اسپرم صفر درمان دارد؟

 

به‌هرحال باید مشخص شود علت ناباروری از طرف خانم است یا آقا؟ برای این کار قبل از این که بررسی‌های تخصصی برای زن انجام شود، بررسی مرد شروع می‌شود. چون آزمایشی ساده و ارزانقیمت به نام اسپرموگرام وجود دارد که اطلاعات خوبی به پزشک می‌دهد. در این مطلب می‌خواهیم به کم و کیف آزمایش اسپرموگرام بپردازیم:10 تا 15 درصد از زوج‌ها نابارورند. ناباروری در 50 درصد موارد مربوط به زن و در 50 درصد موارد مربوط به مردان است.

آزمایش اسپرموگرام تمام شبهه‌ها درباره ناباروری مرد را از بین می‌برد. انجام آزمایش بسیار راحت است و می‌توان آن را در خانه یا آزمایشگاه انجام داد. اگر آزمایش در خانه انجام شود، حتما باید ظرف مدت 30 دقیقه مایع منی جمع‌آوری‌شده را به آزمایشگاه رساند؛ چون مدت زنده ماندن اسپرم‌ها و فعالیت آنها خارج از بدن زیاد نیست و خیلی زود باید آزمایش‌های مربوط به آن در آزمایشگاه انجام شود.
البته برای دادن جواب قطعی درباره کمیت و کیفیت اسپرم‌ها، این آزمایش لازم است دو بار و به فاصله 4 هفته انجام شود. گاهی ممکن است جواب آزمایش کاذب باشد، چون موارد زیادی باعث می‌شود جواب اسپرموگرام اشتباه شود و پزشکان باید چنین مواردی را مد نظر قرار دهند.

کدام اسپرموگرام مشکوک است

اگر هر یک از موارد فوق دچار مشکل شوند، می توانند سبب ناباروری مرد گردند. در مواردیکه آزمایش تجزیه منی دارای مشکل است، مثلا تعداد اسپرمها کم است و زوج از راه طبیعی نمی توانند صاحب فرزند شوند، و درمانها نیز موثر نیستند، می توان از روشهای لقاح مصنوعی (Assisted Reproductive Techniques = ART) استفاده کرد. ولی مشکل اصلی موقعی است که مرد فاقد اسپرم و تعداد اسپرم صفر گزارش شده است که در اصطلاح پزشکی به آن آزواسپرمی (Azoospermia) می گویند. در این مبحث مواردیکه سبب فقدان اسپرم در مایع منی می شوند به اختصار توضیح داده می شوند.
همه بیماران مرد مبتلا به آزواسپرمی (تعداد اسپرم صفر) نابارور مطلق نیستند، عده ای از آنها را می توان درمان کرد و بدین ترتیب حتی با روش طبیعی بچه دار می شوند. یک درصد مردان و ۲۰ درصد مردان نابارور مبتلا به آزواسپرمی هستند. یعنی از هر ۵ مرد نابارور یک نفر آنها دارای آزواسپرمی است.

اسپرم صفر، دسته‌بندی‌ها
کلاً آزواسپرمی را به سه گروه بزرگ تقسیم می کنند:
- علل قبل از بیضه
- علل بیضوی
- علل بعد از بیضه

 

 

علل قبل از بیضه
بیضه ها دو کار اصلی دارند: تولید هورمون مردانه یا همان تستوسترون و تولید اسپرم یا همان نطفه مردانه. هر یک از موارد فوق تحت تأثیر یک هورمون است که از غده هیپوفیز ترشح می شوند. تولید هورمون مردانه تحت کنترل هورمون LH و تولید اسپرم تحت کنترل هورمون FSH است. هر دو هورمون از غده هیپوفیز ترشح می شوند. اگر بنا به هر دلیلی غده هیپوفیز هورمون FSH ترشح نکند، مرد مبتلا به کاهش تعداد اسپرم و در مواردی مبتلا به آزواسپرمی می شود. در این اگر این هورمون را برای بیمار تجویز کنیم بیضه ها شروع به تولید اسپرم خواهند کرد. علل اختلال هیپوفیز در ترشح هورمون FSH خیلی زیاد است ولی سه مورد آن که دارای اهمیت هستند عبارتند از: کم کاری غده هیپوفیز، افزایش هورمون پرولاکتین خون و تزریق هورمون تستوسترون.

در مورد تزریق هورمون تستوسترون بیشتر توضیح می دهم. هورمون تستوسترون اثر مهاری روی غده هیپوفیز دارد و اگر در فردی که به آن نیاز ندارد تزریق شود نه تنها سبب مهار هیپوفیز و ایجاد آزواسپرمی (Azoospermia) بلکه در دراز مدت سبب تحلیل رفتن بیضه ها (آتروفی بیضه) نیز می شود. این همان اتفاقی است که در ورزشکاران و افرادی که جهت بدن سازی از هورمون تستوسترون استفاده می کنند، می افتد.

لابد افرادی را دیده اید که هیکل تنومند دارند و هیکل آنها به اندازه دو نفر آدم عادی است. این افراد از این هورمونها استفاده کرده اند. من پرونده های متعددی از قوه قضائیه دارم که بعلت شکایت همسر و تقاضای طلاق به اینجانب ارجاع شده اند.

علل بیضوی
در علل بیضوی به علت بیماری خود بیضه، اسپرم تولید نمی شود. مثلا پسر بچه ای مبتلا به بیضه نزول نکرده است و به موقع عمل جراحی نمی شود، یا بیضه دچار عفونت اریونی می شود. اگر پسر بچه یا مردی مبتلا به اریون شود، در ۳۰ درصد موارد بیضه گرفتار می شود و اگر بیضه دچار عفونت اریونی شود، متأسفانه تحلیل رفته و از بین می رود و اگر دو طرفه باشد، فرد مبتلا دچار آزواسپرمی (Azoospermia) خواهد شد.

سایر علل که سبب آسیب به تولید اسپرم توسط بیضه ها می شوند عبارتند از: پرتودرمانی، شیمی درمانی، استفاده از بعضی از داروها و ضربه به بیضه ها. لیست این بیماریها بسیار زیاد است و گاهاً با تجویز دارو می توان تولید اسپرم را تحریک کرد.
علل بعد بیضوی
وقتی اسپرم در بیضه تولید شد، باید توسط راههای منی بر از بیضه خارج شود. هر گونه انسداد در این راهها سبب می شود که اسپرم در داخل بیضه مانده و نتواند خارج شود و تعداد اسپرم مایع منی صفر خواهد بود. در اصطلاح پزشکی به آن فقدان اسپرم (آزواسپرمی) انسدادی (Obstructive) می گویند.

در بررسی مردی که با آزواسپرمی به پزشک مراجعه کرده، اولین قدم این است که تشخیص داده شود آزواسپرمی انسدادی است یا غیر انسدادی، چون درمان آنها کاملا متفاوت است. علل قبل از بیضه و علل بیضوی سبب آزواسپرمی غیر انسدادی، ولی علل پس از بیضه سبب آزواسپرمی انسدادی می شوند.
اسپرمی که در بیضه تولید می شود از دو لوله اصلی عبور می کند ابتدا وارد لوله ای بنام اپیدیدیم می شود.

این لوله در انتها وارد مجرای انزالی شده که منی را به داخل مجرای ادرار می ریزد. انسداد در هر کدام از قسمتهای فوق سبب آزواسپرمی (Azoospermia) می شود. یکی از علل شایع آن، عفونت اپیدیدیم است که اغلب عفونت بیضه تشخیص داده می شود.

اگر اپیدیدیم کراراً دچار عفونت شود، بسته می شود. عفونت بیضه بیشتر ناشی از بیماریهای آمیزشی است. بیماری دیگری که سبب آزواسپرمی انسدادی (Obstructive Azoospermia) می شود، فقدان مادرزادی لوله های منی بر است. در بعضی افراد بطور مادرزادی هر دو لوله منی بر وجود ندارند. با معاینه به راحتی می توان این موضوع را تشخیص داد.

تشخیص اسپرم صفر
اولاً باید تشخیص داد که آیا بیمار واقعا آزواسپرمی دارد یا نه و ثانیا آزواسپرمی از کدام نوع است. علل قبل از بیضه و بعد از بیضه معمولاً قابل درمان هستند ولی علل بیضوی معمولاً قابل درمان نیستند. در ضمن باید مشخص کنیم که آیا آزواسپرمی بیمار انسدادی است یا غیر انسدادی. برای تشخیص گاهاً نیاز به برررسیهای پیچیده است. بطور خلاصه از مجموع روشهای زیر برای تشخیص استفاده می شود:
- اخذ شرح حال که خیلی مهم است، شغل بیمار، داروهایی که مصرف می کند یا مصرف کرده است و مصرف مواد مخدر (ماری جوانا می تواند سبب آزواسپرمی شود).
- معاینه بیمار
- بررسیهای آزمایشگاهی، در حال حاضر بررسیهای آزمایشگاهی دقیقی وجود دارند که در تشخیص آزواسپرمی و علل آن می تواند خیلی کمک کننده باشند.
- بررسیهای رادیولوژیک که می تواند هر گونه ضایعه در لوله های منی بر و کیسه های منوی را نشان دهد.
- نمونه برداری (بیوپسی) از بیضه ها. در فردیکه دارای آزواسپرمی انسدادی (Obstructive Azoospermia) است، در نمونه برداری از بیضه ها مشخص می شود که بیضه ها اسپرم تولید می کنند.

درمان اسپرم صفر
علل قبل و بعد از بیضه معمولا قابل درمان هستند ولی علل بیضوی، دائمی بوده و معمولاً غیر قابل درمان است. برای درمان آزواسپرمی (Azoospermia) روشهای متعدد وجود دارد، ولی بطور کلی از دو روش دارو درمانی و جراحی استفاده می شود. در بسیاری از موارد قابل درمان، نمی توان کیفیت اسپرم را آنقدر بهبود بخشید که حاملگی طبیعی اتفاق بیفتد ولی بیمار آنقدر اسپرم خواهد داشت که بتوان برای حاملگی از روشهای لقاح مصنوعی (Assisted Reproductive Techniques = ART) استفاده کرد.

درمان اسپرم صفر، به طور خلاصه
- یک درصد مردان دچار فقدان اسپرم (آزواسپرمی) هستند.
- بیست درصد مردان نابارور دارای آزواسپرمی هستند.
- آزواسپرمی به دو دسته بزرگ انسدادی و غیر انسدادی تقسیم می شود.
- برای تشخیص علت و نوع آزواسپرمی نیاز به بررسیهای آزمایشگاهی دقیق است.
- آزواسپرمی دلیل بر این نیست که بیمار مطلقاً نمی تواند صاحب فرزند شود.
- بسیاری از بیماران مبتلا به آزواسپرمی (Azoospermia) می توانند صاحب فرزند شوند.
- مردی که دارای فرزند است ممکن است در اثر مواجهه با مواد شیمیایی، مصرف دارو، مصرف مواد مخدر و بسیاری علل دیگر به آزواسپرمی مبتلا شود.