غذا خوردن عصبی همیشه به معنای پرخوری نیست
تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۴۰ درصد افراد هنگام استرس بیشتر غذا می‌خورند، ۴۰ درصد کمتر غذا می‌خورند و ۲۰ درصد تغییری در الگوی غذایی‌شان ندارند
بخش زیادی از آنچه درباره پرخوری ناشی از استرس می‌دانیم، برآمده از کلیشه‌هایی فرهنگی مانند صحنه‌هایی از سریال‌های تلویزیونی، فیلم‌ها یا مطالب شبکه‌های اجتماعی است. پژوهش‌هایی هم که درباره این رفتار انجام شده‌اند، بیشتر بر پایه نظرسنجی‌هایی‌اند که از خود فرد می‌خواهند به یاد بیاورد در زمان‌های پراسترس چه خورده است. در حالی که به گفته دکتر کریستین جاواراس، این نوع نظرسنجی‌ها یک مشکل اساسی دارند؛ اینکه در شرایط استرس، ادراک انسان‌ها تغییر می‌کند و به همین دلیل، توصیف دقیق اینکه رفتار غذایی‌شان چگونه تحت تاثیر قرار گرفته است، بسیار دشوار می‌شود.
آیا واقعا بیشتر می‌خوریم یا فقط این طور فکر می‌کنیم؟
به گفته او، افراد معمولا لحظه آن مشکل استرس‌آفرین مثلا یک جدایی عاطفی را به یاد می‌آورند و سپس صحنه بستنی خوردنشان پیش چشم آن‌ها می‌آید و این دو تصویر را به‌عنوان نمونه‌ای از «پرخوری ناشی از استرس» در ذهن خود ثبت می‌کنند، حتی اگر مقدار واقعی آنچه خورده‌اند، زیاد نبوده باشد. در حالی که تمام دفعات دیگری که مثلا در محل کار واقعا تحت استرس بودند و کمتر غذا خوردند، در ذهنشان نقش نمی‌بندد.
واقعیت این که بسیاری از افراد هنگام «استرس حاد»، حتی کمتر غذا می‌خورند. تحقیقات گذشته هم نشان داده‌اند که تقریبا ۴۰ درصد افراد هنگام استرس بیشتر و ۴۰ درصد کمتر غذا می‌خورند و ۲۰ درصد افراد هم در عادات غذایی خود تغییری نمی‌دهند.
دکتر کریستوفر مک‌گوان، متخصص گوارش و چاقی، خاطرنشان می‌کند که وقتی بدن تحت «استرس مزمن» قرار بگیرد، سطح کورتیزول افزایش می‌یابد که این نه‌تنها اشتها را تحریک می‌کند، بلکه می‌تواند باعث افزایش ذخیره چربی، به‌ویژه در ناحیه شکم شود.
او می‌افزاید که استرس مزمن خواب را هم مختل می‌کند که این خود باعث تشدید هوسهای غذایی و اختلال در عملکرد متابولیک می‌شود و در این مرحله است که افراد معمولا به غذاهای آرام‌بخش که سرشار از چربی و قندند، پناه می‌برند؛ غذاهایی که مرکز لذت در مغز را تحریک می‌کنند و باعث ترشح دوپامین می‌شوند که یک حس تسکین موقتی ایجاد می‌کند، اما این تسکین کوتاه‌مدت است و اغلب با احساس گناه یا پشیمانی همراه می‌شود.
چگونه از پرخوری عصبی جلوگیری کنیم؟
ریچل گارگانو، متخصص تغذیه، می‌گوید: «هرچه بیشتر در پاسخ به احساسات غذا بخوریم، ارتباط میان آن احساس و غذای هوس‌برانگیز قوی‌تر می‌شود و این باعث می‌شود پرخوری عصبی در ما، با گذشت زمان عمیق‌تر و ریشه‌دارتر بشود.»
به گفته او، هوسهای غذایی معمولا حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشند. اگر بتوانید در برابر آن احساسات اولیه که شدید و گاه طاقت‌فرسا هستند، تاب بیاورید، این هوس‌ها معمولا فروکش می‌کنند و کنترل‌‌پذیرتر می‌شوند.
گارگانو توضیح می‌دهد که عوامل تحریک‌کننده هر فردی خاص خود او است. برای برخی این عامل تنها بودن در خانه است و برای برخی دیگر، دیدن یا بوی غذای موردعلاقه‌شان است که می‌تواند روند پرخوری را آغاز کند.
او توصیه می‌کند دفترچه‌ای داشته باشید و زمان شروع هوس‌ها را ثبت و بررسی کنید که آیا این حس گرسنگی واقعی است یا احساسی. اگر از آخرین وعده غذایی‌تان بیشتر از چهار ساعت گذشته، ممکن است واقعا بدنتان به غذا نیاز داشته باشد. در غیر این صورت، احتمالا این گرسنگی احساسی است و باید حواستان را از آن پرت کنید.
دکتر مک‌گوان فعالیت بدنی حتی کوتاه را جایگزینی عالی برای خوردن ناشی از استرس می‌داند. ورزش نه‌تنها سطح کورتیزول را کاهش می‌دهد، بلکه خلق‌وخو، خواب و سلامت جسمی را هم بهبود می‌بخشد.
گزینه‌های ساده دیگر برای منحرف کردن فکر از پرخوری می‌توانند خواندن یک فصل از کتاب موردعلاقه، پیاده‌روی کوتاه، نشستن در فضای باز یا ۱۵ دقیقه یوگا کردن باشند.
فراموش نکنید هر بار که در برابر یک هوس غذایی مقاومت می‌کنید، در واقع به مغزتان یاد می‌دهید دیگر غذا را یک مسکن موقتی نداند.