تغییرات مثانه در بارداری، بیشتر بدانید

از سه ماهه اول بارداری، افزایش تعداد دفعات و فوریت نیاز به ادرار کردن یکی از علائم رایج است که به خاطر هورمون‌های بارداری و تغییرات مثانه رخ می‌دهد.
شما ممکن است احساس کنید بیشتر از همیشه نیاز به قضای حاجت فوری دارید. فوریت نیاز به ادرار کردن در این دوران بسیار شدیدتر از حالت عادی است و احتمالا در مواقع نیاز، سخت بتوانید ادرارتان را نگه دارید و باید سریع‌تر خود را به سرویس بهداشتی برسانید.
حتی ممکن است شب‌ها بیشتر از دوران قبل از بارداری برای تخلیه مثانه‌تان از خواب بیدار شوید.

عفونت مجاری ادرار در بارداری
البته باید بدانید که عفونت مجاری ادراری هم در دوران بارداری شایع است که یکی از علائمش نیاز فوری به تخلیه مثانه و تکرر ادرار است و همانطور که می‌دانید، این موارد از علائم بارداری نیز هستند. بنابراین پزشک می‌تواند با انجام آزمایش‌های منظم علائم عفونت ادراری را شناسایی کند.

سه ماهه سوم و بی‌اختیاری
در پایان بارداری به خاطر تغییراتی که در عضلات دیواره مثانه رخ داده، ظرفیت مثانه شما دو برابر می‌شود. اما بسیاری از خانم‌ها در این مرحله از بارداری دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شوند. این اتفاق به خاطر افزایش اندازه شکم شماست که فشار شکمی را بیشتر می‌کند. به همین خاطر است که وقتی می‌خندید، سرفه یا عطسه می‌کنید، عضلات کف لگن‌تان هم متقابلا برای تحمل این فشار به چالش کشیده می‌شوند.
بی‌اختیاری ادرار ممکن است خفیف یا شدید باشد. اما بر اساس مطالعات محققان، سن و شاخص توده بدن از جمله ریسک فاکتورهای بی‌اختیاری ادرار در بارداری هستند.
بی‌اختیاری ممکن است بعد از بارداری ادامه داشته باشد و ممکن است بلافاصله بعد از زایمان وجود نداشته باشد. بعضی از خانم‌ها تا ۴۰ سالگی، مشکل مثانه ندارند.

انواع بی‌اختیاری ادرار در بارداری و بعد از آن
نوع بی‌اختیاری ادرار در زمان بارداری معمولا از نوع «بی‌اختیاری استرسی» است که به آن «مثانه عصبی» یا SI (Stress Incontinence) هم می‌گویند. بی‌اختیاری استرسی به این معنی است که ادرار به خاطر افزایش فشار وارده به مثانه، نشت می‌کند و بی‌اختیار خارج می‌شود. در بی‌اختیاری استرسی، ماهیچه اسفنکتر مثانه برای نگه داشتن ادرار، به اندازه کافی خوب عمل نمی‌کند.
البته بی‌اختیاری ادرار در بارداری ممکن است به خاطر «مثانه بیش فعال» رخ می‌دهد. زنانی که دچار بیش فعالی مثانه می‌شود، مجبورند بیشتر از معمول ادرار کنند چراکه مثانه‌شان دچار اسپاسم‌های غیرقابل کنترل می‌شود.
ضمن اینکه ماهیچه‌های اطراف مجرای خروج ادرار- لوله خروجی ادرار از مثانه- ممکن است درگیر شده باشند. وظیفه این ماهیچه‌ها، جلوگیری از خروج بی‌اختیار ادرار از بدن است اما اگر مثانه دچار انقباض‌های شدید شود، ممکن است ماهیچه‌های اطراف مجرای خروج ادرار هم از کار بیفتند.
اسفنکتر مثانه ماهیچه‌ای صاف است که کف مثانه قرار گرفته و کارش کنترل جریان ادرار است. در بارداری، کشیدگی رحم باعث افزایش فشار بر مثانه می‌شود. عملکرد ماهیچه‌های داخل اسفنکتر مثانه و کف لگن ممکن است به خاطر فشار اضافی مختل شود. زمانی که فشار اضافی به بدن وارد می‌شود- مثلا وقتی مادر باردار سرفه یا عطسه می‌کند- چند قطره ادرار به خارج از مثانه نشت می‌کند.
بعد از بارداری، اختلالات بی‌اختیاری ادامه پیدا می‌کند؛ چراکه زایمان، ماهیچه‌های کف لگن را ضعیف کرده و می‌تواند منجر به بیش فعالی مثانه شود. بارداری و زایمان همچنین ممکن است به خاطر بروز موارد زیر، باعث اختلالات کنترل مثانه بشود:
- آسیب به اعصاب کنترل کننده مثانه
- حرکت مجرای خروج ادرار و مثانه در طول بارداری
- اپیزیوتومی؛ برشی که در طول زایمان روی عضلات کف لگن ایجاد می‌شود تا بچه راحت‌تر از کانال زایمان خارج شود

به مثانه‌تان کمک کنید!
تحریم خوراکی‌های تحریک کننده
مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که مثانه را تحریک می‌کنند و باعث افزایش و تکرر اضطراری ادرار می‌شود، قطع کرده یا به حداقل برسانید؛ خوراکی‌هایی مثل: چای و قهوه کافئین‌دار، حتی شکلات، نوشیدنی‌های گازدار، غذاهای تند و گوجه فرنگی.
دریافتی مایعات
حتما روزانه مقدار کافی آب و مایعات بنوشید و فکر نکنید با کم کردن مصرف مایعات، کمکی به مثانه‌تان می‌کنید؛ برعکس! با کاهش دریافتی مایعات احتمال بروز عفونت‌های ادراری را هم زیاد می‌کنید. پس حتما روزانه ۱.۵ لیتر آب و مایعات سالم بنوشید. البته اگر به نوشیدن این مقدار مایع عادت ندارید، به تدریج مصرف مایعات‌تان را افزایش دهید تا به ۱.۵ لیتر در روز برسد.
ورزش‌های تقویتی کف لگن
مطالعات زیادی نشان داده‌اند که انجام ورزش‌های کف لگن، آن هم برای ۳ بار در روز طی دوران بارداری می‌تواند ریسک بروز بی‌اختیاری ادرار و سایر اختلالات کف لگنی در دوره بعد از زایمان را کاهش دهد. معروف‌ترین این ورزش‌ها، ورزش کگل است که به تقویت عضلات کف لگن کمک می‌کند. پس سعی کنید با ۱۰انقباض ۱۰ ثانیه‌ای شروع کنید و این تعداد را ۳ بار در روز تکرار کنید. یادتان باشد یادتان باشد وقتی عطسه می‌کنید، خود را منقبض کنید تا مانع از نشت ادرار شوید. یادتان باشد بعضی خانم‌ها در این موارد عضلات کف لگن‌شان سفت است و باید اول یاد بگیرند که چطور ماهیچه‌هایشان را شل کنند. اگر شما درد دارید یا نمی‌دانید چطور باید ورزش‌های مربوط به کف لگن را انچام دهید، می‌تانید با یک فیزیوتراپیست متخصص عضلات کف لگن مشورت کنید.

درمان بی‌اختیاری ادرار در بارداری
روش‌های رفتاری مثل زمان بندی ادرار و تمرین دادن مثانه می‌تواند برای درمان بی‌اختیاری ادرار در دوران بارداری و بعد از آن موثر باشد. این روش‌ها معمولا به عنوان اولین درمان استفاده می‌شود و در خانه قابل انجام است.
تغییر عاداتی که در این روش‌های رفتاری توصیه می‌شود، هیچ عوارض جانبی ندارند. برای زمان‌بندی ادرار شما بایداز یک جدول یا دفتری برای ثبت دفعات ادرار و نشت ادرار استفاده کنید. به این ترتیب «الگوی» نشت ادرارتان را به دست می‌آورید و می‌توانید دفعات بعد، در زمان‌هایی که قبلا یادداشت کرده‌اید، سریع‌تر خود را به سرویس بهداشتی برسانید.
در روش تمرین دادن و آموزش مثانه هم شما با طولانی کردن فواصل دستشویی رفتن حتی برای چند دقیقه کوتاه، به مرور توانایی مثانه را برای کنترل و نگه داشتن ادرار افزایش دهید.
مثلا برای شروع هر یک ساعت یک بار دستشویی بروید و مدتی این الگو را رعایت کنید. بعد فاصله بین دستشویی رفتن‌تان را به ۹۰ دقیقه یکبار برسانید. در نهایت این زمان را به دو ساعت، ۳ ساعت و ۴ ساعت یکبار برسانید.
روش دیگر این است که سعی کنید هر وقت احساس می‌کنید مثانه‌تان پر شده، یک ربع دستشویی رفتن را به تاخیر بیندازید. این کار را دو هفته ادامه دهید. بعد تاخیر بین ادرار کردن را به نیم ساعت رسانده و به همین ترتیب فواصل را افزایش دهید.
در مواردی ممکن است پزشک توصیه به استفاده از «رحم بند» یا «حلقه پساری» کند؛ وسیله‌ای که مجرای ادرار را مسدود می‌کند یا باعث تقویت ماهیچه‌های لگن می‌شود. ضمنا داروهایی هم برای کنترل اسپاسم عضلات مثانه یا تقویت عظلات داخل مجرای ادرار تجویز می‌شود. بعضی از این داروها می‌توانند باعث آرامش مثانه بیش فعال شوند.