اینتوبه نوزاد چیست؟ روش انجام، مراقبت‌ها + خطرات و عوارض

اینتوبه چیست؟

لوله‌گذاری یا اینتوبه(Intubation)  فرآیندی است که در آن یک متخصص، لوله‌ای تنفسی را از طریق دهان یا بینی وارد کرده و آن را تا نای پایین می‌فرستد. این لوله باعث باز ماندن نای می‌شود تا هوا بتواند عبور کند. این لوله می‌تواند به دستگاهی متصل شود که هوا یا اکسیژن را با فشار به داخل ریه‌ها می‌فرستد.

علت اینتوبه کردن بیمار چیست؟

ممکن است پزشک زمانی که انسداد یا آسیب در راه‌های هوایی باعث ناتوانی در تنفس شود، نیاز به انجام اینتوبه پیدا کند. برخی از شرایطی که می‌توانند منجر به لوله‌گذاری شوند عبارتند از:

• آسیب یا ضربه به شکم، قفسه سینه یا گردن که بر راه‌های هوایی تاثیر می‌گذارد؛
• از دست دادن هوشیاری یا کاهش سطح هوشیاری که می‌تواند باعث از بین رفتن کنترل بر راه هوایی شود؛
• نیاز به جراحی که باعث ناتوانی در تنفس خودبه‌خودی می‌شود؛
• نارسایی تنفسی؛
• خطر ورود جسم یا موادی مانند غذا، استفراغ یا خون به راه هوایی؛
• گیر کردن جسمی در راه هوایی که جریان هوا را مسدود می‌کند (انسداد راه هوایی)؛
• از دست دادن ناگهانی عملکرد قلب (ایست قلبی)؛
• توقف موقت در تنفس (آپنه).

اینتوبه نوزاد چیست و چرا انجام می‌شود؟

اینتوبه نوزاد یا لوله‌گذاری داخل نای (Endotracheal Intubation in Neonates) یکی از روش‌های حیاتی پزشکی است که برای حفظ و برقراری راه هوایی در نوزادانی انجام می‌شود که قادر به تنفس طبیعی نیستند. در این روش، پزشک یک لوله پلاستیکی نرم و باریک را از طریق دهان (اُروتراکئال) یا بینی (نازوتراکئال) وارد نای نوزاد می‌کند و آن را به دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) یا کیسه احیا متصل می‌سازد تا اکسیژن‌رسانی مناسب انجام شود.

اینتوبه معمولاً در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) یا هنگام زایمان برای نوزادان دچار مشکلات شدید تنفسی، مانند سندرم دیسترس تنفسی نوزادی (RDS)، آپنه‌های مکرر یا نارسایی تنفسی به کار می‌رود. از آن‌جا که نوزادان معمولاً از بینی نفس می‌کشند، لوله‌گذاری از طریق دهان گزینه‌ی بهتری است تا خطر انسداد مجاری بینی کاهش یابد.

روش انجام اینتوبه نوزاد چگونه است؟

اینتوبه نوزاد معمولاً در واحد مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) یا اتاق زایمان و در شرایط کاملاً کنترل‌ شده انجام می‌شود. این فرایند نیازمند دقت، هماهنگی تیم پزشکی و استفاده از تجهیزات ویژه نوزادان است. مراحل انجام آن به‌صورت کلی عبارتند از:

آماده‌سازی

پیش از شروع، پزشک وضعیت راه هوایی نوزاد را ارزیابی کرده و اندازه مناسب لوله را بر اساس وزن و سن بارداری انتخاب می‌کند. استفاده از چک ‌لیست‌های استاندارد به کاهش خطاها کمک می‌کند.

برای کاهش درد و تسهیل ورود لوله، از داروهای آرام‌بخش (سداتیو) و شل‌کننده‌های عضلانی مانند سوکسینیل‌کولین استفاده می‌شود. آماده بودن تجهیزات احیا و دستگاه ونتیلاتور نیز ضروری است.

پوزیشن ‌دهی نوزاد

چانه نوزاد کمی بالا آورده می‌شود تا مسیر تنفس بازتر و دید بهتری به حنجره ایجاد شود.

لارنگوسکوپی

پزشک با استفاده از لارنگوسکوپ مستقیم (DL) یا ویدئولارنگوسکوپی(VL) ، تارهای صوتی را مشاهده می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از VL میزان موفقیت در اولین تلاش را تا ۸۴ درصد افزایش می‌دهد.

ورود و تایید موقعیت لوله

پس از مشاهده مسیر، لوله از میان حنجره وارد نای (تراشه) می‌شود. برای اطمینان از جای‌گیری صحیح، از کاپنوگرافی (اندازه‌گیری دی‌اکسیدکربن بازدمی) یا تصویربرداری با اشعه X استفاده می‌شود.

ثابت‌ سازی و اتصال به ونتیلاتور

پس از تایید موقعیت، لوله با نوار یا نگهدارنده مخصوص ثابت می‌شود و نوزاد به ونتیلاتور مکانیکی متصل می‌گردد. در طول فرایند، علائم حیاتی مانند ضربان قلب، سطح اکسیژن و تنفس به‌طور مداوم پایش می‌شود.

این عمل معمولاً توسط نئوناتولوژیست‌ها، رزیدنت‌ها یا فلوشیپ‌های تخصصی نوزادان انجام می‌شود و حدود ۲۰ درصد از نوزادان بستری در NICU ممکن است در طول درمان خود به اینتوبه نیاز پیدا کنند.

بیشتر بخوانید: قطع تنفس نوزاد، آپنه چیست؟

مراقبت‌های بعد از اینتوبه نوزاد

پس از انجام اینتوبه، مراقبت دقیق و مداوم از نوزاد اهمیت بسیار زیادی دارد تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود و روند بهبود به‌درستی پیش برود. مراحل اصلی مراقبت‌های پس از لوله‌گذاری شامل موارد زیر است:

• مراقبت از لوله تراشه: لوله باید به‌صورت منظم تمیز، بررسی و در صورت نیاز مرطوب نگه ‌داشته شود تا از انسداد، تجمع ترشحات یا خشک شدن راه هوایی جلوگیری گردد. همچنین محل ثابت شدن لوله باید مرتب چک شود تا از لغزش یا آسیب پوستی در اطراف دهان جلوگیری شود.
• پایش وضعیت نوزاد: نوزاد باید به‌طور مداوم از نظر علائم حیاتی، سطح اکسیژن، نشانه‌های عفونت، خونریزی، آسیب به راه هوایی یا مشکلات تنفسی مورد ارزیابی قرار گیرد. کنترل دقیق دما و حفظ رطوبت محیط نیز برای جلوگیری از خشکی مجاری تنفسی اهمیت دارد.
•  خارج کردن لوله (اکستوباسیون): زمانی که نوزاد توانایی تنفس خودبه‌خودی و پایدار را به دست آورد، پزشک با رعایت نکات ایمنی و تحت نظارت کامل اقدام به خارج کردن لوله تراشه می‌کند. پس از آن، نوزاد همچنان باید مدتی تحت نظر بماند تا از باز بودن راه هوایی اطمینان حاصل شود.

خطرات اینتوبه نوزاد چیست؟

اینتوبه نوزاد با وجود اینکه اقدامی حیاتی و نجات‌بخش است، می‌تواند با خطرات و عوارض قابل ‌توجهی همراه باشد. بر اساس پژوهش‌ها، میزان بروز عوارض مرتبط با لوله‌گذاری داخل نای (TIAEs) در نوزادان بین ۹ تا ۵۰ درصد گزارش شده است و این میزان در مقایسه با کودکان بزرگ‌تر بسیار بالاتر است. برخی شرایط می‌توانند احتمال بروز عوارض را افزایش دهند، از جمله:

• ناپایداری همودینامیک مانند شوک یا افت فشار خون
• وزن بسیار پایین هنگام تولد (کمتر از ۱۰۰۰ گرم)
• سن بالاتر پس از تولد
• تلاش‌های ناموفق مکرر برای لوله‌گذاری

وجود این عوامل نه‌تنها خطر بروز عارضه را بیشتر می‌کند، بلکه شدت و پیامدهای کوتاه‌ مدت و بلند مدت آن را نیز افزایش می‌دهد.

عوارض شایع اینتوبه نوزاد

احتمال زنده ماندن بعد از اینتوبه نوزاد چقدر است؟

احتمال زنده ماندن نوزاد پس از اینتوبه به عوامل مختلفی مانند سن بارداری، وزن هنگام تولد و تعداد دفعات تلاش برای لوله‌گذاری بستگی دارد. در نوزادانی که وزن آن‌ها کمتر از ۷۵۰ گرم است، میزان بقا تا زمان ترخیص از بیمارستان بین ۷۷ تا ۸۷ درصد گزارش شده است و تفاوت چشمگیری میان لوله‌گذاری فوری یا تاخیری (با در نظر گرفتن سن بارداری) مشاهده نمی‌شود.

در برخی مطالعات، در گروه‌های خاص از نوزادان، نرخ بقا در صورت لوله‌گذاری فوری حدود ۷۴ درصد بوده، در حالی‌که در روش‌های دیگر این میزان به ۵۱ درصد کاهش یافته است. با این حال، حتی در مواردی که لوله‌گذاری در اولین تلاش موفق انجام شود، احتمال آسیب مغزی شدید یا مرگ همچنان حدود ۲۰ درصد است.

در نوزادان متولد شده بین ۲۳ تا ۳۲ هفته بارداری، خطر آسیب شدید مغزی یا مرگ به صورت زیر گزارش شده است:

• بدون نیاز به لوله‌گذاری: حدود ۲.۵ درصد
• در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) : حدود ۱۲ درصد
• در صورت لوله‌گذاری در اتاق زایمان: حدود ۳۲ درصد

همچنین، انجام لوله‌گذاری در اتاق زایمان برای نوزادان ۲۴ تا ۲۷ هفته‌ای با افزایش احتمال اختلالات رشدی در سه‌ سالگی همراه است.

ناکامی در خارج کردن لوله (اکستوباسیون ناموفق) یا خروج ناخواسته لوله می‌تواند خطر بیماری مزمن ریوی، طولانی شدن بستری و مرگ را افزایش دهد. با این حال، رعایت دستورالعمل‌های استاندارد و نظارت دقیق قادر است میزان خروج ناخواسته لوله را تا حدود ۴۸ تا ۴۹ درصد کاهش دهد.

به طور کلی، عوارض حین لوله‌گذاری به‌ویژه در نوزادان نارس یا دارای بیماری مزمن ریوی و اختلال جریان خون جنینی می‌تواند منجر به آسیب‌های شناختی بلند مدت شود.

فرق اینتوبه با ونتیلاتور چیست؟

اینتوبه (لوله‌گذاری داخل نای) و ونتیلاتور (دستگاه تنفس مصنوعی) دو بخش مرتبط از یک فرایند درمانی هستند اما معنای یکسانی ندارند. اینتوبه در واقع مرحله‌ای است که در آن پزشک یک لوله پلاستیکی باریک (ETT) را از طریق دهان یا بینی وارد نای بیمار می‌کند تا مسیر عبور هوا باز بماند. پس از قرار گرفتن لوله، این لوله می‌تواند به ونتیلاتور یا به کیسه تنفسی دستی متصل شود تا هوا یا اکسیژن به ریه‌ها منتقل گردد.

از سوی دیگر، ونتیلاتور یک دستگاه مکانیکی پیشرفته است که با ایجاد فشار مناسب، اکسیژن را به درون ریه‌ها هدایت کرده و دی‌اکسیدکربن را خارج می‌کند. در برخی موارد، ونتیلاتور می‌تواند از طریق ماسک (بدون نیاز به لوله‌گذاری) نیز هوا را به بیمار برساند.

بنابراین، تفاوت اصلی این دو در نقش و عملکردشان است:

• اینتوبه یک روش پزشکی برای ایجاد راه هوایی مطمئن است.
• ونتیلاتور یک دستگاه مکانیکی است که فرآیند تنفس را به‌صورت خودکار انجام می‌دهد.

در مجموع، اینتوبه بدون ونتیلاتور می‌تواند به‌صورت موقت برای تهویه دستی به کار رود اما برای بیماران با نارسایی تنفسی یا نیاز به حمایت طولانی‌مدت، اتصال لوله به ونتیلاتور ضروری است. تصمیم نهایی درباره استفاده از هر کدام از این روش‌ها بر اساس وضعیت بالینی بیمار و تشخیص پزشک متخصص انجام می‌شود.

سخن پایانی

در مجموع، اینتوبه نوزاد روشی نجات‌بخش برای حفظ جان نوزادانی است که به تنفس کمکی نیاز دارند. هرچند این اقدام با خطراتی مانند آسیب به راه هوایی، عفونت یا مشکلات تنفسی بعدی همراه است اما با رعایت استانداردهای بالینی، انتخاب دقیق سایز لوله و مراقبت پس از لوله‌گذاری می‌توان احتمال بروز عوارض را به حداقل رساند. آگاهی والدین از روند اینتوبه، مراقبت‌های پس از آن و نحوه عملکرد ونتیلاتور، می‌تواند در کاهش نگرانی و همراهی موثر با تیم درمانی، نقش مهمی ایفا کند.