یائسگی دیررس چیست؛ همه چیز از علت، علائم و درمان

علت یائسگی دیررس چیست؟

یائسگی قبل از اواسط 40 سالگی، یائسگی زودرس نام دارد و اگر ۵۵ سال یا بیشتر دارید و هنوز یائسگی را شروع نکرده‌اید، پزشکان آن را یائسگی دیررس در نظر می‌گیرند. میانگین سن یائسگی 51 سال است. یائسگی دیررس در میان زنان چاق معمول است. چربی می‌تواند استروژن تولید کند و استروژن بالا می‌تواند باعث یائسگی دیررس شود. 

پزشک احتمالا به بیماری که اضافه وزن دارد پیشنهاد می‌کند که شاخص توده بدنی (BMI) خود را به زیر 30 کاهش دهد. در حالت ایده آل، BMI یک زن باید بین 18.5 و 24.9 باشد. حفظ شاخص توده بدنی طبیعی می‌تواند به کاهش تعدادی از خطرات سلامتی و افزایش طول عمر زنان کمک کند.

اختلالات تیروئید نیز زمان یائسگی را مختل می‌کند و باعث زود یا دیر شدن یائسگی می‌شود. تیروئید، مسئول تنظیم متابولیسم است. اگر تیروئید به درستی کار نکند، می‌تواند اثرات متعددی بر سیستم تولید مثل زنان داشته باشد. برخی از علائم اختلال تیروئید از جمله گرگرفتگی و تغییرات خلقی شبیه یائسگی هستند. 

اگر احساس می‌کنید که علائم یائسگی را تجربه می‌کنید اما قاعدگی‌تان ادامه می‌یابد، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک ممکن است برایتان آزمایش تجویز کند تا مشخص شود که آیا تیروئید دارید، یا نه. 

اگر دارای سطوح بالای غیر طبیعی استروژن باشید، ممکن است یائسگی دیررس را تجربه کنید. پزشک، برای تشخیص یائسگی دیررس سابقه سلامت خانوادگی شما را نیز در نظر می‌گیرد. مثلا اگر مادر شما یائسگی دیررس را تجربه کرده باشد، ممکن است شما نیز آن را تجربه کنید.

بارداری و یائسگی دیررس

در حالی که نادر است، اما زنان هنوز می‌توانند در اوایل دهه 50 خود باردار شوند و زایمان کنند که همین موضوع می‌تواند یائسگی را به تعویق بیاندازد چون بدن زن با تغییرات هورمونی ناشی از بارداری سازگار می‌شود. هر بارداری، تاثیر زیادی بر سطح هورمون زنان دارد. اگر زنی در دهه 50 خود بارداری را تجربه کند، این اتفاق بر هورمون‌های او نیز تأثیر می‌گذارد.

علائم یائسگی چیست؟

اگر برخی از علائم زیر یا همه آن‌ها را تجربه می‌کنید، ممکن است در حال گذار به یائسگی باشید:

• پریودهای نامنظم یا پریودهای سنگین‌تر یا سبک‌تر از حد معمول 
• گرگرفتگی 
• حساسیت سینه‌ها
• تعریق شبانه 
• خشکی واژن 
• ادرار کردن مکرر
• مشکل در خواب 
• خشکی پوست، خشکی چشم یا خشکی دهان
• بدتر شدن سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
• تغییرات عاطفی مانند تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی یا افسردگی

برخی از خانم‌ها ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• ضربان قلب
• ریزش یا نازک شدن مو
• سردرد
• درد مفاصل و عضلات
• تغییرات در میل جنسی 
• افزایش وزن
• مشکل در تمرکز یا ضعف حافظه

تاثیرات یائسگی دیررس

برخلاف یائسگی زودرس، یائسگی دیررس می‌تواند تاثیر زیادی برای سلامتی داشته باشد. یائسگی باعث کاهش تولید استروژن و پروژسترون توسط تخمدان‌ها می‌شود که باعث مشکلاتی مانند پوکی استخوان می‌شود. هر چه تخمدان‌های زن بیشتر هورمون تولید کنند، پوکی استخوان را بیشتر به تاخیر می‌اندازند که جزو فواید یائسگی دیررس است. اما یائسگی دیررس، عوارضی نیز دارد.

خطر ابتلا به سرطان سینه، تخمدان و رحم در یائسگی دیررس، به دلیل طولانی شدن مدت زمان تولید استروژن توسط بدن زن، افزایش می‌یابد. ماموگرافی منظم، آزمایش پاپ‌اسمیر و معاینات زنان به ویژه برای زنانی که یائسگی دیررس را تجربه می‌کنند، مهم است.

اگر در اواخر دهه 50 و 60 زندگی خود هنوز چرخه قاعدگی را تجربه می‌کنید باید به پزشک مراجعه کنید. با این حال، توجه به این نکته مهم است که سیستم تولید مثل هر زن متفاوت است. همانطور که زنان قاعدگی را در سن متفاوتی تجربه می‌کنند، یائسگی نیز برای هر زن در سن متفاوتی رخ می‌دهد. توجه به عوامل خطر و ادامه معاینات سالانه زنان می‌تواند به رفع نگرانی‌های ناشی از یائسگی دیررس کمک کند.

درمان عوارض یائسگی چیست؟

یائسگی یک فرآیند طبیعی است که بدن زنان با آن مواجه می‌شود و در برخی موارد ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. با پزشکتان درباره علائمتان صحبت کنید تا در صورت نیاز برایتان دارو تجویز کند. انواع مختلفی از درمان‌ها برای مدیریت علائم یائسگی وجود دارد و انواع اصلی آن عبارتند از:

درمان های هورمونی

هورمون درمانی (HT): این اصطلاح برای هورمون‌هایی استفاده می‌شود که در سنین طبیعی (بعد از ۴۵ سالگی) برای یائسگی ارائه می‌شود.

درمان جایگزینی هورمونی (HRT): درمان جایگزینی هورمونی، هنگام استفاده از هورمون‌ها برای درمان یائسگی در سنین پایین (قبل از 40 سالگی)، ارائه می‌شود.

هورمون درمانی برای یائسگی چگونه است؟

در طول یائسگی، بدن تغییرات هورمونی عمده‌ای را تجربه می‌کند. زمانی که تخمدان‌ها دیگر استروژن و پروژسترون کافی تولید نمی‌کنند، هورمون‌درمانی می‌تواند هورمون‌های از دست رفته را جبران کند. هورمون‌درمانی، سطح هورمون شما را افزایش می‌دهد و می‌تواند به علائمی مانند گرگرفتگی، پیشگیری از پوکی استخوان و خشکی واژن کمک کند. 

انواع هورمون درمانی برای یائسگی

• استروژن‌درمانی که در آن باید استروژن را به تنهایی مصرف کنید. استروژن در اشکال مختلف مانند چسب، قرص، کرم، حلقه واژن، ژل یا اسپری وجود دارد. اگر رحم دارید، نمی‌توانید از استروژن‌درمانی بدون پروژسترون استفاده کنید.
• درمان با پروژسترون و استروژن که آن را درمان ترکیبی نیز می‌نامند چون از دوزهای استروژن و هورمونی مشابه پروژسترون استفاده می‌کند. این نوع درمان برای خانم‌هایی که هنوز رحم دارند، استفاده می‌شود.

هورمون‌درمانی، خطراتی را به همراه دارد. بنابراین با پزشکتان درباره خطرات و فواید هورمون‌درمانی مشورت کنید.

مصرف داروهای تجویزی

داروهای غیر هورمونی نیز می‌تواند علائم یائسگی را بهبود ببخشد. برخی از آن‌ها عبارتند از:

• قرص‌های ضد بارداری برای کمک به تعادل هورمون‌ها
• داروهای ضد افسردگی برای مدیریت علائمی مانند نوسانات خلقی و گرگرفتگی
• گاباپنتین یا «فزولینانتانت» برای درمان گرگرفتگی
• اکسی‌بوتینین برای مثانه بیش‌فعال و گرگرفتگی 
• کرم‌ها و روان‌کننده‌های واژن برای کمک به خشکی واژن

روش های ایمن برای درمان علائم یائسگی

با روش‌های زیر می‌توانید علائم یائسگی را کاهش دهید. یکی از این روش‌ها داشتن یک رژیم غذایی سالم شامل مصرف مواد زیر است:

• فیتواستروژن‌ها
• کلسیم
• فیبر
• ویتامین‌های B و D

حفظ عادات خوب را نیز تمرین کنید که شامل موارد زیر است:

• انجام ورزش حداقل ۳۰ دقیقه در روز و ۵ بار در هفته 
• بهبود خواب و کاهش استرس
• ترک سیگار و الکل 
• کاهش مصرف بیش از حد کافئین 

عمل جراحی

گاهی اوقات ممکن است در مورد علائم شدید یائسگی، جراحی نیاز باشد، البته مداخلات جراحی علت اصلی این مشکلات و عدم تعادل هورمونی را برطرف نمی‌کند. این جراحی‌ها عبارتند از: 

• برداشتن فیبروم برای مدیریت خونریزی نامنظم
• کاشت مو، لیفت پوست سر یا لیزر درمانی برای ریزش موها
• جراحی کاهش وزن برای افزایش وزن بیش از حد یائسگی
• تزریق بوتاکس و سمپاتکتومی برای کاهش تغییرات در بوی بدن
• عصب‌کشی، جراحی فلپ یا پیوند استخوان فک برای بیماری پیشرفته لثه

نکات کلیدی درباره یائسگی دیررس

• زمانی که روش‌های طبیعی برای درمان عوارض یائسگی بی‌اثر هستند، طب سنتی می‌تواند در تسکین علائم شدید یائسگی مفید باشد. به دلیل عوارض جانبی احتمالی، این گزینه‌های درمانی باید با احتیاط به عنوان آخرین راه حل مورد استفاده قرار بگیرند.
• داروها برای علائم یائسگی عبارتند از داروهای ضد بارداری خوراکی و سایر داروهای خاص مانند داروهای ضد افسردگی و آنتی‌هیستامین‌ها.
• جراحی برای درمان علائم شدید انجام می‌شود و ممکن است شامل برداشتن فیبروم رحم، کاشت مو، جراحی کاهش وزن و تزریق بوتاکس باشد.
• توانایی عبور از این مرحله طبیعی در زندگی زنان بدون اینکه بدن آن‌ها را در معرض خطر عوارض جانبی جدی داروها قرار دهد، باعث شده زنان امروزی به جستجوی تسکین علائم در ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و درمان‌های جایگزین بدون نیاز به رویکردهای مرسوم باشند.

سئوال مخاطب نی‌نی‌بان: خاله من ۵۱ سالشه ولی هنوز یائسه نشده و خونریزی دوره‌اش خیلی زیاده، حدود یک سال پیش دکترش گفت دیواره رحمش ضخیم هست و جراحی شد، ولی هیچ تاثیری روی حجم خونریزی نداشت. ضمنا تست پاپ اسمیر هم داده و مشکلی نداره، لطفا راهنمایی کنید.
پاسخ شهره درویش زاده، متخصص زنان و نازایی: با توجه به جراحى و آزمایش پاتولوژى باید نوع درمان مشخص شود. در صورتى که مشکل ایشان آناتومیکال باشد روش‌هاى درمانى با دارو و جراحى تجویز می‌شود، که معمولا چند دوره بعد از انجام جراحی پریود قطع می‌شود. در مواردی ممکن است که رحم دچار تومور خوش‌خیم یا بدخیم شده باشد که روش‌هاى درمانى مختص به خود را دارد. در هر صورت تست پاتولوژى بعد از عمل تعیین‌کننده علت و روش درمان تاخیر در یائسگی خواهد بود.

خلاصه

یائسگی دیرررس به نوعی از یائسگی گفته می‌شود که در حدود 55 سالگی نیز رخ نداده است. انواع علت یائسگی دیررس شامل اختلالات تیروئید، اضافه‌وزن و سطوح بالای غیر طبیعی استروژن است. خطر ابتلا به سرطان سینه، تخمدان و رحم در یائسگی دیررس، به دلیل طولانی شدن مدت زمان تولید استروژن توسط بدن زن، افزایش می‌یابد. ماموگرافی منظم، آزمایش پاپ‌اسمیر و معاینات زنان به ویژه برای زنانی که یائسگی دیررس را تجربه می‌کنند، مهم است.