درمان نازایی با روش ivf، مزایا و محدودیت‌ها

روش‌های کمک باروری انواع بسیار زیاد دارند که از بسیار ساده شروع و به بسیار پیچیده ختم می‌شوند. باید دانست که هر زوجی نیازهای مخصوص به خودشان را دارند و باید روش مناسب همان زوج را به آن‌ها پیشنهاد کرد.

حدود ۱۰-۱۵ درصد زوج‌ها نابارور هستند و در اغلب موارد نیاز است از روش‌های کمک باروری -که در اصطلاح علمی به آنها (Assisted Reproductive Techniques(ART می‌گویند- استفاده شود.

ICSI یا میکرواینجکشن مانند IVF و IUI یکی از روش‌های کمک باروری (ART) است. برخلاف آی یو آی (IUI) که در آن اسپرم‌های مرد توسط لوله‌ای وارد رحم خانم می‌شوند، در IVF و ICSI، تخمک خانم با اسپرم مرد در خارج از بدن، در محیط آزمایشگاه باهم ترکیب می‌شوند و پس از لقاح، جنین حاصله در داخل رحم خانم گذاشته می‌شود. تفاوت IVF و ICSI در نحوه لقاح یافتن تخمک است. در IVF اسپرم در معرض تخمک قرار داده می‌شود تا خودش وارد تخمک شود درحالی‌که در ICSI اسپرم با سوزن مخصوص به داخل تخمک وارد می‌شودمعمولاً این روش در بیمارانی که اسپرم آن‌ها از نظر تعداد و شکل دارای کیفیت پایینی است، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در تمام مواردی که شرایط رسیدن اسپرم به تخمک در رحم فراهم نباشد مانند بسته بودن لوله‌های رحمی، چسبندگی‌های حفره لگنی، تعداد کم اسپرم و تحرک پایین اسپرم از روش ICSI یا میکرواینجکشن استفاده می‌شود.

مراحل انجام عمل میکرواینجکشن

در مرحله اول میکرواینجکشن برای تحریک تخمدان‌ها، از داروهای هورمونی استفاده می‌شود. تزریق عضلانی آمپول HMG تخمدان‌ها را برای رشد فولیکول تحریک می‌کند و تزریق عضلانی آمپول HCG باعث بلوغ تخمک‌ها و انجام تخمک گذاری می‌شود.

در مرحله دوم عمل میکرواینجکشن تخمک گیری با یکی از دو روش لاپاراسکوپی یا با مشاهدات سونوگرافی از طریق واژینال امکان پذیر است که در پژوهشکده رویان این کار با استفاده از روش دوم انجام می‌گیرد. در روش دوم نیازی به بیهوشی نیست و با یک بیهوشی کوتاه مدت یا بی‌حسی موضعی قابل انجام است. با استفاده از دستگاه سونوگرافی پزشک فولیکول‌ها را مشاهده می‌کند و با سوزن‌های مخصوص مایع فولیکولی همراه با تخمک کشیده می‌شودکه به این عمل اصطلاحا پانکچر می‌گویند.

در مرحله سوم میکرواینجکشن ابتدا سلول‌های دور تخمک به کمک آنزیم جدا می‌شود سپس اسپرم به داخل تخمک تزریق می‌شود.در عمل میکرواینجکشن نیز، برای افزایش درصد موفقیت، چندین تخمک لقاح می‌یابد لذا تعداد جنین‌های تشکیل یافته زیاد است که اگر این جنین‌ها کیفیت مطلوبی داشته باشند تعدادی از آنها با صلاحدید زوج منجمد و نگهداری می‌شوند تا در صورت نیاز برای بارداری‌های بعدی از این جنین‌ها استفاده شود.

در مرحله چهارم و پایانی میکرواینجکشن نیز نیازی بیهوشی عمومی نیست. جنین به وسیله یک کاتتر به داخل رحم منتقل می‌شود و یکی دو ساعت بعد از انتقال جنین بیمار مرخص می‌شود.

انجام عمل میکرواینجکشن ممکن است چه عوارضی داشته باشد؟

- احساس درد در ناحیه‌ی شکم پس از انجام عمل تخمک کشی (پانکچر) ممکن است وجود داشته باشد که چنانچه با مصرف مسکن برطرف نگردد باید با پزشک مشورت کرد. - ممکن است لکه بینی یا خونریزی خفیفی طی یک تا دو روز بعد از عمل تخمک کشی دیده شود. چنانچه خونریزی به رنگ قرمز روشن و یا شدید باشد باید سریعاً با پزشک مشورت نمود.

- تا ۲۴ ساعت پس از انجام عمل تخمک کشی ممکن است بیمار دچار تهوع یا سرگیجه‌ی خفیف شود که معمولاً از عوارض داروهای بیهوشی است. اگر این حالت پایدار باشد باید با پزشک مشورت کرد.

- از آنجایی که در پاره‌ای از موارد تحریک بیش از حد تخمدان (هیپراستیمولیشن OHSS) رخ می‌دهد، لازم است بیمار به علائم این پدیده توجه داشته باشد. این علائم می‌تواند شامل بزرگ شدن شدید تخمدان، درد زیر شکم، تهوع و استفراغ، اتساع شکم و افزایش وزن به دلیل ورم (اِدِم) باشد.

- درصورت بروز این علائم، فرد باید حدود ۸ لیوان آب در روز بنوشد و بلافاصله با کارشناسان مرکز ناباروری تماس بگیرد. این پدیده گرچه بسیار نادر است ولی می‌تواند برای بیمار بسیار خطرناک باشد و با لخته شدن خون در عروق به مغز و ریه‌ها آسیب برساند.

- نشانگان تحریک‌پذیری بیش از اندازه‌ی تخمدان‌ها (OHSS) پی آمد پاسخ بیش از اندازه‌ی تخمدان‌ها به داروهای باروری است. به طور معمول به ۸ تا ۱۰ فولیکول نیاز هست، اما گاهی فولیکول‌های بیشتری رشد می‌کنند. این وضعیت ممکن است فقط با اندکی ورم همراه باشد یا ناراحتی‌های بیشتری پدید آورد و گاهی فرد را به بیمارستان بکشاند.

- پزشکان در بررسی‌های آغازین می‌کوشند آن دسته از زنانی را که ممکن است به چنین عارضه‌ای دچار شوند، شناسایی کنند. مصرف دقیق داروهای باروری نیز می‌تواند از بروز آن پیش‌گیری کند. همچنین، در جریان مصرف داروها چند بار سونوگرافی انجام می‌شود تا پزشکان روند رشد فولیکول‌ها را پی گیری کنند و اگر نشانه‌هایی از بروز نشانگان تحریک‌پذیری بیش از اندازه‌ی تخمدان‌ها، دیدند، از مقدار مصرف داروها بکاهند.

- در روش میکرواینجکشن مثل هر روش دیگر کمک باروری (ART) خطر حاملگی چند قلوبی وجود دارد. چندقلوزایی عاملی نامطلوب است زیرا خطر زایمان زودرس و مرگ‌ومیر را در جنین‌ها افزایش می‌دهد.

- خطر بارداری خارج رحمی مانند بارداری در لوله‌های تخمک بر (لوله‌های فالوپ) به جای رحم نیز وجود دارد. این بارداری بیرون از رحم چنانچه تشخیص داده نشود، می‌تواند خطرهایی به همراه داشته باشد. از این رو، پس از مثبت شدن آزمون بارداری از مادر می‌خواهند که دو هفته‌ی دیگر به سونوگرافی برود تا از این راه از سلامت بارداری و این که جنین درون رحم یا بیرون از آن است، آگاه شوند.

مزایا و محدودیت‌های میکرواینجکشن

یکی از مزایای میکرواینجکشن این است که حتی اگر یک اسپرم سالم از مرد وجود داشته باشد این عمل قابل انجام است. مزیت دیگر میکرواینجکشن این است که اگر بیمار فاقد لوله‌های رحمی باشد نیز مشکلی در انجام این عمل به وجود نمی‌آید. اما محدودیت میکرواینجکشن آن است که میزان بارداری در زنان بالای ۴۰ سال به علت پایین بودن کیفیت تخمک‌های زن کاهش می‌یابد.

میکرواینجکشن تا چه اندازه موفقیت آمیز است؟

همه‌ی مراکز درمان ناباروری و نازایی امیدوارند که همه‌ی زوج‌هایی که لقاح خارج رحمی انجام می‌دهند با موفقیت و سلامتی بچه‌دار شوند. با وجود این، میزان موفقیت این روش در پیشرفته‌ترین مراکز جهان نیز کمتر از ۴۰ درصد است. میزان موفقیت در ایالات‌متحده‌ی آمریکا در هر بار لقاح خارج رحمی، به شرح زیر است:

۳۰ تا ۳۵ درصد برای زنان زیر ۳۵ سال

۲۵ درصد برای زنان ۳۵ تا ۳۷ سال

۱۵ تا ۲۰ درصد برای زنان ۳۸ تا ۴۰ سال

۶ تا ۱۰ درصد برای زنان بالای از ۴۰ سال

بر اساس نتایج اعلام‌شده در انجمن جنین شناسی و تولیدمثل اروپا (ESHRE) درصد موفقیت در حاملگی در سال ۲۰۱۰ با استفاده از روش میکرواینجکشن ۳۲/۱درصد بوده است.

با وجود این، جای نگرانی نیست، چرا که کارشناسان می‌کوشند دلایل شکست را ریشه‌یابی کنند و با انجام دوباره‌ی روند لقاح در آزمایشگاهی سرانجام شادکامی را برای زوج‌ها به ارمغان آورند.