کاربرد سنجش تراکم استخوان

سوال : سنجش تراکم استخوان چه کاربردی دارد؟

پاسخ : سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری نام روشی است که با استفاده از آن می توان سفتی و سختی و درجه محکم بودن استخوان های بدن را تعیین کرد. اندازه گیری تراکم استخوان یکی از راه های سنجش سلامتی است ...

سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان نام روشی است که با استفاده از آن میتوان سفتی و سختی و درجه محکم بودن استخوان های بدن را تعیین کرد. برای سنجش تراکم استخوان راه های متفاوتی وجود دارد ولی رایج ترین روش آن استفاده از روش DEXA است.
DEXA که مخفف عبارت Dual Energy X-ray Absorptiometry است روشی است که از اشعه ایکس برای سنجش تراکم استخوان استفاده میکند. در این روش از دو منبع، اشعه ایکس به سمت استخوانی که قصد سنجش تراکم آن را دارند فرستاده میشود.
مقداری از اشعه توسط استخوان جذب شده و مقداری از آن از استخوان عبور کرده و از سمت دیگر بدن خارج میشود. مقدار هر کدام از این دو اشعه بعد از خروج از بدن توسط یک گیرنده اندازه گیری میشود. هرچه تراکم استخوانی بیشتر باشد ( به این معنی که خلل و فرج و فضاهای خای ریز داخل استخوان کمتر باشند) مقدار بیشتری از اشعه ایکس را جذب کرده و اجازه عبور اشعه کمتری را میدهد و مقدار اشعه کمتری به گیرنده میرسد. اشعه دریافتی به توسط گیرنده یا دتکتور Detector به یک کامپیوتر رفته و در آنجا مقیاس مقدار اشعه به مقیاس میزان تراکم استخوان تبدیل میشود. استفاده از دو منبع اشعه ایکس به منظور دقیقتر کردن اندازه گیری است.

دانسیتومتری یا سنجش تراکم استخوان چگونه انجام میشود؟

دو نوع دستگاه اسکن برای سنجش تراکم استخوان وجود دارد. اسکنرهای مرکزی و اسکنر های محیطی. در دستگاه های اسکنر مرکزی تراکم استخوان های مرکز بدن یعنی ستون مهره و لگن بررسی شده و در دستگاه های اسکنر محیطی تراکم استخوان های محیطی تر مانند مچ دست، مچ پا و انگشتان بررسی میشود.
در اسکنر های مرکزی ابتدا بیمار بر روی تخت دستگاه به پشت دراز میکشد. از او خواسته میشود که در حین انجام تست بیحرکت باشد. سپس دتکتور یا اسکنر Scanner دستگاه بر روی قسمتی از بدن که قصد اندازه گیری تراکم استخوان آن را دارند قرار گرفته و یک منبع اشعه ایکس پرتو را به سمت استخوان هدف میتاباند. این استخوان معمولا ستون مهره یا مفصل ران در ناحیه لگن است. این استخوان ها محل هایی هستند که بیش از بقیه استخوان ها بر اثر پوکی استخوان دچار شکستگی میشوند. اسکن یا سنجش تراکم حدود ۲۰-۱۰ دقیقه به طول مینجامد.
اسکنر های محیطی کوچکتر و سبکتر بوده و استفاده از آنها راحت تر است.
برای انجام تست سنجش تراکم استخوان نیاز به آمادگی خاصی نیست.

کاربرد سنجش تراکم استخوان

بیشتر افرادی که در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان و یا استئوپروز هستند از این روش تصویربرداری استفاده می نمایند. در ابتدا پوکی استخوان هیچ گونه علائمی ندارد، اما باعث می شود خطر شکستگی استخوان افزایش پیدا کند. در موارد زیر از توصیه می شود که حتما سنجش تراکم استخوان و یا تست دانسیتومتری استخوان انجام شود:

زمانی که به علت شکستگی های مکرر مهره های کمر، قوزی در کمر ایجاد شود
زمانی که فرد از کورتون به مدت طولانی مصرف می نماید زیرا مصرف بیش از اندازه کورتون باعث پوکی استخوان می شود
زمانی که فردی دچار یائسگی زودرس می شود (در سنین کمتر از ۴۵ سال)
افرادی که در خانواده مادری آن ها سابقه وجود شکستگی لگن وجود دارد
زمانی که بعد از وارد شدن ضربه خفیفی فرد دچار شکستگی می شود
اگر پریودهای قاعدگی فردی به مدت بیش از یک سال قبل از یائسگی قطع شود
اگر وزن فردی به شدت پایین باشد (زمانی که BMI کمتر از ۱۹ باشد)
زمانی که فردی دچار بیماری های روماتیسم فصلی و بیماری سلیاک به همراه پوکی استخوان باشد

رادیولوژی و سونوگرافی ماد