تست استرس انقباضی جنین، روش انجام و تفسیر

تست استرس انقباضی (cst) در بارداری برای بررسی سلامت و کنترل خون‌رسانی به جنین انجام می‌شود. این آزمایش سخت، تهاجمی و پر هزینه‌ است.
در بارداری‌های پر خطر، بررسی نحوه پاسخگویی جنین به انقباضات در هنگام زایمان ضروری است. پزشکان برای تعیین واکنش جنین در این شرایط، آزمایشی به نام تست استرس انقباضی (cst) در بارداری انجام می‌دهند. با مطالعه این مطلب، درباره این تست، دلایل انجام، روش و تفسیر آن بیشتر بدانید.

تست استرس انقباضی (cst) در بارداری چیست؟
تست استرس انقباضی (cst) _ که به عنوان تست استرس یا تست چالش اکسی توسین نیز نامیده می‌شود_ برای اندازه‌گیری ضربان قلب جنین در طی انقباض رحم در دوران بارداری انجام می‌شود. هدف از انجام تست این است که اکسیژن رسانی به جنین از راه جفت در زمان زایمان بررسی شود.
به دلایل مختلف، امروزه از تست استرس انقباضی (cst) در بارداری به ندرت استفاده می‌شود. در بیشتر موارد، پزشکان می‌توانند با استفاده از بررسی مشخصات بیوفیزیکی یا تست بدون استرس (nst) یا هر دو، وضعیت جنین را سریع تر و ایمن‌تر ارزیابی کنند.
در جریان انقباضات، جریان خون و اکسیژن به جفت به طور موقت کاهش می‌یابد. اگر جفت سالم باشد، در طی انقباضات به کمک منابع ذخیره شده در جفت به جنین اکسیژن رسانی می‌شود؛ بنابراین اگر همه چیز خوب پیش رود، ضربان قلب جنین در طول یا بعد از انقباض کاهش نخواهد یافت؛ اما اگر جفت درست کار نکند، جنین اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند و ضربان قلب او کاهش خواهد یافت.
تست استرس انقباضی آزمایشی سخت، پرهزینه و خطرناک است، به همین دلیل امروزه به ندرت انجام می‌شود. اما اگر بارداری پر خطری را می‌گذرانید، ممکن است پزشک در زمان نزدیک به تاریخ زایمان، درخواست انجام این تست را داشته باشد.

دلیل انجام تست استرس انقباضی (cst) در بارداری چیست؟
همان گونه که گفته شد تست استرس انقباضی برای بررسی پارامتر‌های سلامتی جنین در طول انقباضات یا در هنگام زایمان انجام می‌شود. اگر جفت دارای مقدار زیادی اکسیژن و خون برای جنین باشد، ضربان قلب جنین در طول انقباضات تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت.
متوسط ضربان قلب جنین با توجه به شرایط رحم در حدود ۱۱۰-۱۶۰ ضربان بر دقیقه است. هر ناهنجاری در ضربان قلب جنین، نشان‌دهنده نبود اکسیژن کافی و یا وجود برخی مشکلات دیگر است. از آنجایی که انقباض رحم جریان خون یا اکسیژن ورودی به جنین از راه جفت را کاهش می‌دهد؛ این آزمایش تغییراتی در میزان ضربان قلب جنین ایجاد می‌کند.
تست استرس انقباضی (cst) در بارداری زمانی توصیه می‌شود که نتایج تست بدون استرس یا بیوفیزیکال، غیر طبیعی باشد. این تست در بارداری‌های پر خطر، به ویژه مواردی که با مشکلات زیر همراه هستند، توصیه می‌شود:
- بیماری قلبی
- دیابت نوع ۱
- حساسیت به عامل Rh
- تیروئید پرکاری که به سختی کنترل می‌شود
- سندرم ضد فسفولیپید
- لوپوس اریتماتوی سیستمیک
- اختلالات فشار خون
- هموگلوبینوپاتی مانند هموگلوبین SS ، SC یا S-تالاسمی
- بیماری مزمن کلیوی
- محدودیت رشد داخل رحمی
- بالا بودن فشار خون
- حاملگی پس از زایمان
- مرده زایی
- کاهش حرکات جنین
- بارداری دوقلویی یا چند قلویی، با اختلاف رشد
- Oligohydramnios، و یا کمبود مایع آمنیوتیک
- Polyhydramnios، یا مایع آمنیوتیک اضافی

روش انجام تست استرس انقباضی (cst) در بارداری چگونه است؟
برای انجام این تست، بایستی از ۶ تا ۸ ساعت قبل، از خوردن یا آشامیدن اجتناب کنید. زیرا ممکن است نتیجه آزمایش منجر به انجام عمل سزارین شود. (بهتر است پیش از انجام تست مثانه‌تان را تخلیه کنید.)
در هنگام تست به پهلوی چپ‌تان دراز می‌کشید. تکنسین دو دستگاه را با تسمه به شکم می‌بندد: یکی ضربان قلب جنین را کنترل می‌کند و دیگری انقباضات رحم را ثبت می‌کند. یک دستگاه نیز نمودار انقباضات و نوار قلب جنین را به صورت دو خط جداگانه بر روی کاغذ چاپ می‌کند.
آزمون تا زمانی ادامه می‌یابد که در یک بازه ده دقیقه ای، سه انقباض داشته باشید، هر انقباض ۴۰ تا ۶۰ ثانیه طول می‌کشد. فرایند تست ممکن است تا دو ساعت طول بکشد. انقباض‌های ایجاد شده شدت کمی دارند و به سختی احساس می‌شوند. ممکن است دردی شبیه به گرفتگی قاعدگی در انقباضات احساس کنید. اگر انقباض‌های ایجاد شده قوی باشند، ممکن است منجر به القای زایمان شوند.
اگر در ۱۵ دقیقه اول تست، انقباضی نداشته باشید، پزشک دوز کوچکی از اسیتوسین مصنوعی (پیتوسین) را تزریق می‌کند یا از شما می‌خواهد تا نوک پستان خود را تحریک کنید، بدین ترتیب اکسی توسین طبیعی در بدن آزاد می‌شود.
هنگامی که آزمایش پایان یافت، شما تحت نظر می‌مانید تا زمانی که انقباضات متوقف شود یا به سطح پیش آزمون بازگردد.

نتایج تست چگونه تفسیر می‌شود؟
اگر ضربان قلب جنین در پاسخ به انقباض‌ها کاهش نیابد، نشان دهنده عملکرد خوب جفت است. این نتیجه به صورت نرمال یا منفی گزارش می‌شود. در این شرایط، بایستی منتظر بمانید تا زمان زایمان طبیعی فرا برسد یا یک هفته بعد آزمایش را تکرار کنید.
اگر در پاسخ به بیش از نیمی از انقباض‌ها، ضربان قلب جنین کاهش یابد، نتیجه آزمایش مثبت است و نشان می‌دهد که جنین تحت فشار قرار دارد. در این حالت، ممکن است پزشک تصمیم به القای زایمان داشته باشد. اگر جنین قادر به تحمل انقباضات نباشد یا در معرض خطر نابهنگام قرار گرفته باشد، پزشک درخواست سزارین می‌کند.

تفسیر نتایج گزارش شده
نتایج تست استرس انقباضی بلافاصله از رکورد گرافیکی خروجی از دستگاه به دست می‌آید. نتایج بدین صورت گزارش می‌شود:
تست استرس انقباضی منفی
نتیجه CST طبیعی / منفی است، در صورتی که هیچ گونه افتی در ضربان قلب جنین در طی انقباضات ( در سرعت‌ ۳ انقباض در ۱۰ دقیقه) رخ نداده باشد.
تست استرس انقباضی مثبت
نتیجه آزمایش مثبت است اگر بیش از نیمی از انقباض‌ها نشان دهنده کاهش ضربان قلب جنین ( در سرعت‌ ۳ انقباض در ۱۰ دقیقه) باشد.
مبهم (Equivocal-suspicious)
افت سرعت ضربان قلب، یا وجود واریانس قابل توجهی در داده ها موجب ابهام در تفسیر نتایج می‌شود. این ابهام نیاز به تکرار تست دارد.
مبهم (Equivocal-tachysystole)
در این شرایط یک انقباض در هر دو دقیقه وجود دارد که ۹۰ ثانیه طول می‌کشد. این نتیجه نشان دهنده کاهش سرعت قلب جنین است.
مبهم (Equivocal-unsatisfactory)
این نتیجه رضایت‌بخش نیست. اگر کمتر از سه انقباض در ۱۰ دقیقه رخ دهد یا زمانی که نتایج به درستی قابل تفسیر نباشد، این نتیجه گزارش می‌شود.
همانند دیگر آزمایش ها، این تست نیز ممکن است اشتباهاتی داشته باشد.
نتایج به دست آمده از تست استرس انقباضی، هنگامی که همه چیز را خوب گزارش می‌کند، بسیار قابل اعتماد است. اما زمانی که نشان می‌دهد مشکلی وجود دارد، خیلی قابل اعتماد نیست. احتمال گرفتن نتیجه مثبت کاذب (نشان دادن مشکلی که وجود ندارد) می‌تواند تا ۳۰ درصد باشد.

آیا انجام این تست برای زنان باردار خطرناک است؟
بسته به مهارت فردی که تست را انجام می‌دهد، احتمال خطر اندکی وجود دارد که رحم در اثر انقباضات قوی و مکرر، تحریک شود و جریان خون را به جنین قطع کند. (احتمال این خطر با تحریک نوک پستان بیشتر است، زیرا مانند تزریق پیتوسین قابل کنترل نیست.)
این آزمایش همچنین ممکن است موجب القای زایمان زودرس شود. در صورتی که پیتوسین زیادی به یکباره وارد سیستم گردش خون شود (حساسیت برخی از زنان به این دارو گزارش شده است) و یا اگر نوک پستان برای مدت طولانی تحریک شود، احتمال بروز این شرایط وجود دارد. به همین دلیل اگر احتمال زایمان زودرس وجود داشته باشد، انجام این آزمایش توصیه نمی‌شود. هم چنین در شرایط وجود جفت سر راهی یا داشتن سابقه سزارین نیز این تست انجام نمی‌شود.
با توجه به همه دلایل یاد شده، بیشتر پزشکان تا حد ممکن از انجام تست استرس انقباضی (cst) در بارداری اجتناب می‌کنند و به جای آن، یک روش کمتر تهاجمی مانند بررسی مشخصات بیوفیزیکی یا تست غیر استرسی را جایگزین می‌کنند.

سخن آخر
بارداری مرحله‌ی لذت بخشی در زندگی است. سلامتی مادر و جنین در این دوران باید به طور مرتب کنترل شود، به ویژه هنگامی که خطر بارداری را تهدید می‌کند.
چکاپ‌های مراقبت بارداری را به طور منظم انجام دهید و با پزشک پیرامون وضعیت رشد جنین و سلامت او صحبت کنید. در صورت تجویز پزشک، تست استرس انقباضی را با آرامش انجام دهید تا خیالتان از سلامت جنین آسوده شود.