جفت سر راهی، خطری برای زایمان دارد؟

پارسه گرد: اگر دچار مشکل جفت سرراهی (Placenta Previa) یا پایین بودن جفت باشید، به این معناست که جفت‌تان به طور غیر معمول در رحم، پایین قرار گرفته و دهانه رحم را پوشانده یا کنار آن قرار گرفته است. جفت اندامی شبیه به پن کیک است که در حالت طبیعی در مکانی نزدیک به بالای رحم قرار دارد. در اوایل بارداری اگر جفت‌تان پایین باشد مشکلی ایجاد نمی‌کند اما اگر جفت در اواخر بارداری هنوز هم پایین و نزدیک به گردن رحم باشد، می‌تواند به خونریزی منجر شود که خود به مشکلاتی دیگر می‌انجامد و به این معنا خواهد بود که ممکن است زودتر از موعد نوزادتان را به دنیا بیاورید. هم‌چنین اگر در زمانی که می‌خواهید زایمان کنید دچار مشکل جفت سرراهی باشید نیاز است سزارین انجام دهید.

اگر جفت دهانه رحم را کاملا بپوشاند مشکل جفت سرراهی کامل یا جفت سرراهیِ کلی نامیده می‌شود. اگر جفت دقیقاً در مرز دهانه رحم باشد، جفت سرراهی مرزی یا حاشیه‌ای نام می‌گیرد.
ممکن است اصطلاح جفت سرراهی ناقص را نیز شنیده باشید؛ زمانی‌که دهانه رحم شروع به گشاد شدن می‌کند، جفت تنها بخشی از آن را پوشانده است. اگر لبه جفت به میزان 2 سانتی‌متر داخل دهانه رحم باشد اما مرزی نباشد، جفت کم ارتفاع نامیده می‌شود. محل جفت در سونوگرافی اواسط بارداری (که معمولا در هفته‌های 16 تا 20 انجام می‌شود) تعیین شده و در صورت لزوم بعداً نیز دوباره چک می‌شود.


اگر جفت سرراهی در من تشخیص داده شود چه اتفاق می‌افتد؟
بستگی دارد در کدام مرحله از بارداری‌تان باشید. اگر در سونوگرافی نیمه بارداری متوجه شدید دچار جفت سرراهی هستید هراسان نشوید؛ با پیشرفت بارداری به احتمال زیاد جفت‌تان بالا کشیده شده و از دهانه رحم دور می‌شود. در نتیجه دیگر مشکل به حساب نمی‌آید. از آنجا که جفت در رحم کاشته شده است، در واقع حرکت نمی‌کند، اما می‌تواند با گسترش و رشد رحم در نهایت از دهانه رحم دور شود. به علاوه جفت خودش نیز رشد می‌کند که به احتمال زیاد این رشد در جهت منبع خون قوی‌تر در قسمت بالای رحم خواهد بود. اگر در سونوگرافی سه ماهه دوم جفت‌تان پایین بود، باید در اوایل سه ماهه سوم مجدداً سونوگرافی انجام دهید تا دوباره ببینید وضعیت جفت به چه شکل است. اگر در حالی که دچار جفت سرراهی هستید دچار خونریزی واژینال شوید، سونوگرافی انجام می‌شود تا مشخص شود چه اتفاقی در حال وقوع است.
تنها درصد کمی از خانم‌هایی که در سونوگرافی هفته ۲۰ جفت کم ارتفاع یا جفت سرراهی داشته‌اند، در زمان زایمان نیز مشکل‌شان برطرف نشده است و در تعداد زیادی از خانم‌ها با ادامه بارداری مشکل برطرف می‌شود. در مواردی که جفت سرراهی مرزی یا ناقص است نسبت به زمانی که جفت سرراهی کامل است، بیشتر احتمال دارد که در ادامه بارداری مشکل برطرف شود. در کل جفت سرراهی در زمان زایمان تنها در ۱ مورد از ۲۰۰ زایمان یعنی در ۰.۵ % زایمان‌ها وجود دارد.

اگر مشکل جفت سرراهی‌ام ادامه یافت چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر در سونوگرافی، جفت‌تان هنوز دهانه رحم را پوشانده بود یا نزدیک به دهانه رحم بود به شما «استراحت لگنی» داده می‌شود، به این معنا که در ادامه دوران بارداری‌تان نباید مقاربت یا آزمون واژینال داشته باشید. در نهایت به شما توصیه می‌شود که کارها را بر خود آسان بگیرید و از انجام فعالیت‌هایی که می‌توانند موجب راه‌اندازی خونریزی واژینال شوند، مانند انجام کار سنگین خانگی یا بلند کردن اجسام سنگین بپرهیزید. در هنگام زایمان شما نیاز دارید که سزارین انجام دهید. در جفت سرراهی کامل، راه خروج نوزاد به بیرون کاملاً بسته می‌شود. هم‌چنین اگر جفت سرراهی مرزی نیز داشته باشید به احتمال زیاد نیاز به انجام سزارین خواهد بود، زیرا در این مورد نیز با اتساع دهانه رحم احتمال خونریزی شدید جفت وجود خواهد داشت. در مشکل جفت سرراهی احتمال دارد که خونریزی بدون درد واژینال در در سه ماهه سوم بارداری تجربه کنید. اگر دچار خونریزی کردید (دچار انقباضات شُدید)، باید بستری شوید. خونریزی زمانی آغاز می‌شود که جفت‌تا‌ن شروع به نازک شدن یا باز شدن می‌کند (حتی برای مقادیر کم) که این امر رگ‌های خونی موجود در آن ناحیه را تخریب می‌کند. آن‌چه که بعد اتفاق می‌افتد بستگی به این دارد که در کدام مرحله از بارداری‌تان قرار دارید، خونریزی‌تان تا چه میزان سنگین است و وضعیت عمومی شما و جنین‌تان چگونه است. در ضمن اگر خونریزی دارید و Rh خون‌تان منفی است نیاز است که آمپول روگام تزریق کنید، مگر اینکه Rh خون پدر جنین هم منفی باشد. اگر نزدیک به زمان کامل شدن رشد جنین باشید (به هفته 37 نزدیک باشید) جنین فوراً تحت عمل سزارین به دنیا خواهد آمد، مگر این‌که زودتر لازم باشد نوزاد را خارج کنند. در هنگام تصمیم‌گیری، تیم پزشکی مزایای اختصاص دادن وقت به جنین برای رسیدگی بیشتر را با ریسک و معایبی که صبر کردن در پی دارد (از جمله احتمال خونریزی شدید و نیاز به سزارین اورژانسی) مقایسه می‌کنند؛ و بسته به سنگین بودن مزایا یا معایب برای فرد باردار تصمیم‌گیری می‌شود.

جفت سرراهی می‌تواند چه عوارض دیگری را ایجاد کند؟
با داشتن جفت سرراهی احتمال اینکه خونریزی کنید و نیاز به تزریق و انتقال خون پیدا کنید بیشتر است. این اتفاق نه تنها در دوران بارداری، بلکه در طول زایمان و بعد از آن نیز ممکن است بیافتد. در اینجا علت را ذکر می‌کنیم: پس از اینکه نوزاد از طریق سزارین به دنیا آمد، پزشک جفت را نیز خارج کرده و به مادر نیز پیتوسین تزریق می‌شود. پیتوسین باعث می‌شود که رحم منقبض شود و در نتیجه خونریزی از قسمتی که جفت در آن کاشته شده بود کمتر شود. اما زمانی که جفت سرراهی دارید، جفت در قسمت پایینی رحم کاشته شده است، که به خوبی قسمت بالایی قابلیت انقباض ندارد؛ بنابراین انقباضاتی که تحت تزریق دارو در رحم ایجاد می‌شوند در بند آوردن خونریزی چندان مؤثر واقع نمی‌شوند. در زنانی که دچار مشکل جفت سرراهی هستند، به احتمال بیشتری، جفت عمیقاً داخل رحم کاشته شده و بنابراین جداسازی آن در هنگام زایمان مشکل‌تر است. این مورد پلاسنتا اکرتا نامیده می‌شود. پلاسنتا اکرتا می‌تواند موجب خونریزی شدید شده و به چند بار انتقال خون در هنگام زایمان نیاز داشته باشد. این مسئله می‌تواند تهدید کننده زندگی بوده و برای کنترل خونریزی به هیسترکتومی نیاز داشته باشد (هیسترکتومی به عمل جراحی گفته می‌شود که طی آن رحم برداشته می‌شود- این عمل می‌تواند به صورت کامل یا جزئی صورت بگیرد.). میزان وقوع پلاسنتا اکرتا با میزان وقوع سزارین رو به افزایش می‌رود. دلیل این امر، داشتن سزارین زودتر از موعد زنان دارای جفت سرراهی را بیشتر مستعد می‌کند تا دچار پلاسنتا اکرتا باشند. در واقع میزان وقوع این ریسک همراه با سزارین پیش از موعد افزایش پیدا می‌کند. در آخر اگر مجبور شوید نوزادتان را پیش از موعد به دنیا بیاورید، نوزادتان نیز در معرض مشکلاتی نظیر نارس بودن (مشکل در تنفس و وزن کم) خواهد بود.

چه کسی بیشتر در معرض ریسک جفت سرراهی قرار دارد؟
بیشتر زنانی که دچار مشکل جفت سرراهی هستند، فاکتورهای ریسکی آشکاری ندارند. اما اگر دچار هر کدام از موارد زیر هستند، احتمال و ریسک ابتلای‌تان به جفت سرراهی بیشتر خواهد بود:
در بارداری قبلی نیز جفت سرراهی داشته‌اید. قبلاً سزارین انجام داده‌اید. شما جراحی‌های رحمی دیگری را نیز انجام داده‌اید؛ برای مثال دیلاتاسیون یا کورتاژ یا جراحی برای خروج فیبروئیدهای رحمی.