چسبندگی اسپرم چیست؟ علل، علائم و درمان

علاوه بر ویژگی‌های اساسی مایع منی مانند غلظت، تحرک و مورفولوژی اسپرم‌ها، عوامل دیگری که ممکن است بر باروری مردان تأثیر بگذارند، از جمله چسبندگی اسپرم، در آزمایش مایع منی بررسی می‌شوند.

چسبندگی اسپرم ممکن است نشان‌دهنده ناباروری با منشأ ایمنی‌شناختی باشد، به همین دلیل این عامل در تشخیص ناباروری از اهمیت بالایی برخوردار است.

با این حال، درجات مختلفی از چسبندگی وجود دارد که هر یک ممکن است تأثیرات متفاوتی بر باروری مرد و احتمال بارداری آینده داشته باشند.

چسبندگی اسپرم چیست؟

هنگام انجام تجزیه و تحلیل میکروسکوپی مایع منی، اگر مشاهده شود که اسپرم‌های متحرک به یکدیگر چسبیده‌اند، این وضعیت به عنوان چسبندگی اسپرم شناخته می‌شود.

بر اساس این پارامتر، نتیجه آزمایش مایع منی مشخص می‌کند که نمونه دارای چسبندگی است یا خیر:

• چسبندگی مثبت: یعنی اسپرم‌های متحرک به یکدیگر چسبیده و خوشه‌هایی را تشکیل داده‌اند.
• چسبندگی منفی: یعنی در نمونه آزمایش شده، اسپرم‌های متحرک به یکدیگر متصل نیستند.

این اتصال بین اسپرم‌های متحرک می‌تواند به شکل‌های مختلفی باشد:

• سر به سر
• دم به دم
• ترکیبی از هر دو

درجات چسبندگی اسپرم

چسبندگی اسپرم بسته به تعداد اسپرم‌هایی که به هم چسبیده‌اند به چهار درجه تقسیم می‌شود:

• درجه ۱: کمتر از ۱۰ اسپرم در هر چسبندگی وجود دارد و تعداد زیادی اسپرم آزاد دیده می‌شود.
• درجه ۲: هر چسبندگی شامل ۱۰ تا ۵۰ اسپرم است، اما همچنان تعدادی اسپرم آزاد نیز وجود دارد.
• درجه ۳: هر چسبندگی شامل بیش از ۵۰ اسپرم است و تعداد اسپرم‌های آزاد بسیار کم است.
• درجه ۴: همه اسپرم‌ها به هم چسبیده‌اند و چسبندگی‌ها به یکدیگر متصل شده‌اند.

درصد بالای چسبندگی اسپرم می‌تواند یکی از دلایل ناباروری مردان باشد، زیرا اتصال اسپرم‌ها به یکدیگر حرکت پیش‌رونده آن‌ها را مختل می‌کند و در نتیجه از لقاح جلوگیری می‌شود. اگر اسپرم‌ها نتوانند در دستگاه تناسلی زن حرکت کنند، امکان رسیدن به تخمک و وقوع بارداری وجود نخواهد داشت.

چسبندگی یا تجمع؟

اگرچه چسبندگی اسپرم و تجمع اسپرم ممکن است مشابه به نظر برسند، اما این دو مفهوم تفاوت‌هایی دارند:

• چسبندگی (Agglutination): زمانی که اسپرم‌های متحرک به یکدیگر متصل می‌شوند.
• تجمع (Aggregation): زمانی که اسپرم‌های بی‌تحرک به یکدیگر متصل شده‌اند یا اسپرم‌های متحرک به مخاط، سلول‌های دیگر یا بقایای سلولی چسبیده‌اند.

تجمع اسپرم کمتر اختصاصی بوده و از نظر بالینی اهمیت کمتری نسبت به چسبندگی اسپرم‌های متحرک دارد.

علل چسبندگی اسپرم

چسبندگی اسپرم ممکن است نشان‌دهنده وجود آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم در مایع منی باشد. این مولکول‌ها غشای اسپرم‌ها را شناسایی کرده و به آن‌ها متصل می‌شوند، که منجر به ایجاد چسبندگی می‌شود. این فرآیند می‌تواند باعث ناباروری ایمنی‌شناختی شود.

علاوه بر این، دلایل دیگری نیز می‌توانند باعث چسبندگی اسپرم شوند:

• غلظت بسیار بالای اسپرم در مایع منی
• تغییرات در pH مایع منی به دلیل مشکلات غدد ضمیمه‌ای (ناشی از فرآیندهای التهابی یا عفونی)
• افزایش دمای بدن در هنگام تب
• برخی از انواع باکتری‌ها که می‌توانند باعث چسبندگی در مایع منی شوند

با این حال، حتی اگر مردی یکی از این مشکلات را داشته باشد، به این معنی نیست که حتماً چسبندگی اسپرم در آزمایش مایع منی او دیده خواهد شد.

درمان چسبندگی اسپرم

در مواردی که چسبندگی به دلیل عفونت یا تب ایجاد شده باشد، معمولاً پس از درمان عفونت و گذشت مدت زمان کافی، این مشکل به طور طبیعی برطرف می‌شود.

پس از درمان، معمولاً آزمایش مایع منی تکرار می‌شود تا مشخص شود که چسبندگی اسپرم از بین رفته است یا خیر.

آیا چسبندگی اسپرم قابل درمان است؟

موارد خفیف تا متوسط چسبندگی اسپرم را می‌توان با داروهای مختلف درمان کرد تا میزان آن کاهش یابد یا حتی از بین برود. مکمل‌های ویتامینی، به ویژه ویتامین C، توصیه می‌شوند زیرا این ویتامین باعث فعال شدن پروتئین ضد چسبندگی می‌شود.

با این حال، در موارد شدید، ممکن است چسبندگی اسپرم غیرقابل درمان باشد. در چنین شرایطی، بهترین گزینه روش‌های کمک‌باروری مانند تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI) است تا بارداری امکان‌پذیر شود.

مشاوره با متخصص باروری

اگر به فکر مراجعه به متخصص باروری هستید، فراموش نکنید که در حوزه پزشکی تولیدمثل، همانند سایر زمینه‌های پزشکی، اعتماد به پزشکان و تیم درمانی بسیار مهم است. شرایط درمانی در کلینیک‌های مختلف متفاوت است، بنابراین توصیه می‌شود گزارش باروری خود را تهیه کنید تا لیستی از کلینیک‌هایی که فرآیند ارزیابی دقیق را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، دریافت کنید. این سیستم همچنین به شما امکان مقایسه هزینه‌ها و شرایط هر کلینیک را می‌دهد تا بتوانید بهترین تصمیم ممکن را بگیرید.

آزمایشگاه آندرولوژی و جداسازی اسپرم‌های سالم

در آزمایشگاه آندرولوژی، ظرفیت‌سازی اسپرم انجام می‌شود که طی آن اسپرم‌های متحرک که قادر به حرکت پیش‌رونده هستند، از سایر اسپرم‌ها (چسبیده و بی‌تحرک) جدا می‌شوند. سپس متخصص، بهترین اسپرم را انتخاب کرده و آن را به داخل تخمک وارد می‌کند تا لقاح انجام شود.

سوالات متداول درباره چسبندگی اسپرم 

چسبندگی اسپرم چه چیزی را نشان می‌دهد؟

پاسخ متخصص زنان و زایمان:

چسبندگی اسپرم به معنای اتصال اسپرم‌های متحرک به یکدیگر است. این اتصال می‌تواند به‌صورت سر به سر، دم به دم یا سر به دم باشد.

چسبندگی اسپرم در آزمایش مایع منی (اسپرموگرام) مشاهده می‌شود و معمولاً به دلیل وجود آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم رخ می‌دهد. این آنتی‌بادی‌ها به سطح اسپرم متصل شده و باعث چسبیدن آن‌ها به یکدیگر می‌شوند.

علل چسبندگی اسپرم چیست؟

پاسخ جنین‌شناس ارشد:

چسبندگی اسپرم ممکن است نشان‌دهنده یک عامل ایمنی‌شناختی باشد، زیرا در آن، اسپرم‌ها در قسمتی از ساختار خود (سر، قطعه میانی یا دم) به یکدیگر متصل می‌شوند. این پدیده معمولاً با کاهش باروری مرتبط است.

برای ارزیابی این موضوع، باید سابقه بیمار در نظر گرفته شود، از جمله:

• انسداد مسیر خروجی منی
• جراحی بازگشایی مجدد لوله‌های منی‌بر (وازووازوستومی)
• وجود عفونت‌های باکتریایی

وجود آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم در بیماران مبتلا به الیگواسپرمیا (کاهش تعداد اسپرم) می‌تواند نشان‌دهنده انسداد یک‌طرفه مجرای منی باشد. همچنین، این آنتی‌بادی‌ها در بیماران نابارور ممکن است با عفونت‌های کلامیدیایی و مایکوپلاسمایی در ارتباط باشند.

آیا چسبندگی اسپرم همیشه در آزمایش اسپرم بررسی می‌شود؟

پاسخ جنین‌شناس:

چسبندگی اسپرم یکی از پارامترهایی است که همیشه در بررسی میکروسکوپی آزمایش مایع منی در نظر گرفته می‌شود.

اگر در آزمایشگاه، نمونه مایع منی تحت بررسی میکروسکوپی قرار گیرد و چسبندگی مشاهده شود، متخصص باید آن را در گزارش ثبت کند. علاوه بر این، درجه چسبندگی و نوع اتصال اسپرم‌ها (مثلاً درجه ۲، اتصال سر به سر) نیز باید ذکر شود.

آیا تجمع اسپرم مشکل جدی‌ای محسوب می‌شود؟

پاسخ جنین‌شناس:

تجمع اسپرم یک پدیده غیر اختصاصی است، زیرا در آن، اسپرم‌های بی‌تحرک به یکدیگر متصل می‌شوند یا اسپرم‌های متحرک به بقایای سلولی یا سایر سلول‌ها می‌چسبند. به همین دلیل، برخلاف چسبندگی اسپرم، اهمیت بالینی چندانی ندارد.