکل یا روشی گفته می‌شود که جلوی بارداری را بگیرد.

اگر هر روز، دقیقاً طبق دستور پزشک و در ساعت مشخص قرص ضدبارداری مصرف کنید، در ۹۹ درصد موارد از بارداری جلوگیری می‌کند. برخلاف برخی روش‌های دیگر پیشگیری (مثل کاندوم)، قرص ضدبارداری هیچ محافظتی در برابر بیماری‌های مقاربتی (STI) ایجاد نمی‌کند. بنابراین برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها، باید همراه قرص از روش‌های محافظتی دیگر (مثل کاندوم) هم استفاده کنید.

انواع قرص‌های جلوگیری از بارداری کدام‌اند؟

دو نوع اصلی قرص جلوگیری از بارداری وجود دارد و هر دو حاوی هورمون‌هایی هستند که مانع بارداری می‌شوند؛ از جمله:

• قرص‌های ترکیبی: شامل استروژن و پروژستین هستند و رایج‌ترین نوع قرص ضد بارداری محسوب می‌شوند.
• قرص‌های پروژستین: این نوع قرص برای زنانی که در دوران شیردهی هستند یا سابقه لخته شدن خون در پا یا ریه (ترومبوآمبولی وریدی) یا سکته مغزی دارند و نباید استروژن مصرف کنند، مناسب‌تر است.
• قرص‌های اورژانسی: نوعی قرص جلوگیری اضطراری است که در شرایط خاص و زمانی که از روش‌های معمول پیشگیری استفاده نشده و احتمال بارداری وجود دارد، مصرف می‌شود.

بیشتر بخوانید: انواع قرص ضد بارداری / مزایا، معایب و نحوه مصرف

قرص ضدبارداری چگونه عمل می‌کند؟

هورمون‌های موجود در قرص‌های جلوگیری از بارداری با جلوگیری از لقاح (زمانی که اسپرم تخمک را بارور می‌کند) مانع بارداری می‌شوند. همچنین این هورمون‌ها تغییراتی در رحم ایجاد می‌کنند تا در طول مصرف قرص، رحم نتواند از بارداری حمایت کند.

عملکرد قرص‌های جلوگیری از بارداری به شرح زیر است:

• توقف یا کاهش تخمک‌گذاری
• غلیظ کردن مخاط دهانه رحم که مانند یک سد عمل کرده و مانع ورود اسپرم به رحم و رسیدن آن به تخمک می‌شود.
• نازک کردن دیواره رحم تا تخمک بارور شده نتواند به آن بچسبد و رشد کند.

بیشتر بخوانید: از کجا بفهمم لقاح صورت گرفته است؟ ۵ مرحله لقاح

تفاوت قرص ال دی و اچ دی

قرص‌های خوراکی پیشگیری از بارداری، در دو شکل ال دی و اچ دی در بسته بندی‌های ۲۱ عددی (سه هفته‌ای) در داروخانه‌ها وجود دارد. البته مقدار هورمون‌های استروژن و پروژسترون قرص‌های اچ دی بسیار بالاتر از قرص‌های ال دی است.

قرص‌های ال‌ دی از نسل جدیدتر داروهای هورمونی پیشگیری از بارداری هستند که دوز هورمون‌های استروژن و پروژسترون در آن‌ها به‌طور قابل ‌توجهی کمتر از قرص‌های قدیمی است. به همین دلیل عوارض جانبی کمتری دارند و برای افرادی که به هورمون‌ها حساسیت بیشتری نشان می‌دهند یا با عوارض قرص‌های قدیمی مشکل داشتند، مناسب‌تر و قابل‌ تحمل‌تر هستند.

قرص‌های اچ ‌دی نیز از نوع قرص‌های ترکیبی (حاوی استروژن و پروژسترون) هستند و علاوه بر پیشگیری از بارداری، گاهی توسط پزشک برای درمان مشکلاتی مانند کیست تخمدان، تنظیم چرخه قاعدگی یا کاهش خونریزی شدید تجویز می‌شوند. مکانیسم اصلی آن‌ها شامل موارد زیر است:

• جلوگیری از تخمک‌ گذاری (توقف آزاد شدن تخمک از تخمدان)؛
• غلیظ کردن مخاط دهانه رحم تا حرکت اسپرم دشوار شود و نتواند به تخمک برسد؛
• نازک کردن دیواره داخلی رحم تا در صورت لقاح، جنین نتواند لانه‌گزینی کند.

قرص‌های اچ ‌دی به دلیل دوز بالای استروژن، معمولاً برای افراد زیر ۲۰ سال توصیه نمی‌شوند و فقط در موارد خاص و با نظر مستقیم پزشک قابل استفاده هستند.

اثربخشی قرص ال دی و اچ د چقدر است؟

قرص جلوگیری از بارداری در صورت مصرف منظم تا ۹۹ درصد در پیشگیری از بارداری موثر است.

نقل قول از:

clevelandclinic

Nine out of every 100 people on the pill have unintended pregnancies each year.

ترجمه:

به طور میانگین، از هر ۱۰۰ نفری که از این قرص استفاده می‌کنند، حدود ۹ نفر در سال دچار بارداری ناخواسته می‌شوند. 

قرص اچ دی بهتر است یا ال دی؟

انتخاب بین قرص اچ ‌دی و ال‌ دی کاملاً بستگی به شرایط بدنی، سن، سابقه پزشکی و هدف مصرف شما دارد. قرص‌های ال ‌دی به دلیل دوز پایین هورمون، عوارض کمتری دارد و برای اکثر افراد به‌ویژه خانم‌های جوان و کسانی که تازه قصد شروع قرص ضدبارداری دارند، گزینه اول محسوب می‌شوند. در مقابل، قرص‌های اچ‌ دی به دلیل دوز بالاتر استروژن معمولاً فقط در موارد خاص (مثل درمان کیست تخمدان، خونریزی شدید یا تنظیم هورمونی) و بیشتر برای افراد بالای ۲۰ سال و تحت نظر پزشک تجویز می‌شوند. بنابراین در حالت عادی و برای پیشگیری ساده از بارداری، ال‌ دی انتخاب بهتر و کم‌خطری است.

طریقه مصرف قرص اچ دی

قرص‌های اچ‌ دی معمولاً در بسته‌های ۲۱ عددی عرضه می‌شوند و روش مصرف آن‌ها به این شکل است:

• شروع مصرف: از روز اول قاعدگی (اولین روز خونریزی واقعی) مصرف را آغاز کنید.
• مدت مصرف مداوم: هر روز یک قرص در ساعت ثابت (ترجیحاً همان ساعت هر شب) به مدت دقیقاً ۲۱ روز پشت سر هم بخورید تا بسته تمام شود.
• دوره استراحت: بعد از تمام شدن ۲۱ قرص، به مدت ۷ روز کامل هیچ قرص هورمونی مصرف نکنید (در این ۷ روز معمولاً ۲ تا ۳ روز بعد از قطع قرص، پریود شروع می‌شود).
• شروع بسته جدید: دقیقاً در روز هشتم (حتی اگر خونریزی هنوز ادامه دارد) مصرف بسته جدید را شروع کنید.

چند روز بعد از مصرف قرص اچ دی پریود می‌شویم؟

به‌طور معمول، خونریزی ۲ تا ۳ روز بعد از قطع قرص‌ اچ دی شروع می‌شود و 4 تا 7 روز ادامه دارد. این خونریزی دقیقاً مشابه پریود طبیعی نیست، بلکه به دلیل افت ناگهانی هورمون‌ها ایجاد می‌شود. اگر بعد از 5 تا 7 روز همچنان پریود نشدید یا خونریزی خیلی شدید یا کم بود، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

قرص اوسپت اچ دی برای چی خوبه؟

قرص اوسپت اچ دی در اصل برای جلوگیری از بارداری طراحی شده است اما کاربردهای درمانی دیگری نیز دارد که آن را به یک داروی چندمنظوره تبدیل می‌کند:

• پیشگیری از سرطان تخمدان و آندومتر
• کاهش و کنترل کیست‌های تخمدانی
• کمک به درمان بیماری خوش‌ خیم فیبروکیستیک پستان
• تنظیم چرخه قاعدگی و ایجاد نظم در دوره‌ها

عوارض قرص اچ دی چیست؟

مهم‌ترین عوارض قرص اچ دی عبارتند از:

• حالت تهوع و استفراغ (معمولاً در هفته‌های اول و بعد کم می‌شود)
• سردردهای ملایم تا متوسط
• خونریزی‌های نامنظم یا لکه‌ بینی بین قاعدگی‌ها
• حساسیت و درد پستان‌ها
• افزایش وزن یا احساس پف‌ کردن بدن
• تغییر خلق‌وخو، نوسانات احساسی یا افسردگی خفیف
• ایجاد لک‌های قهوه‌ای یا بی‌رنگ روی پوست صورت (ملاسما)
• آکنه یا جوش‌های پوستی (در برخی افراد)
• رشد موهای زائد یا تغییر در الگوی رشد موها

عوارض نادر قرص اچ دی به شرح زیر است:

• سردردهای شدید یا میگرنی
• افزایش فشار خون
• ریزش موی سر
• افزایش احتمال سنگ‌های صفراوی
• بالا بردن احتمال ابتلا به سرطان سینه (به‌ویژه در مصرف طولانی‌ مدت)
• ترومبوآمبولیسم (لخته خون) و خطر سکته یا آمبولی ریه
• تومورهای خوش ‌خیم یا بدخیم کبدی (نادر اما بسیار جدی)

طریقه مصرف قرص ال دی

قرص‌های ال دی به دلیل داشتن دوز پایین‌تر هورمون نسبت به قرص‌های اچ دی، معمولاً عوارض جانبی کمتری دارند. این قرص‌ها در دو نوع عرضه می‌شوند:

• برخی تنها حاوی هورمون پروژسترون هستند.
• برخی دیگر ترکیبی از پروژسترون و استروژن دارند.

بسته‌های ۲۱تایی شامل ۲۱ قرص است و باید طی ۳ هفته متوالی مصرف شود.

بسته‌های ۲۸تایی شامل ۲۱ قرص فعال و ۷ قرص غیرفعال یا دارونما است. مصرف این بسته در طول ۴ هفته کامل انجام می‌شود.

نکات مهم مصرف:

• هر بسته قرص ال دی با روزهای هفته مشخص شده تا یادآوری کند که مصرف روزانه فراموش نشود.
• مصرف قرص‌های غیرفعال به شما یادآوری می‌کند که پس از پایان ۲۸ روز، باید بسته جدید را آغاز کنید.

قرص ال دی اورژانسی

یکی از تفاوت‌های مهم میان قرص‌های ال دی و اچ دی، شیوه استفاده آن‌ها در شرایط اورژانسی است. در صورتی که رابطه جنسی پرخطر رخ دهد، می‌توان از قرص ال دی به عنوان روش پیشگیری اضطراری استفاده کرد.

• لازم است ۸ عدد قرص ال دی در یک روز و حداکثر تا ۷۲ ساعت پس از رابطه مصرف شود.
• روش پیشنهادی برای کاهش عوارض جانبی:
  • ابتدا ۴ عدد قرص در یک نوبت مصرف شود.
  • سپس ۴ عدد دیگر حدود ۱۲ ساعت بعد مصرف گردد.
• این شیوه مصرف کمک می‌کند شدت علائمی مانند تهوع و استفراغ به حداقل برسد.

عوارض قرص ال دی کدام‌اند؟

رایج‌ترین عوارض قرص ال دی به شرح زیر است:

• حالت تهوع، بی‌اشتهایی و احساس ناراحتی در معده
• سردرد و سرگیجه
• تغییرات خلق‌وخو
• افسردگی
• تورم و حساس شدن پستان
• خونریزی واژینال بین دوره قاعدگی
• عفونت‌های واژن
• ریزش مو
• ملاسما و تیره شدن رنگ پوست
• بثورات و دانه‌های پوستی
• التهاب لوزالمعده

گذاشتن قرص ال دی در واژن

برخی افراد به دلیل بروز عوارضی مانند حالت تهوع و استفراغ پس از مصرف خوراکی قرص ال دی یا کسانی که به علت شیمی ‌درمانی دچار التهاب مخاط و تهوع شدید هستند، ممکن است نتوانند مصرف خوراکی این دارو را تحمل کنند. برای این گروه، استفاده از روش مصرف واژینال قرص ال دی توصیه می‌شود.

• مصرف واژینال قرص ال دی تقریباً بدون عارضه جانبی است.
• در این روش، قرص باید در قسمت فوقانی واژن قرار داده شود.
• پس از مصرف، لازم است حداقل ۴ ساعت از انجام فعالیت‌های شدید یا رابطه جنسی خودداری شود.
• تحقیقات نشان داده‌اند که اثر مصرف واژینال قرص ال دی مشابه مصرف خوراکی آن است و همان میزان کارایی را دارد.

نکات مهم در مورد قرص پیشگیری از بارداری

•  قرص‌های ضدبارداری ترکیبی از هورمون‌هایی هستند که به طور طبیعی در بدن زنان تولید می‌شوند.
• با مصرف قرص، چرخه طبیعی تخمک‌گذاری مهار شده و تخمک آزاد نمی‌شود.
• اگر داروی دیگری مصرف می‌کنید یا دچار بیماری کلیوی یا دیابت هستید، حتماً پزشک خود را مطلع کنید زیرا این شرایط می‌تواند بر اثرگذاری قرص‌ها تاثیر بگذارد.
• پس از قطع مصرف، امکان باروری بلافاصله بازمی‌گردد و چرخه قاعدگی همراه با تخمک ‌گذاری به حالت طبیعی برمی‌گردد.
• در موارد نادر ممکن است بازگشت به سیکل طبیعی قاعدگی کمی به تاخیر بیفتد. اگر بیش از ۶ ماه پس از قطع قرص، قاعدگی طبیعی برقرار نشد، لازم است به پزشک مراجعه کنید.

موارد منع مصرف قرص‌های ضدبارداری

در صورتی که در هر کدام از گروه‌های زیر قرار دارید، از مصرف قرص ال دی و اچ دی پرهیز کنید:

• احتمال بارداری
• سرطان پستان
• خونریزی‌های رحمی (با علل ناشناخته)
• بیماری‌های قلبی – عروقی
• اختلالات خونی
• افزایش چربی‌های خون
• بیماری‌های کبدی و کیسه صفرا
• فشارخون
• سردرد‌های میگرنی
• دیابت
• صرع
• افسردگی شدید

همچنین خانم‌های بالای 35 سال که سیگاری هستند، بهتر است از روش دیگری استفاده نمایند.

سخن پایانی

در نهایت، قرص ال ‌دی به دلیل دوز پایین‌تر هورمون، عوارض کمتر و ایمنی بالاتر، انتخاب اول و استاندارد محسوب می‌شود. قرص اچ ‌دی امروزه کمتر به عنوان روش پیشگیری روتین تجویز می‌شود و بیشتر در موارد درمانی خاص مانند کیست تخمدان، خونریزی‌های شدید یا تنظیم هورمونی در سنین بالاتر و تحت نظر مستقیم پزشک کاربرد دارد. مهم‌ترین نکته این است که هیچ‌کدام از این قرص‌ها از بیماری‌های مقاربتی محافظت نمی‌کنند و مصرف منظم و سر ساعت ثابت کلید موفقیت و جلوگیری از بارداری ناخواسته است.