۱۰ علت ترس کودکان از مدرسه | ۱۰ علامت + روش‌های درمان آن

فوبیای مدرسه به چه معناست؟

ترس از مدرسه در کودکان یا مدرسه هراسی (scolionophobia) یک ترس شدید و پایدار از مدرسه است که مدت زیادی با کودک باقی می‌ماند. این اصطلاح یک تشخیص بالینی در «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی» (DSM-5)  نیست اما برخی از متخصصان سلامت روان آن را مشابه فوبیاهای خاص در نظر می‌گیرند.

بسیاری از کودکان در مقطعی از دوران تحصیلی، میلی برای رفتن به مدرسه ندارند اما کودکانی که دچار مدرسه هراسی هستند، حتی با فکر رفتن به مدرسه مضطرب می‌شوند. آن‌ها ممکن است دچار علائم جسمی نیز بشوند. کودکی با scolionophobia اغلب روزهای زیادی را غیبت می‌کند، بدون اینکه دلیل مشخصی وجود داشته باشد. «فوبیای مدرسه» یا «مدرسه هراسی » اغلب با سایر اختلالات اضطرابی همراه است.

چه کسانی ممکن است دچار ترس از مدرسه شوند؟

در فاصله ۱۸ تا ۲۴ ماهگی، بسیاری از کودکان دچار اضطراب جدایی می‌شوند. آن‌ها ممکن است هنگام دوری از والدین خود گریه کنند یا دچار اضطراب شوند. معمولاً کودکان از این مرحله عبور می‌کنند اما اگر این اضطراب ادامه یابد، ممکن است به فوبیای مدرسه تبدیل شود.

کودکانی که والدینشان کنترلگر هستند یا بیش از اندازه، از آنان مراقبت می‌کنند؛ به احتمال زیاد دچار فوبیای مدرسه می‌شوند. همچنین احتمال ترس از مدرسه در کودکانی که شرایط زیر را دارند، بیشتر است:

• تک ‌فرزند
• کوچک‌ترین فرزند خانواده
• دارای بیماری مزمن

آیا ترس از مدرسه در کودکان رایج است؟

فوبیای مدرسه حدود ۲ تا ۵ درصد از کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ به عبارت دیگر از هر ۲۰ کودک، حداکثر یک نفر از رفتن به مدرسه سر باز می‌زند. این مشکل بیشتر در کودکان ۵ تا ۶ ساله، کودکان دبستانی و دانش‌آموزانی که تازه می‌خواهند متوسطه اول بروند، دیده می‌شود. حتی ممکن است علائم مدرسه هراسی هنگام ورود به دبیرستان، بروز کند.

نقل قول از:

youngminds

It’s often difficult for your child to articulate the problem. They may be in a heightened state of stress and not know why or feel able to explain. Your child probably wants to feel able to be in school, just as much as you want them to be there. In many cases it just doesn’t feel possible.

ترجمه:

اغلب برای کودک سخت است که بتواند مشکل را بیان کند. او ممکن است استرس زیادی داشته باشد و نداند چرا یا توانایی توضیح آن را نداشته باشد. احتمالاً فرزندتان همان‌قدر که شما می‌خواهید او در مدرسه باشد، خودش هم می‌خواهد توانایی حضور در مدرسه را داشته باشد اما در بسیاری از موارد، برایش امکان‌پذیر نیست.

علت ترس از مدرسه در کودکان چیست؟

گاهی علت مشخصی برای فوبیای مدرسه وجود ندارد اما مشکلات موجود در مدرسه یا خانه می‌توانند به اضطراب کودک درباره مدرسه دامن بزنند. در خانه، کودکانی که از رفتن به مدرسه امتناع می‌کنند، ممکن است با مشکلات زیر دست‌وپنجه نرم کنند:

• ترس از خشونت در خانه یا جامعه؛
• نداشتن امنیت مالی؛
• ناامنی غذایی؛
• نداشتن مسکن مناسب یا بی‌خانمانی؛
• کمبود توجه از سوی والدین؛
• تغییرات مهم خانوادگی مانند اسباب‌کشی، طلاق یا مرگ.

در مدرسه، کودکان ممکن است پس از تجربه‌های زیر، از رفتن به مدرسه اجتناب کنند:

• زورگویی، تمسخر یا تهدید به آسیب جسمی از سوی همسالان؛
• ترس از انتقاد، تنبیه یا تحقیر توسط معلم یا کارکنان مدرسه؛
• مشکلات یادگیری مانند دیسلکسی (اختلال در خواندن و زبان) یا دیسکالکولیا (اختلال در درک ریاضی و اعداد)؛
• نگرانی یا ترس شدید از رویدادهای فاجعه‌بار در مدرسه.

بیشتر بخوانید: ۷ دلیل منزوی بودن کودک در مدرسه | نشانه‌ها + راهکارهای رفع آن

علائم ترس از مدرسه در کودکان کدام‌اند؟

برای بسیاری از کودکان، علائم اصلی مدرسه هراسی، جسمی هستند که عبارتند از:

• اسهال
• سردرد
• تهوع و استفراغ
• دل ‌درد
• لرزش

کودکان همچنین ممکن است علائم روانی داشته باشند، از جمله:

• وابستگی شدید مانند ترس از جدا شدن از والدین؛
• ترس از تاریکی؛
• کابوس؛
• درگیر بودن مداوم با افکار مربوط به امنیت خود یا دیگران؛
• رفتارهای انفجاری.

ترس از مدرسه در دانش آموزان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص علت امتناع از مدرسه، یک متخصص سلامت ممکن است از شما یا فرزندتان سوالات زیر را بپرسد:

• کودک چه علائمی دارد؟
• علائم چه زمانی ظاهر می‌شوند؟
• علائم چه مدت ادامه دارند؟
• آیا رویدادها یا تعاملات خاصی باعث ایجاد علائم می‌شوند؟
• چه چیزی به کاهش علائم کمک می‌کند؟

درمان ترس از مدرسه در دانش آموزان چگونه است؟

کودکانی با علائم خفیف scolionophobia ممکن است با کمک والد یا معلم خود بر ترس‌های مرتبط با مدرسه غلبه کنند اما اگر علائم شدید باشند یا با یک اختلال روانی دیگر همراه باشند، مشاوره و درمان‌های زیر می‌توانند مفید باشند:

• گفتار درمانی: در این روش، کودک یاد می‌گیرد افکار غیرواقعی یا منفی را شناسایی کرده و آن‌ها را با افکار منطقی جایگزین کند.
• درمان دیالکتیکی-رفتاری (DBT) : شامل آموزش چهار مهارت است؛ دو مهارت مبتنی بر پذیرش و دو مهارت مبتنی بر تغییر. هدف این است که کودک بفهمد افکارش چگونه بر رفتارهایش اثر می‌گذارند تا بتواند بهتر احساسات منفی و روابط خود را مدیریت کند.
• مواجهه ‌درمانی: در این روش، کودک به‌تدریج با ترس خود روبه‌رو می‌شود. ابتدا ممکن است فقط موقعیت مدرسه را در ذهن خود تجسم کند و در نهایت در دنیای واقعی با آن مواجه شود.
• دارو درمانی: در صورتی برای دانش آموز، دارو تجویز می‌شود که او اختلال روانی دیگری هم داشته باشد. داروی ترس از مدرسه در کودکان شامل داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)  از جمله سرترالین یا فلوکستین می‌توانند در درمان اضطراب زمینه‌ای موثر باشند.

با بچه‌ای که به مدرسه نمی‌رود چه باید کرد؟

با درمان مناسب، بسیاری از کودکان می‌توانند بر ترس از مدرسه غلبه کنند. برای برخی دیگر، اضطراب مربوط به مدرسه هرگز به‌طور کامل از بین نمی‌رود. در کنار درمان، می‌توانید راهکارهایی برای مقابله با اضطراب به فرزندتان یاد بدهید مانند:

• یادگیری تکنیک‌های ذهن‌آگاهی یا مدیتیشن برای کاهش استرس
• تمرین تکنیک‌های تنفس
• تکرار جملات مثبت و تاکیدی

بیشتر بخوانید: ۸ مهارت دوست یابی در کودکان + دلایل مشکل دوست یابی

ترس از مدرسه کلاس اول

اگر کودک کلاس اولی دارید و او از رفتن به مدرسه امتناع می‌کند، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید.

• با فرزندتان درباره دلایلی که نمی‌خواهد به مدرسه برود، صحبت کنید. تمام احتمالات را در نظر بگیرید و بیان کنید. با همدلی، حمایت و درک اینکه چرا ناراحت است، گفت‌وگو کنید.
• نگرانی‌های او را بپذیرید اما بر بازگشت فوری به مدرسه تاکید کنید. هر چه بیشتر در خانه بماند، بازگشتش سخت‌تر خواهد شد. توضیح دهید که او از نظر جسمی سالم است و علائم جسمی‌اش احتمالاً ناشی از نگرانی‌هایی است که قبلاً بیان کرده است.
• به کودک توضیح دهید که حضور در مدرسه طبق قانون اجباری است. احتمالاً او همچنان سعی خواهد کرد شما را تحت فشار قرار دهد تا در خانه بماند اما تمرکزتان باید بر بازگشت او به مدرسه باشد.
• موضوع امتناع از مدرسه را با کارکنان مدرسه، از جمله معلم و مدیر مدرسه در میان بگذارید. برنامه بازگشت کودک را با آن‌ها به اشتراک بگذارید و حمایت و همکاری‌شان را جلب کنید.
• در صبح‌های مدرسه که کودکان بیش از همه از علائم خود شکایت می‌کنند، قاطعیت بیشتری داشته باشید. صحبت درباره علائم جسمی یا نگرانی‌ها را به حداقل برسانید. برای مثال، از کودک نپرسید که حالش چطور است. اگر به اندازه‌ای حالش خوب است که در خانه راه برود یا فعالیت کند، پس به اندازه کافی سالم است که به مدرسه برود.

• اگر اضطراب کودک شدید باشد، ممکن است از یک بازگشت تدریجی به مدرسه سود ببرد. برای مثال:

روز اول: صبح از خواب بیدار شود و لباس بپوشد. سپس شما او را تا مدرسه ببرید تا فقط محیط را ببیند و بعد با هم به خانه برگردید.

روز دوم: کودک فقط در یک یا دو کلاس در مدرسه حاضر شود.

روز سوم: کودک یک روز کامل به مدرسه برود.

• روانشناس کودک می‌تواند با نوشتن یک یادداشت، رفتن او به مدرسه را آسان‌تر کند. او می‌تواند تایید کند که کودک علائمی داشته که مانع حضورش در مدرسه شده اما اکنون با وجود ماندگاری برخی علائم، قادر به بازگشت به کلاس است.
• اگر مشکلاتی مانند قلدری یا معلم غیرمنطقی باعث اضطراب کودک شده‌اند، از فرزندتان دفاع کنید و این مسائل را با کارکنان مدرسه مطرح کنید. ممکن است لازم باشد معلم یا مدیر تغییراتی ایجاد کنند تا فشار بر کودک در کلاس یا حیاط مدرسه کاهش یابد.
• اگر کودک در خانه می‌ماند، مطمئن شوید که ایمن و راحت است اما هیچ امتیاز ویژه‌ای به او ندهید. اگر شکایات او جدی است، می‌تواند در رختخواب بماند اما این نباید به یک تعطیلات تبدیل شود. نباید زمان تماشای تلویزیون یا بازی با موبایل داشته باشد.
• به کودک کمک کنید تا استقلال داشته باشد و او را تشویق کنید تا با سایر کودکان در بیرون از خانه تعامل کند.

چه شرایط دیگری می‌تواند کودک را در معرض فوبیای مدرسه قرار دهد؟

کودکانی که دچار اختلالات اضطرابی یا سایر مشکلات روانی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به مدرسه هراسی قرار دارند. همچنین، کودکانی که فوبیای مدرسه دارند، ممکن است یکی از این اختلالات را نیز داشته باشند:

• افسردگی
• اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
• اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
• اختلال نافرمانی مقابله‌ای
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• اختلال اضطراب اجتماعی

از روانشناس کودک خود چه سوالی بپرسیم؟

ممکن است بخواهید از پزشک فرزندتان سوالات زیر را بپرسید:

• محتمل‌ترین علت امتناع از مدرسه چیست؟
• آیا فرزندم یک اختلال روانی دارد؟
• آیا فرزندم نیاز به دیدن یک درمانگر دارد؟
• چگونه می‌توانم به فرزندم کمک کنم تا بر فوبیای مدرسه غلبه کند؟

کلام آخر

مدرسه‌ هراسی نیازمند توجه و مداخله به‌موقع از سوی والدین، معلمان و متخصصان سلامت روان است. با استفاده از روش‌هایی مانند گفتار درمانی، مواجهه‌ درمانی و آموزش تکنیک‌های ذهن‌آگاهی، می‌توان به کودکان کمک کرد تا بر ترس‌هایشان غلبه کنند. برای مثال، کودکی که از رفتن به دستشویی مدرسه یا مشق نوشتن و کتاب درسی می‌ترسد، می‌تواند با حمایت مناسب و برنامه‌ریزی تدریجی، به این اضطراب و ترس، غلبه کند. همکاری بین خانواده و معلم، همراه با ایجاد فضایی امن و حمایتگر، نقش کلیدی در کاهش این ترس‌ها و تقویت اعتمادبه‌نفس کودک برای حضور موفق در کلاس درس ایفا می‌کند.