واکسن ۱۸ ماهگی کودکان _ زمان تزریق و مراقبت‌ها + ۵ عوارض احتمالی

 کودک در هجده ماهگی (۱۸) علیه چه بیماری‌هایی واکسینه می‌شود؟

در این نوبت، معمولاً دو واکسن مهم تزریق می‌شود:

۱. واکسن سه‌گانه (DTP یا DTaP):

این واکسن علیه سه بیماری دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه ایمنی ایجاد می‌کند. این سه بیماری در صورت ابتلا می‌توانند جان کودک را تهدید کنند یا عوارض شدید عصبی و تنفسی به جا بگذارند.

۲. واکسن فلج اطفال خوراکی (OPV):

در کنار تزریق واکسن سه‌گانه، قطره فلج اطفال نیز به صورت خوراکی داده می‌شود تا ایمنی بدن کودک در برابر ویروس پولیو کامل شود. این واکسن یکی از کلیدی‌ترین واکسن‌های جهانی در ریشه‌کنی فلج اطفال است.

در برخی مراکز، واکسن سه‌گانه با واکسن هپاتیت B و هموفیلوس آنفلوانزا نوع B به صورت ترکیبی (پنج‌گانه یا شش‌گانه) تزریق می‌شود تا نیاز به تزریق جداگانه کاهش یابد.

بیشتر بخوانید: واکسن فلج اطفال نوزاد، زمان تزریق

واکسن ۱۸ ماهگی به کجا تزریق می‌شود؟

واکسن ۱۸ ماهگی معمولاً در قسمت ران کودک (عضله ران) تزریق می‌شود، زیرا این ناحیه در کودکان خردسال بیشترین حجم عضلانی را دارد و جذب واکسن در آن بهتر انجام می‌شود. در برخی موارد که کودک بزرگ‌تر یا عضلات ران او کوچک باشد، ممکن است تزریق در بازوی کودک (عضله دلتوئید) انجام گیرد، اما به طور استاندارد محل تزریق واکسن سه‌گانه در ۱۸ ماهگی ران است. همچنین قطره فلج اطفال در همین نوبت به صورت خوراکی داده می‌شود و تزریقی نیست.

بیشتر بخوانید: لیست واکسن های ضروری نوزاد + جدول زمان بندی

اهمیت واکسن ۱۸ ماهگی

این واکسن‌ها یادآور دوزهای قبلی هستند و باعث تقویت حافظه ایمنی بدن کودک می‌شوند. در واقع بدن کودک با دریافت این واکسن‌ها، سیستم ایمنی خود را در برابر بیماری‌های خطرناکی مانند دیفتری، سیاه‌سرفه در نوزاد و فلج اطفال "به‌روز" می‌کند تا ایمنی تا چند سال آینده حفظ شود.

آیا واکسن ۱۸ ماهگی سخت است؟

بسیاری از والدین می‌گویند واکسن ۱۸ ماهگی «سخت» است، چون معمولاً کودک در این سن درک بیشتری از درد و ترس دارد و واکنش احساسی شدیدتری نشان می‌دهد. از طرفی، واکسن سه‌گانه (DTP) که در این مرحله تزریق می‌شود، در مقایسه با بعضی واکسن‌های قبلی ممکن است دردناک‌تر باشد و تب یا تورم بیشتری در محل تزریق ایجاد کند. این واکنش‌ها طبیعی و موقتی هستند، اما باعث می‌شوند والدین تصور کنند این نوبت از واکسیناسیون سخت‌تر از بقیه است. همچنین چون کودک در این سن معمولاً پرتحرک‌تر و حساس‌تر است، کنترل او هنگام تزریق و مراقبت بعد از آن دشوارتر به نظر می‌رسد.

بیشتر بخوانید: واکسن آنفولانزا کودکان _ زمان و دوز تزریق + معرفی انواع آن

عوارض طبیعی پس از واکسن ۱۸ ماهگی

بسیاری از کودکان پس از واکسیناسیون ۱۸ ماهگی دچار عوارض خفیف و موقتی می‌شوند. این علائم معمولاً ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت برطرف می‌شوند و نشانه واکنش طبیعی بدن به واکسن هستند:

1. تب خفیف (تا ۳۸ یا ۳۸.۵ درجه)
2. بی‌قراری یا گریه کوتاه‌مدت
3. قرمزی و تورم در محل تزریق
4. بی‌اشتهایی موقت
5. خواب زیاد یا برعکس، بی‌خوابی کوتاه

در صورت بروز تب بالا، گریه شدید و طولانی یا علائم غیرعادی (مثل تورم زیاد، تشنج یا بی‌حالی شدید)، باید فوراً به پزشک مراجعه شود.

بیشتر بخوانید: کمپرس سرد بعد از واکسن، بهتر است یا گرم؟

سفت شدن محل تزریق واکسن ۱۸ ماهگی

سفت شدن محل تزریق پس از واکسن ۱۸ ماهگی یکی از واکنش‌های طبیعی بدن است و معمولاً به‌دلیل پاسخ ایمنی به واکسن سه‌گانه (DTP) ایجاد می‌شود. در این حالت، بدن در محل تزریق دچار التهاب خفیف می‌شود و ممکن است ناحیه کمی قرمز، گرم، متورم یا سفت شود. این وضعیت معمولاً ظرف چند روز (۲ تا ۵ روز) خودبه‌خود برطرف می‌شود و جای نگرانی ندارد. برای کاهش ناراحتی، می‌توان از کمپرس سرد در ۲۴ ساعت اول استفاده کرد و از ماساژ دادن محل تزریق خودداری نمود. اگر سفتی محل تزریق بیش از یک هفته طول کشید، بسیار دردناک شد یا با تب بالا و ترشح همراه بود، لازم است پزشک وضعیت را بررسی کند.

تب واکسن ۱۸ ماهگی تا چند روز ادامه دارد؟

تب ناشی از واکسن ۱۸ ماهگی معمولاً خفیف است و بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تزریق بروز می‌کند. در اغلب موارد، این تب خودبه‌خود و بدون نیاز به درمان خاصی برطرف می‌شود، اما در برخی کودکان ممکن است تا سه روز نیز ادامه داشته باشد.

بیشتر بخوانید: کنترل تب نوزاد، بعد از واکسن

به نقل از www.seattlechildrens.org

Fever with vaccines is normal, harmless and probably helpful. Reason: fever speeds up your body's immune system. Fever with most vaccines begins within ۱۲ hours and lasts ۱ to ۲ days. For low grade fevers of ۱۰۰-۱۰۲° F (۳۷.۸ to ۳۹° C), do not give fever medicines

تب ناشی از واکسن طبیعی، بی‌ضرر و احتمالاً مفید است. دلیل: تب، سیستم ایمنی بدن شما را تسریع می‌کند. تب ناشی از اکثر واکسن‌ها ظرف ۱۲ ساعت شروع می‌شود و ۱ تا ۲ روز طول می‌کشد. برای تب‌های خفیف ۱۰۰ تا ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۷.۸ تا ۳۹ درجه سانتیگراد)، داروهای تب‌بر ندهید.

اگر دمای بدن کودک بالاتر از ۳۸.۵ درجه بود یا تب بیش از سه روز طول کشید، بهتر است با پزشک مشورت شود تا احتمال عفونت یا واکنش غیرمعمول بررسی شود. در این مدت مصرف مایعات کافی، لباس سبک و در صورت نیاز استامینوفن با دوز مناسب می‌تواند به کاهش تب کمک کند.

واکنش‌های نادر اما جدی

در موارد بسیار نادر، ممکن است واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) به واکسن دیده شود. این حالت معمولاً ظرف چند دقیقه تا نیم‌ساعت پس از تزریق رخ می‌دهد، به همین دلیل توصیه می‌شود پس از تزریق حداقل ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در مرکز واکسیناسیون بمانید تا در صورت نیاز، اقدامات فوری انجام شود.

راه نرفتن پس از واکسن ۱۸ ماهگی

اگر کودک پس از واکسن ۱۸ ماهگی پای خود را تکان نمی‌دهد، معمولاً به‌دلیل درد، تورم یا التهاب موقت عضله در محل تزریق است. واکسن سه‌گانه (DTP) گاهی باعث درد قابل‌توجه در ران می‌شود و کودک ممکن است به همین دلیل از حرکت دادن پا خودداری کند یا هنگام لمس محل تزریق گریه کند. این وضعیت در اغلب موارد بی‌خطر است و طی یکی دو روز با کاهش التهاب برطرف می‌شود. استفاده از کمپرس سرد در ۲۴ ساعت اول، مصرف استامینوفن با دوز مناسب و پرهیز از ماساژ محل تزریق می‌تواند به بهبود کمک کند. اما اگر بی‌حرکتی پا بیش از دو روز طول کشید، همراه با تورم شدید، کبودی یا تب بالا بود، لازم است کودک فوراً توسط پزشک معاینه شود تا احتمال آسیب عصبی یا عفونت بررسی گردد.

واکسن ۱۸ ماهگی و بی‌اشتهایی

بی‌اشتهایی پس از واکسن ۱۸ ماهگی یکی از واکنش‌های موقت و طبیعی بدن کودک است. این وضعیت معمولاً به‌دلیل تب خفیف، درد محل تزریق یا خستگی ناشی از پاسخ ایمنی بدن ایجاد می‌شود و معمولاً طی ۱ تا ۲ روز به حالت عادی برمی‌گردد. در این مدت نیازی به اجبار کودک به غذا خوردن نیست؛ بهتر است غذاهای سبک، نرم و مورد علاقه‌اش مانند سوپ، پوره سیب‌زمینی یا ماست به او داده شود و مایعات کافی بنوشد. اگر بی‌اشتهایی بیش از سه روز ادامه پیدا کرد یا با تب بالا و بی‌حالی همراه بود، باید کودک توسط پزشک بررسی شود تا علت دیگری مانند عفونت یا واکنش غیرعادی به واکسن رد شود.

بیشتر بخوانید: طرز تهیه پوره سیب زمینی برای نوزاد - دستور پخت ۳ مدل مختلف 

مراقبت‌های لازم پس از واکسن ۱۸ ماهگی

برای کاهش ناراحتی کودک و کنترل عوارض طبیعی واکسن، رعایت چند نکته ساده می‌تواند مؤثر باشد:

• در صورت تب، از استامینوفن با دوز مناسب وزن کودک استفاده کنید.
• محل تزریق را ماساژ ندهید؛ تنها می‌توان از کمپرس سرد برای کاهش تورم کمک گرفت.
• کودک را به‌خوبی آبرسانی کنید (مایعات، شیر مادر یا شیر خشک).
• لباس راحت برای او بپوشانید.
• در صورت بی‌قراری، محیطی آرام و دمای اتاق مناسب فراهم کنید.

مواردی که باید قبل از تزریق اطلاع داده شود

پیش از تزریق واکسن، والدین باید پزشک یا پرستار را از موارد زیر مطلع کنند:

• سابقه آلرژی شدید به واکسن‌ها
• سابقه تشنج یا تب بالا پس از تزریق واکسن قبلی
• بیماری‌های تب‌دار یا عفونت فعال در زمان واکسیناسیون
• استفاده از داروهای خاص یا بیماری‌های نقص ایمنی

در چنین شرایطی ممکن است واکسیناسیون به زمان دیگری موکول شود یا تحت نظر پزشک خاص انجام گیرد.

واکسن ۱۸ ماهگی و اوتیسم

در سال‌های گذشته برخی شایعات درباره ارتباط واکسن‌های دوران کودکی از جمله واکسن ۱۸ ماهگی با بروز اوتیسم مطرح شده بود، اما تحقیقات گسترده علمی در سراسر جهان نشان داده‌اند که چنین ارتباطی وجود ندارد. بررسی‌های انجام‌شده بر روی میلیون‌ها کودک در کشورهای مختلف ثابت کرده که هیچ‌یک از ترکیبات واکسن‌ها، از جمله واکسن سه‌گانه یا فلج اطفال، باعث بروز یا تشدید اختلال اوتیسم نمی‌شوند. اوتیسم یک اختلال رشدی-عصبی است که زمینه ژنتیکی و عوامل محیطی خاص خود را دارد و واکسیناسیون هیچ نقشی در ایجاد آن ندارد. بنابراین والدین می‌توانند با اطمینان کامل واکسن ۱۸ ماهگی را برای کودک خود انجام دهند.

بیشتر بخوانید: بیماری اوتیسم در کودکان، درمان دارد؟

آیا می‌توان واکسن ۱۸ ماهگی را به تاخیر انداخت؟

در صورت بیماری خفیف (مانند سرماخوردگی بدون تب)، واکسیناسیون معمولاً قابل انجام است. اما اگر کودک تب بالا یا بیماری شدید دارد، بهتر است واکسن با تاخیر چند روزه تزریق شود. با این حال تأخیر طولانی توصیه نمی‌شود، چون ایمنی بدن کودک در برابر بیماری‌ها کاهش می‌یابد.

در چه مواردی نباید واکسن ۱۸ ماهگی را تزریق کرد؟

در برخی شرایط خاص بهتر است تزریق واکسن ۱۸ ماهگی به تعویق بیفتد یا تنها تحت نظر پزشک انجام شود. اگر کودک تب بالا (بیش از ۳۸.۵ درجه)، عفونت فعال یا بیماری حاد مانند سرماخوردگی شدید دارد، واکسیناسیون باید تا بهبود کامل عقب بیفتد. همچنین در صورت وجود سابقه حساسیت شدید یا واکنش آلرژیک به نوبت قبلی واکسن سه‌گانه یا ترکیبات آن (مانند تب بالا، تشنج یا شوک آلرژیک)، لازم است قبل از تزریق با پزشک متخصص اطفال مشورت شود.

کودکانی که نقص ایمنی شدید، تحت درمان با داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی هستند یا اخیراً تزریق خون و فرآورده‌های خونی داشته‌اند نیز باید واکسیناسیون را با نظر پزشک انجام دهند. در سایر موارد، تزریق واکسن ۱۸ ماهگی بدون مانع و ایمن است.

سخن پایانی

واکسن ۱۸ ماهگی یکی از حیاتی‌ترین مراحل برنامه واکسیناسیون کودک است که ایمنی بدن او را برای چند سال آینده تضمین می‌کند. اگرچه ممکن است پس از تزریق علائم خفیفی بروز کند، اما این واکنش‌ها طبیعی و گذرا هستند. با رعایت مراقبت‌های ساده و اطلاع از عوارض احتمالی، والدین می‌توانند بدون نگرانی، این مرحله مهم از رشد سلامت کودک را پشت سر بگذارند.