تغییرات پستانها در بارداری، تا کی ادامه دارد؟

تغییرات پستان از دوران بارداری آغاز می‌شود و در دوران شیردهی ادامه می یابد. بسیاری از این تغییرات طبیعی است اما هرگونه علائم غیرمعمول یا نگران‌کننده را باید با پزشک در میان گذاشت. در گفت‌وگویی با دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان به برخی از متداول‌ترین تغییرات پستان در دوران بارداری و شیردهی و تاثیر اندازه و اندازه پستان در شیردهی اشاره کردیم.

خانم دکتر! با آغاز بارداری، پستان‌ها دچار چه تغییراتی می‌شوند؟
حساس شدن پستان، رشد سریع بافت سینه، دردناک شدن سینه‌ها و سنگین شدن آنها و ظهور رگه‌های برجسته آبی در زیر پوست از تغییرات اولیه است که دلیل آن ترشح برخی هورمون‌ها و افزایش جریان خون است. در ۳ ماهه دوم آئرولا‌هایی که نواحی گرد دور نوک پستان‌ها هستند تیره‌تر شده، ترشحات نوک پستان آغاز می‌شود، در مجاری شیری توده یا تومورهای غیرسرطانی ایجاد می‌شود. در ۳ ماهه آخر مداوم پستان‌ها بزرگ‌تر شده و نشت از نوک پستان‌ها همراه با ایجاد علائم کشش روی پوست مشخص‌تر می‌شود.

پس از زایمان، تغییرات پستان همچنان ادامه دارد؟
بله. از رایج‌ترین آنها ریزش شیر از پستان است. ۵-۳ روز پس از زایمان، آغوز که از نظر رنگی روشن‌تر و قوام سبک‌تری در مقایسه با شیر دارد وارد پستان‌ها می‌‌شود. ریزش شیر از پستان ممکن است با گریه نوزاد، پر شدن سینه‌ها یا بدون هیچ دلیل خاصی اتفاق بیفتد. به خانم‌ها توصیه می‌کنیم در این شرایط برای پیشگیری از لک شدن لباس از پد استفاده کنند.
سنگین و سخت شدن پستان‌ها، داغ شدن آنها و احساس وجود توده در بافت پستان و درد و ناراحتی از دیگر تغییرات پستان در دوران شیردهی است. برای پیشگیری از این حالت به زنانی که در حال شیردهی هستند توصیه می‌شود مکررا شیرخوارشان را تغذیه کنند زیرا شیردهی بیشتر باعث کاهش احتقان شیر در پستان و سنگینی آن می‌شود. به مرور با مرتب شدن زمان شیردهی این موضوع رفع خواهد شد.

خیلی از خانم‌ها در دوران شیردهی از سوزش و تیر کشیدن پستان‌ها شکایت می‌کنند. دلیل این موضوع چیست؟
این موضوع نشانه حرکت شیر در مجاری شیری است. با گذشت زمان این موضوع رفع می‌شود اما گاهی در مراحل اولیه شیردهی، برخی از خانم‌‌ها دچار درد در نوک پستان می‌شوند. هنگامی که شیرخوار به طور درست به نوک پستان نچسبیده یا بد شیر را می‌مکد نوک پستان دچار ترک‌خوردگی، خونریزی یا تاول می‌شود. برای تسکین این درد مادر باید وضعیت شیردهی خود را اصلاح کند و در عین حال می‌توان از کرم نوک پستان یا شیر مادر برای اصلاح زخم استفاده کرد.

آیا به دنبال شیردهی اندازه سینه‌ها تغییر می‌کند؟
اندازه پستان‌ها در چند ماه نخست شیردهی افزایش می‌‌یابد. سینه‌‌ها معمولا ابتدا بزرگ هستند و بعد از هر بار شیردهی نرم و کوچک‌تر می‌شوند. پس از اتمام دوره شیردهی نیز معمولا به اندازه اصلی خود بازمی‌گردند اما گاهی کوچک‌تر از گذشته یا کمی بزرگ‌تر خواهند شد.

اندازه سینه در شیردهی تاثیر‌گذار است؟
نه، مقدار شیر تولیدی به اندازه پستان ارتباط ندارد بلکه مربوط به اندازه بافت شیر‌ساز در سینه است. حتی مادرانی که سینه‌‌های کوچک دارند می‌توانند بافت غده‌ای زیادی داشته باشند. این نکته را هم فراموش نکنید که هرچه پستان بزرگ‌تر باشد، به طور کلی بافت چربی (برخلاف بافت غده‌ای) در پستان بیشتر است. اما اندازه سینه ظرفیت ذخیره‌سازی شیر را نشان می‌دهد که می‌تواند بین مادران و همچنین بین پستان‌های یک مادر متفاوت باشد. نوزادی که مادرش از ظرفیت نگهداری بیشتری برخوردار است در یک وعده، شیر بیشتری می‌نوشد و فواصل شیردهی طولانی‌تر می‌شود اما نوزادان مادرانی با ظرفیت نگهداری کمتر در فواصل کوتاه‌تری گرسنه می‌شوند و طلب شیر می‌کنند.

با اتمام شیردهی پستان‌ها به حالت عادی برمی‌‌گردند؟
اندازه پستان بعد از اتمام شیردهی ممکن است کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از قبل شده یا دچار افتادگی یا استریا شود. ممکن است اندازه یا حالت پستان‌ها یا نوک آنها عوض شود. معمولا پستان‌ها وقتی بدن به وزن قبل از بارداری می‌رسد دوباره به اندازه اصلی خود بازمی‌‌گردند. با این حال ممکن است در برخی خانم‌‌ها به دلیل شل شدن لیگامان‌ها با ورود شیر به آنها سینه‌ها تغییر حالت دهد.

برخی خانم‌ها برای پیشگیری از این تغییر و افتادگی به فرزند خود شیر نمی‌دهند. با این کار می‌توان از این تغییر پیشگیری کرد؟
این باور درست نیست زیرا اکثر تغییرات در دوران بارداری ایجاد می‌شود. سن، ژنتیک، میزان افزایش وزن در دوران بارداری، تعداد باریداری‌ها، مصرف دخانیات و اندازه پستان‌ها قبل از بارداری همگی در این تغییر دخیل هستند.

آیا ممکن است شیردهی به سینه‌ها آسیب بزند؟
به دنبال مسدود شدن مجاری شیری که معمولا هم فقط در یک پستان رخ می‌دهد ممکن است پستان عفونی شده و ورم ‌کند. از علائم و نشانه‌های ورم پستان می‌توان به درد و ناراحتی، تورم و سفتی پستان، لکه‌های قرمز روی پوست پستان، داغی اطراف مجرای شیری، درد شدید در پستان، تب و چرک یا خون در شیر مادر اشاره کرد. در صورتی که شیردهی نادرست انجام شود نوک سینه مادر ترک می‌خورد و این موضوع می‌تواند سبب خارش نوک پستان، درد و حساسیت و ترشحات سفید از نوک پستان شود که علامت نوعی عفونت قارچی است که اگر به شیرخوار منتقل شود با ضایعات سفید روی زبان یا دهان آنها، مشکلات تغذیه‌ای، مانند شیرنخوردن و گریه و بثورات در ناحیه باسن خود را بروز می‌دهد.