خطرات زود غذا دادن به نوزاد زیر ۶ ماه ـ ۴ عوارض مهم

عوارض زود غذا دادن به نوزاد کدام‌اند؟

معرفی غذاهای کمکی به نوزاد قبل از ۶ ماهگی می‌تواند خطرهای جدی برای سلامت او ایجاد کند. طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی و اکثر پزشکان، تا پایان ۶ ماهگی و در برخی موارد حداقل تا پایان ۴ ماهگی، تنها شیر مادر کافی است و تمام مواد مغذی، ویتامین‌ها و آنتی‌بادی‌های مورد نیاز نوزاد را تامین می‌کند. در این دوره فقط با تجویز پزشک می‌توان قطره‌های ویتامین مانند ویتامین D یا آهن به کودک داد. شروع غذای کمکی باید از ۶ ماهگی و به تدریج انجام شود. در ادامه، عوارض غذا دادن به نوزاد قبل از شش ماهگی را ذکر می‌کنیم.

• خطر خفگی: دستگاه گوارش و مهارت بلع نوزاد تا قبل از ۶ ماهگی برای غذاهای جامد یا نیمه ‌جامد آماده نیست و ممکن است غذا در گلویش گیر کند و منجر به خفگی شود. حتی پس از آماده شدن مهارت بلع، حتماً باید از قاشق و لوازم مخصوص تغذیه نوزاد استفاده کرد.
• اختلال در جذب مواد مغذی و کاهش شیر مادر: غذا دادن زودهنگام باعث می‌شود نوزاد کمتر شیر بخورد و به‌تدریج از شیر مادر جدا شود. این کار مانع دریافت آنتی‌بادی‌ها، چربی‌های ضروری و مواد مغذی منحصربه‌فرد شیر مادر می‌شود و سیستم ایمنی و رشد مغزی او را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• مشکلات گوارشی مانند اسهال مداوم: معده و روده نوزاد تا ۶ ماهگی فقط توانایی هضم شیر مادر را دارد. غذاهای دیگر می‌توانند باعث التهاب روده، نفخ، یبوست یا اسهال طولانی‌ مدت شوند.
• جلوگیری از رشد مناسب جسمی: وقتی معده نوزاد با غذاهایی که نمی‌تواند هضم کند پر شود، جذب مواد مغذی کاهش می‌یابد و نوزاد به اندازه کافی وزن نمی‌گیرد یا رشد قد او مختل می‌شود. این مسئله برخلاف تصور برخی والدین، مانع رشد سالم نوزاد می‌شود.

به یاد داشته باشید که هر نوزاد منحصربه‌فرد است و زمان دقیق شروع غذای کمکی باید با مشورت پزشک اطفال تعیین شود. رعایت زمان مناسب، سلامتی بلند مدت کودک شما را تضمین می‌کند.

چرا باید غذای کمکی نوزاد را بعد از شش ماهگی شروع کنیم؟

1. دستگاه گوارش نوزاد هنوز برای غذای جامد آماده نیست: دستگاه گوارش نوزاد بسیار حساس است. از نظر علمی، نوزادان تا مدتی دارای «روده باز» هستند؛ یعنی بین سلول‌های روده کوچک فاصله‌هایی وجود دارد که اجازه می‌دهد پروتئین‌ها و عوامل بیماری‌زا مستقیماً وارد جریان خون شوند. در مورد شیر مادر این موضوع عالی است زیرا آنتی‌بادی‌ها و پروتئین‌های مفید شیر مادر از این راه وارد بدن می‌شوند و از روده نوزاد محافظت می‌کنند اما پروتئین‌ها و عوامل بیماری‌زای موجود در غذای جامد هم از همین راه وارد می‌شوند، ولی نتیجه کاملاً متفاوت است: این کار نوزاد را مستعد ابتلا به بیماری‌ها، آلرژی‌ها و مشکلات مشابه می‌کند. با صبر کردن تا ۶ ماهگی یا بیشتر، خطرها به‌شدت کاهش می‌یابد؛ چون تا آن زمان نوزاد شروع به تولید آنتی‌بادی‌های خودش می‌کند و روده‌اش بسته می‌شود.
2. شیر مادر مزایای بیشتری نسبت به غذای جامد دارد: از نظر ارزش غذایی، هیچ چیز نمی‌تواند جای شیر مادر را بگیرد. شیر مادر تعادل کاملی از مواد مغذی، ویتامین‌ها، آب و همه چیزهایی که نوزاد نیاز دارد، فراهم می‌کند و این تعادل با گذشت زمان و نیاز نوزاد تغییر می‌کند. علاوه بر این، فواید سیستم ایمنی شیر مادر بسیار گسترده است. شیر مادر نه ‌تنها سلامت روده را تقویت می‌کند، بلکه بیش از ۵۰ عامل ایمنی دارد.
3. خطر چاقی کمتر در بزرگسالی: به تأخیر انداختن شروع غذای جامد برای نوزاد، خطر چاقی را در بزرگسالی کاهش می‌دهد.
4. دیر شروع کردن غذای کمکی از کم خونی نوزاد پیشگیری می‌کند: سطح پایین آهن می‌تواند باعث کم‌خونی در نوزاد شود. کم‌خونی خفیف در ماه‌های اول زندگی شایع است و معمولاً نیازی به درمان خاص ندارد اما در برخی موارد شدیدتر می‌شود و باعث افزایش وزن ضعیف، بی‌حالی، تپش قلب و... می‌گردد. یک مطالعه روی نوزادان ترم نشان داد نوزادانی که ۷ ماه کاملاً با شیر مادر تغذیه شده بودند، در یک ‌سالگی سطح هموگلوبین بالاتری نسبت به نوزادانی داشتند که قبل از ۷ ماهگی، غذای کمکی دریافت کرده بودند.
5. ذخیره شیر مادر را حفظ می‌کند: وقتی غذای جامد را به رژیم نوزاد اضافه می‌کنید، کالری اضافی به او می‌دهید. این شاید خوب به نظر برسد اما یادتان باشد، نوزادان زیر ۶ ماه به کالری اضافی از غذای جامد نیاز ندارند. اضافه کردن غذای کمکی به رژیم غذایی نوزاد باعث می‌شود شیر مادر کمتری بخورند و در نتیجه تولید شیر شما کاهش پیدا کند. علاوه بر این، نوزادانی که قبل از ۶ ماهگی غذای جامد می‌گیرند، احتمال از شیر گرفتن زودرس در آن‌ها بیشتر است.

بهترین زمان چشاندن غذا به نوزاد (از چند ماهگی به نوزاد غذا بدهیم؟)

براساس توصیه سازمان جهانی بهداشت (WHO) و متخصصان اطفال، بهترین زمان چشاندن غذا به نوزاد حدود شش ماهگی است. پیش از شش ماهگی، شیر مادر یا شیر خشک به تنهایی تمام نیازهای غذایی نوزاد را تامین می‌کند.

بیشتر بخوانید: از چند ماهگی به نوزاد غذا بدهیم؟ ۵ نشانه آمادگی نوزاد برای شروع

چرا غذا دادن به کودک زیر شش ماه توصیه نمی‌شود؟

• غذا دادن زودهنگام باعث می‌شود نوزاد کمتر شیر بمکد. این کاهش مکیدن، سیگنال کمتری به بدن مادر برای تولید شیر می‌فرستد و به‌تدریج ترشح شیر کاهش می‌یابد. در نتیجه نوزاد از مهم‌ترین منبع تغذیه، آنتی‌بادی‌ها و عوامل ایمنی شیر مادر محروم می‌شود.
• غذاهایی که دستگاه گوارش نوزاد قادر به هضم آن‌ها نیست، باعث دل ‌درد، نفخ، کولیک و بی‌قراری شدید می‌شوند. این مشکلات مستقیماً خواب نوزاد را مختل می‌کنند و چرخه خواب و بیداری او را به‌هم می‌ریزند.
• تا قبل از ۶ ماهگی (و به‌ویژه قبل از ۴ ماهگی) آنزیم آمیلاز که برای هضم کربوهیدرات‌های پیچیده لازم است، در بزاق و لوزالمعده نوزاد به مقدار کافی تولید نمی‌شود.

• معده نوزاد فقط برای هضم چربی‌های خاص شیر مادر طراحی شده و چربی‌های موجود در غذاهای کمکی را نمی‌تواند به‌درستی تجزیه کند.
• کلیه‌های نوزاد تا چند ماه اول هنوز کاملاً بالغ نشده‌اند. غذاهای کمکی حاوی پروتئین و املاح بیشتری هستند که بار اضافی بر کلیه‌ها وارد می‌کنند و می‌توانند باعث آسیب دائمی یا اختلال در عملکرد کلیه شوند.

بیشتر بخوانید: جدول شروع غذای کمکی نوزاد ـ ۴ طرز تهیه غذا و نکات ماه‌به‌ماه

در کشورهای پیشرفته از چند ماهگی به نوزاد غذا می‌دهند؟

در کشورهای پیشرفته نیز شروع غذای کمکی برای نوزاد از شش ماهگی نوزاد  است. در شرایط خاص و باتوجه به صلاح دید متخصص اطفال، ممکن است غذای کمکی برای نوزاد از پنج ماهگی یا چهار ماهگی نیز آغاز شود.

بیشتر بخوانید: شروع غذای کمکی نوزاد از ۴ ماهگی؟ ۳ غذای کمکی اولیه کودک + طرز تهیه

تصمیم‌گیری برای شروع غذای کمکی نوزاد چگونه است؟

تغذیه تکمیلی نباید زودتر از پایان ۴ ماهگی شروع شود. تا ۶ ماهگی بهتر است نوزاد فقط شیر مادر یا شیر خشک دریافت کند. با این حال، در شرایط خاص (مثل کمبود وزن یا نیازهای ویژه) و با تجویز پزشک، ممکن است از ۵ ماهگی یا کمی زودتر غذای کمکی نوزاد شروع شود. از طرفی، به تعویق انداختن تغذیه تکمیلی تا بعد از ۸ ماهگی نیز توصیه نمی‌شود زیرا می‌تواند باعث کمبود مواد مغذی و مشکلات رشدی شود. در نهایت، زمان دقیق شروع غذای کمکی باید با توجه به شرایط اختصاصی هر نوزاد و زیر نظر پزشک متخصص تعیین گردد.

بیشتر بخوانید:  از چه سنی به نوزاد آب بدهیم؟ نحوه صحیح و مقدار آب دادن در هر سن

سخن پایانی

در نهایت، در شرایط خاص و با نظر پزشک ممکن است شروع غذای کمکی کمی زودتر از ۶ ماهگی مجاز باشد اما به‌طور کلی، صبر تا پایان ۶ ماهگی ارزش تمام نگرانی‌های مربوط به وزن‌گیری یا رشد را دارد. یادتان باشد که عجله در این مرحله حساس، ممکن است سلامتی کودک را به خطر بیندازد. همیشه با پزشک اطفال مشورت کنید و نشانه‌های آمادگی نوزاد را جدی بگیرید.