هماتوم در بارداری _ ۷ دلیل ایجاد و علائم + روش‌های درمان
هماتوم بارداری یکی از شرایطی است که بسیاری از زنان باردار با شنیدن آن نگران می‌شوند. در واقع، هماتوم به تجمع خون در فضای بین جفت و دیواره رحم یا در اطراف کیسه بارداری گفته می‌شود. این وضعیت در سونوگرافی به شکل لکه‌های تیره دیده می‌شود و بسته به اندازه و محل آن، ممکن است بی‌خطر یا نگران‌کننده باشد. در ادامه به بررسی کامل علت‌ها، علائم، تشخیص، درمان و مراقبت‌های لازم در صورت بروز هماتوم در دوران بارداری می‌پردازیم.
فهرست مطالب
- هماتوم بارداری چیست؟
- انواع هماتوم در بارداری
- علل ایجاد هماتوم در بارداری
- هماتوم در بارداری از کی شروع می‌شود و تا کی ادامه دارد؟
- علائم هماتوم در بارداری
- تشخیص هماتوم در دوران بارداری
- هماتوم در بارداری دوقلویی
- هماتوم در بارداری و IVF
- هماتوم مزمن در بارداری
- آیا هماتوم در بارداری خطرناک است؟
- هماتوم چند میلیمتری خطرناک است؟
- عوارض احتمالی هماتوم در بارداری
- آیا هماتوم باعث سقط جنین می‌شود؟
- درمان و مراقبت از هماتوم در بارداری
- پیشگیری از هماتوم در بارداری
- پیش‌آگهی و سیر بهبودی
- سوالات متداول
هماتوم بارداری چیست؟
هماتوم در بارداری معمولاً به صورت «هماتوم ساب‌کوریونیک» (Subchorionic Hematoma) شناخته می‌شود. این نوع هماتوم زمانی رخ می‌دهد که بخشی از جفت یا کیسه حاملگی از دیواره رحم جدا می‌شود و خون در این فضای جداشده تجمع می‌یابد. اندازه هماتوم می‌تواند کوچک، متوسط یا بزرگ باشد و تاثیر آن بر بارداری بستگی به محل و وسعت جداشدگی دارد.
انواع هماتوم در بارداری
انواع هماتوم از نظر محل قرارگیری عبارتند از:
۱. هماتوم ساب‌کوریونیک (Subchorionic Hematoma)
شایع‌ترین نوع هماتوم در بارداری است. این هماتوم بین دیواره رحم و پرده کوریون (پرده بیرونی کیسه حاملگی) تشکیل می‌شود. معمولاً در سه‌ماهه اول دیده می‌شود و در بسیاری از موارد خودبه‌خود جذب می‌شود. اگر اندازه آن کوچک باشد، معمولاً خطری ندارد، اما در صورت بزرگ بودن می‌تواند خطر سقط یا جداشدگی جفت را افزایش دهد.
بیشتر بخوانید: از کجا بفهمیم جنین سقط شده؟ ۴ علامت مهم سقط جنین
۲. هماتوم ساب‌آمنیوتیک (Subamniotic Hematoma)
این نوع هماتوم بین غشای آمنیون (پرده داخلی کیسه حاملگی) و جفت ایجاد می‌شود. معمولاً در سونوگرافی به‌صورت تجمع خون در سطح جفت دیده می‌شود. هماتوم ساب‌آمنیوتیک اغلب تأثیر زیادی بر بارداری ندارد و به‌مرور جذب می‌شود، اما در صورت بزرگ بودن، ممکن است باعث محدودیت رشد جنین شود.
۳. هماتوم رتروپلاسنتال (Retroplacental Hematoma)
این نوع هماتوم پشت جفت و بین جفت و دیواره رحم قرار دارد. مهم‌ترین و خطرناک‌ترین نوع هماتوم است، زیرا معمولاً نشانه جدا شدن جفت از دیواره رحم است. هماتوم رتروپلاسنتال می‌تواند باعث اختلال در خون‌رسانی به جنین و در موارد شدید، منجر به مرگ داخل رحمی یا زایمان زودرس شود. در این موارد، معمولاً نیاز به بستری و مراقبت‌های ویژه وجود دارد.
بیشتر بخوانید: چه چیزهایی باعث زایمان زودرس می شود؟
۴. هماتوم مارجینال (Marginal Hematoma)
در این حالت، خون در لبه جفت یا در محل اتصال جفت به دیواره رحم جمع می‌شود. این نوع هماتوم معمولاً با خونریزی واژینال خفیف همراه است و در بسیاری از موارد خودبه‌خود برطرف می‌شود. با این حال، اگر خونریزی تکرار شود یا اندازه هماتوم افزایش یابد، نیاز به بررسی دقیق‌تر دارد.
علل ایجاد هماتوم در بارداری
دلیل دقیق ایجاد هماتوم هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما برخی عوامل خطر می‌توانند احتمال بروز آن را افزایش دهند:
- جدا شدن جزئی جفت از دیواره رحم
- ضربه یا فشار به شکم
- بالا بودن سن مادر
- مشکلات انعقادی یا ناهنجاری‌های خونریزی
- بارداری‌های چندقلویی
- سابقه سقط یا بارداری پرخطر
- فعالیت زیاد یا ورزش سنگین در اوایل بارداری
هماتوم در بارداری از کی شروع می‌شود و تا کی ادامه دارد؟
هماتوم معمولاً در سه ماهه اول بارداری (هفته‌های ۶ تا ۱۲) ظاهر می‌شود، زمانی که جفت در حال شکل‌گیری و اتصال به دیواره رحم است. در بسیاری از زنان، هماتوم در همین دوران شناسایی می‌شود و طی چند هفته بعد به‌تدریج جذب می‌گردد. در موارد نادر، ممکن است هماتوم تا سه ماهه دوم بارداری یا سوم باقی بماند، اما معمولاً در صورت عدم خونریزی فعال و رشد طبیعی جنین، خطر جدی ندارد. مدت زمان جذب به اندازه هماتوم و وضعیت عمومی بارداری بستگی دارد.
علائم هماتوم در بارداری
علائم هماتوم بسته به اندازه و شدت آن متفاوت است، اما رایج‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
- لکه‌بینی یا خونریزی واژینال (به‌ویژه خون قهوه‌ای یا تیره)
- درد در ناحیه زیر شکم یا کمر
- احساس سنگینی یا فشار در لگن
- در موارد نادر، انقباضات رحمی
در بعضی موارد، هماتوم هیچ علامتی ندارد و تنها در سونوگرافی به‌صورت تصادفی تشخیص داده می‌شود.
تشخیص هماتوم در دوران بارداری
تشخیص معمولاً از طریق سونوگرافی ترانس واژینال یا شکمی انجام می‌شود. پزشک اندازه و محل هماتوم را بررسی می‌کند و بر اساس آن، شدت خطر را مشخص می‌کند.
- هماتوم کوچک: معمولاً بدون خطر بوده و خودبه‌خود جذب می‌شود.
- هماتوم متوسط یا بزرگ: ممکن است نیاز به استراحت و مراقبت بیشتر داشته باشد.
در برخی موارد، پزشک آزمایش‌های تکمیلی مانند بررسی سطح هورمون HCG یا آزمایش انعقاد خون را نیز درخواست می‌کند.
هماتوم در بارداری دوقلویی
در بارداری های دوقلویی به دلیل وجود دو جفت یا دو کیسه حاملگی، احتمال بروز هماتوم بیشتر از بارداری‌های تک‌قلویی است. فشار و کشش بیشتری بر دیواره رحم وارد می‌شود و ممکن است بخشی از جفت جدا شود و خون بین جفت و رحم جمع شود. معمولاً اگر هماتوم کوچک باشد و رشد جنین‌ها طبیعی ادامه یابد، جای نگرانی نیست. اما در مواردی که اندازه هماتوم بزرگ باشد یا خونریزی فعال وجود داشته باشد، خطر زایمان زودرس یا از دست دادن یکی از جنین‌ها افزایش می‌یابد و نیاز به مراقبت دقیق‌تر و استراحت بیشتر دارد.
بیشتر بخوانید: بارداری دوقلو هفته به هفته
هماتوم در بارداری و IVF
در بارداری‌هایی که با روش IVF یا لقاح آزمایشگاهی به‌دست آمده‌اند، احتمال تشکیل هماتوم کمی بیشتر است. این موضوع می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی، حساسیت بالای رحم یا فرآیند انتقال جنین باشد. از آن‌جا که بارداری‌های IVF معمولاً پرخطرتر هستند، هر نوع خونریزی در این دوران باید سریعاً بررسی شود. پزشک معمولاً توصیه به استراحت، مصرف داروهای حمایتی مانند پروژسترون و کنترل‌های دقیق سونوگرافی می‌کند تا از رشد طبیعی جنین اطمینان حاصل شود.
هماتوم مزمن در بارداری
هماتوم مزمن زمانی گفته می‌شود که تجمع خون در پشت جفت یا اطراف کیسه حاملگی برای مدت طولانی در بدن باقی بماند و جذب نشود. در این حالت، ممکن است خونریزی‌های متناوب با رنگ تیره مشاهده شود. هماتوم مزمن معمولاً نشانه جداشدگی جفت در سطح وسیع‌تر یا اختلال در گردش خون رحم است. چنین شرایطی نیازمند کنترل دقیق پزشکی، سونوگرافی‌های منظم و گاهی بستری در بیمارستان است تا خطر زایمان زودرس یا کاهش رشد جنین به حداقل برسد.
آیا هماتوم در بارداری خطرناک است؟
در بیشتر موارد، هماتوم بارداری خطرناک نیست و با استراحت و پیگیری قابل درمان است. اما اگر اندازه آن بزرگ باشد، در مراحل اولیه بارداری رخ دهد یا با علائمی مانند خونریزی شدید و درد همراه باشد، می‌تواند خطرناک تلقی شود. خطر اصلی در این شرایط، احتمال جداشدگی جفت و تهدید سلامت جنین است. بنابراین تشخیص سریع، مراجعه به پزشک و رعایت توصیه‌های مراقبتی اهمیت زیادی دارد تا بارداری به شکل ایمن ادامه پیدا کند.
هماتوم چند میلیمتری خطرناک است؟
به طور کلی، زمانی هماتوم در بارداری خطرناک تلقی می‌شود که اندازه آن بیش از ۵۰ درصد حجم کیسه حاملگی باشد یا قطر آن بیش از ۳۰ میلی‌متر (۳ سانتی‌متر) باشد.
هماتوم‌های کوچک‌تر از ۱۰ تا ۲۰ میلی‌متر معمولاً بی‌خطر هستند و با گذشت زمان جذب می‌شوند، به‌ویژه اگر خونریزی فعال وجود نداشته باشد و ضربان قلب جنین طبیعی باشد.
اما هرچه اندازه هماتوم بزرگ‌تر شود، به‌ویژه اگر به جفت نزدیک باشد، احتمال جداشدگی جفت، سقط جنین یا زایمان زودرس افزایش پیدا می‌کند. بنابراین:
- کمتر از ۲۰ میلی‌متر: معمولاً بی‌خطر و نیاز به استراحت و پیگیری دارد.
- ۲۰ تا ۳۰ میلی‌متر: احتمال خطر متوسط؛ نیاز به بررسی و کنترل منظم.
- بیش از ۳۰ میلی‌متر: خطر بالا؛ ممکن است با عوارضی مثل خونریزی شدید یا تهدید به سقط همراه باشد.
در نهایت، قضاوت قطعی درباره خطر هماتوم به محل، سن بارداری و وضعیت جنین نیز بستگی دارد و باید توسط پزشک سونوگرافی و معاینه شود.
عوارض احتمالی هماتوم در بارداری
در بسیاری از موارد، هماتوم با گذشت زمان از بین می‌رود و بارداری به طور طبیعی ادامه می‌یابد. اما در برخی موارد، اگر اندازه آن بزرگ باشد یا در مراحل اولیه بارداری رخ دهد، می‌تواند عوارضی مانند موارد زیر ایجاد کند:
- افزایش خطر سقط جنین در سه‌ماهه اول
- زایمان زودرس یا پارگی زودرس کیسه آب
- جدا شدن کامل جفت در اواخر بارداری
- محدودیت رشد جنین به دلیل اختلال در خون‌رسانی جفت
- وزن کم هنگام تولد
آیا هماتوم باعث سقط جنین می‌شود؟
هماتوم به‌تنهایی همیشه باعث سقط جنین نمی‌شود، اما در برخی موارد می‌تواند خطر آن را افزایش دهد. اگر اندازه هماتوم بزرگ باشد، خون در زیر جفت جمع شود یا موجب جداشدگی وسیع جفت گردد، ممکن است تغذیه جنین مختل شود و سقط اتفاق بیفتد. در مقابل، هماتوم‌های کوچک اغلب خودبه‌خود جذب می‌شوند و مشکلی برای بارداری ایجاد نمی‌کنند. رعایت استراحت، پرهیز از فعالیت سنگین و پیگیری پزشکی مداوم، احتمال سقط را به حداقل می‌رساند.
درمان و مراقبت از هماتوم در بارداری
درمان هماتوم بستگی به اندازه، محل و شدت علائم دارد. در بیشتر موارد، درمان شامل استراحت نسبی و کنترل مداوم با سونوگرافی است. اقدامات معمول عبارتند از:
- استراحت در منزل و پرهیز از فعالیت‌های سنگین یا ورزش
- خودداری از رابطه جنسی تا جذب کامل هماتوم
- مصرف داروهای تجویز‌شده توسط پزشک مانند پروژسترون در صورت نیاز
- نوشیدن مایعات کافی و تغذیه مناسب
- مراجعه منظم به پزشک برای بررسی وضعیت جنین و هماتوم
در موارد نادر که خونریزی شدید یا درد زیاد وجود دارد، ممکن است بستری شدن در بیمارستان لازم باشد.
پیشگیری از هماتوم در بارداری
اگرچه همیشه نمی‌توان از بروز هماتوم جلوگیری کرد، اما رعایت برخی نکات می‌تواند خطر آن را کاهش دهد:
- اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین
- پرهیز از استرس و خستگی مفرط
- مراجعه منظم به پزشک در طول بارداری
- تغذیه سالم و دریافت مکمل‌های بارداری طبق نظر پزشک
- مراقبت از فشار خون و سطح قند خون
پیش‌آگهی و سیر بهبودی
بیش از ۸۰ درصد هماتوم‌ها در سه‌ماهه اول خودبه‌خود جذب می‌شوند و هیچ مشکلی برای جنین ایجاد نمی‌کنند. جذب هماتوم ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. پس از آن، سونوگرافی معمولاً نشان می‌دهد که خونریزی متوقف و بافت‌های اطراف ترمیم شده‌اند.
سخن پایانی
هماتوم در بارداری همیشه به معنی خطر برای جنین نیست و در بسیاری از موارد بدون عارضه جدی برطرف می‌شود. با این حال، خونریزی یا درد در دوران بارداری همیشه باید جدی گرفته شود و نیاز به بررسی پزشکی دارد. پیروی از توصیه‌های پزشک، استراحت کافی و کنترل منظم با سونوگرافی می‌تواند به حفظ سلامت مادر و جنین کمک کند.
