مصرف قرص کلومیفن _ از درمان نازایی تا چندقلوزایی + طریقه مصرف

قرص کلومیفن سیترات چیست و چگونه به باروری کمک می‌کند؟

قرص کلومیفن برای چیست؟ قرص کلومیفن سیترات، تخمدان‌ها را برای آزادسازی تخمک تحریک می‌کند. اگر در باردار شدن یا پریودی منظم، مشکل دارید؛ پزشک ممکن است این دارو را برای شما تجویز کند.

ممکن است کلومیفن سیترات به‌تنهایی یا در ترکیب با داروی دیگری به نام متفورمین تجویز شود. داروهای دیگری که برای درمان اختلالات تخمک‌گذاری استفاده می‌شوند شامل گنادوتروپین‌ها هستند. قرص کلومیفن پرکاربردترین داروی باروری است. همچنین ممکن است قبل از انجام درمان‌های باروری مانند تلقیح داخل رحمی، این قرص برای افزایش تولید تخمک تجویز شود.

نرخ موفقیت قرص کلومیفن سیترات چقدر است؟ (نتایج مصرف کلومیفن)

 حدود هفت نفر از هر ۱۰ زنی که به دلایل مختلف کلومیفن سیترات مصرف می‌کنند، در پاسخ به این دارو تخمک‌گذاری می‌کنند و حدود چهار نفر از هر ۱۰ زن، باردار می‌شوند. حدود یک‌ چهارم زنان نیز در نهایت یک نوزاد سالم به دنیا می‌آورند. عواملی که می‌توانند بر نرخ بارداری تاثیر بگذارند عبارتند از:

• زمان آمیزش در چرخه قاعدگی
• سن و وزن شما
• ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
• تعداد، شکل، سرعت و تحرک (قابلیت حرکت) اسپرم‌ها

پزشک شما قبل از شروع درمان، همه این عوامل را در نظر می‌گیرد زیرا دوز پایین کلومیفن ممکن است کافی نباشد. او ممکن است دوز را افزایش دهد یا داروی دیگری یا ترکیبی از داروها را پیشنهاد کند.

مکانیسم اثر قرص کلومیفن چگونه است؟

کلومیفن سیترات اثر هورمون استروژن را در بدن شما مسدود می‌کند. این اثر مسدودکننده باعث می‌شود بدن شما سطح دو هورمون دیگر که برای تخمک‌گذاری ضروری هستند را افزایش دهد. این دو هورمون عبارتند از:

• هورمون محرک فولیکول (FSH): باعث می‌شود تخمک‌ها در تخمدان‌ها رسیده و آماده آزادسازی شوند.
• هورمون لوتئینیزه‌کننده (LH): آزادسازی یک یا چند تخمک بالغ از تخمدان‌ها را تحریک می‌کند. سپس تخمک یا تخمک‌ها به یکی از لوله‌های فالوپ منتقل می‌شوند.

طریقه مصرف کلومیفن

قرص کلومیفن را چه موقع بخوریم؟ معمولاً کلومیفن به مدت پنج روز در اوایل چرخه قاعدگی مصرف می‌شود و این دوره بیش از شش ماه ادامه نمی‌یابد. دوز اولیه اغلب ۵۰ میلی‌گرم است و اگر با این دوز تخمک‌گذاری رخ ندهد، در چرخه‌های بعدی دوز افزایش می‌یابد.

اگر چرخه‌های قاعدگی منظمی دارید، پزشک ممکن است توصیه کند مصرف قرص‌ها را در پنج روز اول شروع قاعدگی، معمولاً بین روزهای دوم تا ششم، آغاز ‌کنید. اگر اصلاً قاعدگی ندارید یا چرخه شما بسیار نامنظم است، پزشک ابتدا بررسی می‌کند که باردار نباشید. او ممکن است نسخه مصنوعی هورمون پروژسترون، مانند مدوکسی ‌پروژسترون استات (با نام تجاری Provera) را تجویز کند.

پروژسترون همراه با استروژن چرخه باروری را منظم نگه می‌دارد. مصرف مدوکسی ‌پروژسترون استات نیز می‌تواند قاعدگی شما را بازگرداند اما همیشه لازم نیست منتظر شروع قاعدگی باشید تا مصرف کلومیفن سیترات را آغاز کنید.

قرص کلومیفن را شب بخوریم یا روز؟

داروی کلومیفن سیترات باید هر روز در زمانی ثابت مصرف شود. برخی افراد معتقدند که مصرف این دارو قبل از خواب به کاهش عوارض جانبی کمک می‌کند، در حالی که برخی دیگر ترجیح می‌دهند آن را صبح‌ها مصرف کنند. بنابراین، بهترین زمان مصرف کلومیفن برای هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. با این حال، نکته کلیدی در مصرف این دارو و داروهای مشابه مانند قرص‌های درمان تنبلی تخمدان، استفاده روزانه آن در زمان مشخص و طبق تجویز پزشک است.

در صورت فراموشی مصرف قرص کلومیفن چه کنیم؟

اگر یک دوز از دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر زمان مصرف دوز بعدی نزدیک است، فقط همان دوز را مصرف کنید. از مصرف دوز دو برابر یا اضافی خودداری کنید.

چند روز بعد از مصرف کلومیفن تخمک گذاری انجام می‌شود؟

تخمک‌گذاری معمولاً بین 5 تا ۱۲ روز پس از مصرف آخرین قرص رخ می‌دهد. پزشک ممکن است با استفاده از سونografie  تخمدان‌های شما را حداقل در چرخه اول قاعدگی بررسی کند تا ببیند تخمدان‌ها چگونه واکنش نشان می‌دهند و آیا یک یا چند فولیکول تخمک برای آزادسازی تخمک بالغ آماده می‌شوند.

همچنین متخصص ممکن است به شما توصیه کند از کیت پیش‌بینی تخمک‌گذاری استفاده کنید یا از پنج روز پس از آخرین روز مصرف دارو، هر دو روز یک ‌بار، رابطه جنسی داشته باشید. اگر مشکل باروری دیگری نداشته باشید، ممکن است در ماه اول مصرف کلومیفن سیترات، تخمک‌گذاری کنید و باردار شوید یا ممکن است یک یا دو ماه طول بکشد تا با درمان دارویی به‌طور منظم تخمک‌گذاری کنید.

درمان ممکن است تا شش چرخه ادامه یابد زیرا این مدت زمان کافی برای بررسی پاسخ بدن شما به دارو تلقی می‌شود. اگر تخمک‌گذاری می‌کنید اما در عرض شش ماه باردار نمی‌شوید، ممکن است مشکل باروری دیگری مانند مشکل در لوله‌های فالوپ یا مشکل در اسپرم‌های همسرتان وجود داشته باشد که باید بررسی شود.

علائم بارداری بعد از مصرف کلومیفن

پس از مصرف کلومیفن سیترات، علائم بارداری ممکن است مشابه علائم بارداری طبیعی باشد مانند تاخیر در قاعدگی، حساسیت پستان، تهوع، خستگی یا افزایش دفعات ادرار. با این حال، برخی از این علائم ممکن است با عوارض جانبی کلومیفن مانند نفخ یا تغییرات خلقی، همپوشانی داشته باشند. برای تایید بارداری، انجام آزمایش خون یا تست خانگی بارداری حدود دو هفته پس از تخمک‌گذاری توصیه می‌شود.

بیشتر بخوانید:  علائم بارداری + ۱۰ تا از ریزترین نشانه‌های اولیه و قطعی حاملگی

قرص کلومیفن و پسرزایی یا دخترزایی

در حال حاضر، هیچ شواهد علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد قرص کلومیفن سیترات بر تعیین جنسیت جنین تاثیر می‌گذارد. برخی تحقیقات اولیه پیشنهاد کرده‌اند که مصرف این دارو ممکن است شانس تشکیل جنین دختر را کمی افزایش دهد.

قرص کلومیفن و دوقلوزایی

داروهای کمک ‌باروری مانند کلومیفن سیترات با تحریک تخمک‌گذاری عمل می‌کنند، به این معنا که به جای آزاد شدن تنها یک تخمک در هر چرخه قاعدگی، معمولاً ۲ یا ۳ تخمک یا حتی بیشتر آزاد می‌شود. این فرآیند شانس دوقلوزایی یا چندقلوزایی را افزایش می‌دهد. با این حال، پزشکان هشدار می‌دهند که دوقلوزایی یا چندقلوزایی از عوارض مصرف کلومیفن محسوب می‌شود و این دارو هرگز نباید بدون تجویز و نظارت پزشک به‌صورت خودسرانه استفاده شود.

نحوه مصرف قرص کلومیفن برای افزایش احتمال دوقلوزایی

 بر اساس تحقیقات، قرص کلومیفن سیترات مانند سایر داروهای محرک تخمک‌گذاری، شانس چندقلوزایی را افزایش می‌دهد. این اثر به دلیل تولید حجم بالای هورمون‌ها توسط این داروهای باروری است که باعث می‌شود تخمدان‌ها بیش از یک تخمک آزاد کنند و این تخمک‌ها با تعداد زیادی اسپرم مواجه شوند. علاوه بر مصرف کلومیفن، عوامل دیگری نیز بر احتمال بارداری چندقلویی تاثیر می‌گذارند که شامل موارد زیر هستند:

• سن: در زنان بالای ۳۰ سال، به دلیل سطح بالاتر هورمون محرک فولیکول (FSH)، احتمال چندقلوزایی افزایش می‌یابد.
• سابقه خانوادگی: وجود سابقه چندقلوزایی در خانواده پدری یا مادری می‌تواند احتمال این پدیده را بیشتر کند. اگر در خانواده شما دوقلوزایی رایج است، شانس تجربه این اتفاق برای شما نیز بالاتر خواهد بود.
• وزن: چربی اضافی در بدن می‌تواند بر سطح هورمون‌های جنسی تاثیر بگذارد و مشابه اثر کلومیفن سیترات، باعث آزاد شدن چندین تخمک از تخمدان‌ها شود که احتمال لقاح همزمان چند تخمک را افزایش می‌دهد.
• روش‌های لقاح مصنوعی مانند IVF : فناوری‌های کمک‌ باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) از دلایل اصلی بارداری چندقلویی هستند زیرا تعداد جنین‌های منتقل‌ شده در یک چرخه IVF مستقیماً بر احتمال دوقلوزایی یا چندقلوزایی تاثیر می‌گذارد.

آیا ممکن است قرص کلومیفن تاثیری نداشته باشد؟

بله؛ متاسفانه برخی از زنان به کلومیفن سیترات هیچ پاسخی نمی‌دهند. اگر با دوز معمول کلومیفن تخمک‌گذاری نکنید، پزشک ممکن است پیشنهاد کند که دوز را در دو ماه بعدی افزایش دهید. اگر با دوزهای ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلی‌گرم در روز همچنان تخمک‌گذاری نکنید، به عنوان «مقاوم به کلومیفن» شناخته می‌شوید. این وضعیت معمولاً در سه چرخه مشخص می‌شود، بنابراین از پزشک خود بپرسید که چه داروهای دیگری یا گزینه‌های جراحی برای شما ممکن است وجود داشته باشد.

عوارض قرص کلومیفن چیست؟

کلومیفن سیترات می‌تواند طیف گسترده‌ای از عوارض جانبی خفیف ایجاد کند که عبارتند از:

• گرگرفتگی
• سردرد
• نفخ و درد شکمی
• تهوع و استفراغ
• تغییرات خلقی مانند افسردگی
• حساسیت پستان

دوزهای ۱۰۰ گرم یا بیشتر ممکن است باعث خشک‌تر شدن مخاط دهانه رحم شود، اگرچه مشخص نیست که آیا این موضوع بارداری را دشوارتر می‌کند یا خیر.

اختلالات بینایی مانند تاری دید، نادر است اما اگر این مشکل را تجربه کردید، باید هرچه سریع‌تر به پزشک خود اطلاع دهید زیرا ممکن است لازم باشد مصرف دارو را متوقف کنید.

سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) یکی دیگر از عوارض جانبی احتمالی کلومیفن سیترات است. تحریک بیش از حد تخمدان زمانی رخ می‌دهد که بدن شما بیش از حد به داروهای باروری واکنش نشان دهد و تخمدان‌ها به شدت متورم شوند. OHSS  می‌تواند به یک بیماری جدی تبدیل شود. با این حال، اکثر موارد OHSS در پاسخ به کلومیفن سیترات خفیف هستند. استفاده از مسکن‌ و استراحت معمولاً برای تسکین کافی است.

گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) اصلی‌ترین داروی باروری است که مسئول موارد شدید OHSS شناخته می‌شود. این بدان معناست که اگر کلومیفن سیترات را همراه با hCG مصرف کنید، احتمال ابتلا به OHSS شدید افزایش می‌یابد. اگر OHSS  شدید ایجاد شود، پزشک به دقت شما را تحت نظر خواهد داشت.

آیا مصرف قرص کلومیفن برای زنانی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند، موثر است؟

اگر به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) مبتلا هستید، احتمالاً کلومیفن سیترات برای شما موثر باشد، اگرچه برای همه زنان موفقیت‌آمیز نیست. این دارو به احتمال زیاد باعث شروع مجدد تخمک‌گذاری می‌شود و در حدود هشت نفر از هر ۱۰ زن اثر می‌کند. با این حال، حدود نیمی از زنان مبتلا به PCOS حتی در صورت تخمک‌گذاری، باردار نمی‌شوند. همچنین، اگر شاخص توده بدنی (BMI) شما بیشتر از ۳۰ باشد، احتمال اثرگذاری این دارو کمتر است. در این صورت، پزشک ممکن است پیشنهاد کند که قبل از شروع مصرف کلومیفن، کمی وزن کم کنید. نزدیک شدن به وزن ایده‌آل ممکن است به‌تنهایی برای شروع تخمک‌گذاری منظم کافی باشد، حتی بدون نیاز به دارو.

پزشک ممکن است متفورمین تجویز کند تا به بدن شما کمک کند به کلومیفن سیترات پاسخ دهد. این قرص، یک داروی حساس‌کننده به انسولین است که اگر مشکل عدم تحمل گلوکز یا دیابت دارید، می‌تواند مفید باشد. با این حال، ممکن است حتی بدون تشخیص عدم تحمل گلوکز یا دیابت نیز به شما توصیه شود که متفورمین را امتحان کنید. متفورمین می‌تواند به شما کمک کند به کلومیفن سیترات پاسخ دهید و نشان داده شده است که شانس تخمک‌گذاری و بارداری را افزایش می‌دهد.

برخی پزشکان ممکن است قرص لتروزول برای شما تجویز کنند، به‌خصوص اگر شاخص توده بدنی‌تان بیشتر از ۳۰ باشد. امکان دارد این دارو نسبت به کلومیفن، نرخ بارداری بالاتری داشته باشد و احتمال بارداری چندقلویی را کاهش دهد و خطر سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) را کمتر کند، اگرچه برای اطمینان به تحقیقات بیشتری نیاز است. لتروزول در بریتانیا به‌عنوان داروی تحریک تخمک‌گذاری مجوز ندارد و بنابراین فقط توسط برخی متخصصان باروری به‌صورت انتخابی توصیه می‌شود.

بیشتر بخوانید: طریقه مصرف قرص لتروزول برای بارداری + ۷ علامت تخمک گذاری بعد مصرف

اگر از قبل می‌دانید که به کلومیفن مقاوم هستید، پزشک ممکن است پیشنهاد کند که متفورمین را همراه با گنادوتروپین‌ها مصرف کنید. این ترکیب دارویی نسبت به استفاده از گنادوتروپین‌ها به‌تنهایی، نرخ بارداری بالاتری دارد، بدون اینکه خطر بارداری چندقلویی یا OHSS را افزایش دهد.

قرص کلومیفن برای مردان

قرص کلومیفن سیترات برای مردان نیز تجویز می‌شود و می‌تواند تاثیر مثبتی بر کیفیت و تعداد اسپرم داشته باشد. پزشکان معمولاً در درمان ناباروری مردان، زمانی که کاهش تعداد اسپرم به دلیل عدم تعادل هورمونی تشخیص داده شود، این دارو را تجویز می‌کنند.

تداخلات دارویی قرص کلومیفن سیترات چیست؟

تاکنون هیچ تداخل دارویی شناخته‌شده‌ای بین قرص کلومیفن سیترات ۵۰ میلی‌گرم و سایر داروها گزارش نشده است. با این حال، پیش از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه، مکمل‌های غذایی یا ویتامین‌ها، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

موارد منع مصرف قرص کلومیفن کدام‌اند؟

علاوه بر حساسیت به خود داروی کلومیفن، شرایط دیگری نیز وجود دارند که باید پیش از مصرف این دارو در نظر گرفته شوند. در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر، باید از مصرف کلومیفن خودداری کنید:

• آندومتریوز

• بارداری

• بیماری‌های کبدی

• بیماری‌های تیروئیدی

• خونریزی‌های غیرطبیعی واژینال

• وجود کیست‌های تخمدانی که ناشی از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نباشند

همچنین، کلومیفن سیترات ممکن است وارد شیر مادر شود و می‌تواند تولید شیر را کاهش دهد. اگر در دوره شیردهی هستید و قصد استفاده از این دارو را دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.