هورمون تستوسترون در زنان، علت تا درمان بالا بودنش

هورمون تستوسترون در بدن زنان به مقدار کمی توسط غدد فوق کلیه و نیز تخمدان ها تولید می شود که در حفظ توده استخوانی، میل جنسی، تنظیم خلق و خو و ... موثر است اما در برخی مواقع مقدار این هورمون در بدن زنان از حد طبیعی بیشتر می شود. برای اطلاع از علت بالا بودن هورمون تستوسترون در زنان و نیز روش های تشخیص و درمان آن این متن را مطالعه کنید.

علت بالا بودن هورمون تستوسترون در زنان
در اکثر موارد سطح هورمون تستوسترون در بدن زنان به دلیل نوعی اختلال پزشکی به نام سندروم تخمدان پلی کیستیک یا‌‌ هیپرپلازی مادرزادی آدرنال بالا می‌رود. در برخی شرایط نیز علت بالا رفتن هورمون تستوسترون در زنان مشکلات کروموزومی و یا ساختاری است، برای مثال دوجنسه بودن فرد و تغییرات جنسی کرومزومی، هورمونی یا فیزیولوژیک که در تعریف عادی زن و مرد نمی‌گنجد‌‌ می‌تواند زمینه‌ساز سطح بالای تستوسترون در بدن زنان شود. در موارد نادر بالا بودن هورمون تستوسترون در زنان نشانه بیماری و وجود تومور در تخمدان یا غدد فوق کلیوی است.

علائم بالا بودن هورمون تستوسترون در زنان:
از جمله علایم بالا بودن هورمون تستوسترون در زنان می‌توان به بروز آکنه، رشد موهای زاید در صورت، سینه، پشت و سایر اندام‌های بدن، نازک شدن موهای سر، نامنظم شدن دوره‌های ماهانه، بروز نوسانات خلقی، بزرگ شدن کلیتوریس، افزایش توده عضلانی، کاهش سایز پستان، کاهش‌ میل جنسی و بم شدن صدا اشاره کرد.

دلایل بالا رفتن سطح تستوسترون در زنان
علل مختلفی در نوسانات سطح هومون‌‌ تستوسترون در بدن زنان نقش دارند که از آن جمله‌ می‌توان به سندروم تخمدان پلی کیستیک، هیپرپلازی مادرزادی آدرنال، اختلالات تیروئیدی و مقاومت بدن به انسولین اشاره کرد.
سندورم تخمدان پلی کیستیک
سندورم تخمدان پلی کیستیک نوعی اختلال غدد درون ریز است که از هر ۱۰ زن یک نفر به آن مبتلا‌ می‌شود. این سندورم سیکل قاعدگی را نامنظم‌ و بارداری را با مشکل مواجه‌ می‌کند. از جمله علایم ابتلا به سندورم تخمدان پلی کیستیک‌ می‌توان به نازک شدن موها، بزرگ شدن تخمدان، بی نظمی در قاعدگی‌، چاقی سیبی شکل و اضافه وزن و بروز آکنه اشاره کرد. سندروم تخمدان پلی کیستیک همچنین سبب ناباروری‌ می‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌، آپنه خواب، افسردگی و دیابت نوع دو را افزایش‌ می‌دهد.
علت اصلی بروز سندورم تخمدان پلی کیستیک مشخص نیست اما بیشتر زنان مبتلا به این سندروم علایم مشابه بالا بودن‌‌ تستوسترون در بدن را دارند. به نظر‌ می‌رسد ژنتیک و افزایش انسولین در بدن از جمله عوامل موثر در بروز این بیماری‌اند. غیر این موضوع، سندورم تخمدان پلی کیستیک با سطح پایین کلسترول‌ خوب یا HDL‌، مقاومت بدن به انسولین، افزایش تری گلیسیرید خون، بالا بودن کلسترول بد یا LDL‌، چاقی و فشارخون بالا در ارتباط است. خوشبختانه برای درمان تخمدان پلی کیستیک درمان‌های مختلفی وجود دارد.
هیرسوتیسم (موی رائد)
هیرسوتیسم در زنان به معنی رشد موهای ناخواسته است و با رشد موهای تیره و ضخیم مردانه‌ در کمر‌، سینه و صورت همراه است. در صورتی که دلیل هیرسوتیسم بالا بودن‌‌ تستوسترون در بدن باشد با علایمی نظیر کاهش سایز پستان‌ها، کچلی، بزرگ شدن کلیتوریس، بروز آکنه، حجیم شدن عضلات و بمی صدا همراه خواهد بود.
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
این بیماری شامل جمعی از اختلالات ارثی مرتبط با غدد فوق کلیوی است که وظیفه تولید هورمون‌های کورتیزول و آلدسترون را بر عهده دارد. این هورمون‌ها به تنظیم متابولیسم بدن و فشار خون کمک‌ می‌کنند. غدد آدرنال، همچنین وظیفه ترشح هورمون‌های جنسی مردانه DHEA و‌‌ تستوسترون را بر عهده دارند.
زنان مبتلا به هیپرپلازی، آنزیم مورد نیاز برای تنظیم ترشح این هورمون‌ها را ندارند، بنابراین کورتیزول و‌‌ تستوسترون بیش از حد تولید و ترشح‌ می‌شوند. این اختلال ممکن است در حد خفیف یا شدید باشد. علایم آن نیز همانند دیگر علایم بالا بودن سطح‌‌ تستوسترون در بدن و شامل بمی صدا، بزرگ شدن کلیتوریس، بروز آکنه، ظهور زود هنگام موهای ناحیه تناسلی، افزایش رشد موهای زاید بدن و صورت، دوره‌های نامنظم قاعدگی، تندی رشد در کودکی و کندی رشد در نوجوانی است.
بروز اختلالات تیروئیدی
غدد تیروئید در طیف گسترده‌ای از عملکردهای بدن از جمله تنظیم متابولیسم و تولید و‌‌ترشح هورمون‌های بدن نقش دارد. مطالعات انجام شده حاکی از ارتباط غیر مستقیم کم‌کاری تیروئید و سطح بالای هورمون‌‌ تستوسترون است.‌ .کم‌کاری تیروئید‌ می‌تواند سبب کاهش تولید گلوبولین اتصال‌دهنده هورمون جنسی شود که برای متعادل کردن هورمون‌های جنسی در بدن فرد ضروری است. اگر سطح گلوبولین خیلی پایین باشد، سطح‌‌ تستوسترون افزایش یافته و فرد دچار علایم مربوط به آن‌ می‌شود.
مقاومت به انسولین
مقاومت به انسولین زمانی رخ‌ می‌دهد که بدن نتواند هورمون انسولین را تشخیص دهد و در پی آن قند خون افزایش‌‌ می‌‌یابد. انسولین ترشح شده در جریان خون بلااستفاده ر‌ها شده و این موضوع سبب تولید‌‌ تستوسترون در تخمدان‌ها‌ می‌شود.

تستوسترون بالا چطور تشخیص داده‌ می‌شود؟
برای تشخیص سطح بالای‌‌ تستوسترون از سه روش معاینه بالینی و آزمایش خون و در نهایت سونوگرافی‌ می‌توان استفاده کرد:
معاینه بالینی
در معاینه بالینی بیمار، پزشک ممکن است بر اساس علایمی نظیر رشد موهای زاید بدن و صورت و بروز آکنه به بالا بودن سطح‌‌ تستوسترون شک کند. برای اطمینان پزشک سئوالاتی در رابطه با چرخه قاعدگی،‌ میل جنسی و تغییرات خلقی‌ می‌پرسد و اگر به سندروم تخمدان پلی کیستیک شک کند ممکن است منطقه لگنی را معاینه کند تا متوجه هر گونه ناهنجاری در لمس شود.‌
آزمایش خون
اگر علایم بالینی بیمار نشانگر سطح بالای‌‌ تستوسترون باشد، پزشک برای تایید تشخیص، آزمایش خون تجویز‌ می‌کند. آزمایش خون صبحگاه که سطح‌‌ تستوسترون بالاست انجام‌ می‌شود‌. پزشک ممکن است همزمان‌‌ میزان گلوکز و کلسترول را هم آزمایش کند. در صورتی که مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک باشید یا قاعدگی‌‌ها به دلیل تمرینات ورزشی شدید یا بی‌اشتهایی عصبی به طور کامل قطع شده باشد این نوع آزمایشات حیاتی‌اند.
سونوگرافی
در صورتی که پزشک به سندروم تخمدان پلی کیستیک مشکوک باشد سونوگرافی تجویز‌ می‌کند که برای بررسی تخمدان‌ها و رحم ضروری است.

درمان بالا بودن هورمون تستوسترون در زنان چیست؟
قبل از هر اقدامی لازم است خانم با متخصص خود مشورت کند. درمان پیشنهادی به علت اصلی بروز اختلال بستگی دارد. به طور معمول پزشک تغییرات سبک زندگی و تغییرات رژیم غذایی را برای داشتن نتایج پایدار پیشنهاد خواهد داد. برای کنترل علایمی نظیر رشد موهای زاید یا آکنه، از دارودرمانی یا دیگر روش‌های درمانی استفاده‌ می‌شود.
دارو درمانی
تجویز نوع درمان پزشکی برای پایین آوردن سطح بالای تستوسترون به علت بالا رفتن این هورمون بستگی دارد و شامل جراحی، مصرف داروهای پیشگیری از بارداری یا ترکیبی از آنتی‌آندروژن‌‌ها یا دیگر روش‌های هورمون‌درمانی است.
سطح بالای‌‌ تستوسترون در زنان به واسطه روش‌های زیر قابل درمان است:
- مصرف افلورنیتین که نوعی کرم پوستی است و باعث کاهش رشد موهای زاید در ناحیه صورت‌ می‌شود.
- مصرف گلوکوکورتیکواستروئید‌ها ‌که نوعی هورمون استروئیدی است و باعث کاهش التهاب‌‌ می‌‌شود.
- مصرف متفورمین که برای کنترل دیابت نوع دو تجویز‌ می‌شود.
- مصرف پروژستین‌، هورمونی که‌‌ می‌‌تواند دوره‌های قاعدگی را تنظیم کرده و سبب بهبود اوضاع باروری شود.
- مصرف اسپیرونولاکتون‌، نوعی داروی مدر که سطح آب و نمک را تنظیم‌‌ و از رشد موهای زاید پیشگیری‌ می‌کند.
- برخی داروهای پیشگیری از بارداری خوراکی برای درمان و کنترل تولید بیش از حد‌‌ تستوسترون تجویز‌ می‌شوند. بهترین نوع داروی جلوگیری از بارداری خوراکی، مناسب برای درمان سطح بالای‌‌ تستوسترون و هیرسوتیسم، انواعی با دوز پایین‌ نورژیمیم‌، دزوژسترل و گاستون است.
- داروهای جلوگیری از بارداری برای خانم‌هایی که قصد باردار شدن دارند درمان مناسبی برای کاهش سطح‌‌ تستوسترون نیست، بنابراین اگر قصد باردار شدن دارید حتما این موضوع را با پزشک خود در‌ میان بگذارید.
تغییر در سبک زندگی
به اثبات رسیده تغییر در سبک زندگی به شدت‌ می‌تواند کیفیت زندگی زنان مبتلا به سطح بالای‌‌ تستوسترون را بهبود ببخشد. دستیابی به وزن متناسب و حفظ آن‌ می‌تواند در کنترل علایم‌‌ تستوسترون بالا موثر باشد‌. کاهش وزن ۵ تا ۱۰ درصدی وزن‌ سبب کاهش سطح‌‌ تستوسترون شده و علایم سندروم پلی کیستیک را بهبود می‌بخشد و حتی به باردار شدن خانم کمک می‌کند.
اگر شما نیز گمان‌ می‌کنید مبتلا عارضه بالا بودن هورمون تستوسترون در زنان هستید و علایم آن را در خود‌ می‌بینید بهتر است برای تشخیص علت و شروع درمانی مناسب با پزشک خود مشورت کنید.