زایمان در هفته ۳۴ ضرر ندارد؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: سلام. خسته نباشید. تو هفته ۲۸ بارداری رفتم سونوگرافی.گفتن که آب بچه حداقل طبیعی و ۸ هستش . به مدت ۳ هفته آب مصرف کردم و دکترم با دستگاه سونوداخل مطب چک کردد گفتند بهتر شده ولی همچنان آب زیاد بخور. الان که هفته۳۲ هستم و برای ویزیت مراجعه کردم. باز هم گفتند آب بچه به نظر کم می رسد. یک هفته استراحت و مصرف مایعات تجویز کردند و گفتند هفته آینده بروم سونوگرافی و برایم۶ عدد آمپول بتا متازون تجویز کردند گفتند که دو بار سه تایی بزنم و گفتن ممکن است بچه را زودتر به دنیا بیاورند.من خیلی استرس گرفتم. دو تا سوال دارم . آیا برای بچه مشکلی پیش نمی آید توی هفته۳۴ به دنیا بیاید؟ بتا متازون ضرر ندارد؟ به نظرتان با مصرف مایعات و استراحت ممکن است بتوانم تا آخر ماه ۹ بچه ام را نگه دارم؟ همه آزمایشات و سونوگرافی های غربالگریم نرمال بوده. دیابت و فشارخون ندارم. وزنم نرمال است. البته توی این دو هفته اصلا اضافه نکردم. در سونوگرافی هفته ۲۸ وزن بچه و نمودار رشد بچه نرمال بود.

پاسخ دکتر الهام السادات هاشمیان، متخصص زنان و زایمان:
در مورد بخش اول سوال ایشان باید گفت که در صورتی که تا هفته ۳۴ بارداری همچنان میزان مایع آمنیوتیک کم باشد ادامه بارداری خطرناک است. اگر کمبود مایع زیاد باشد حتما باید ختم حاملگی در هفته ۳۴ داده شود. اما اگر میزان مایع از هشت سانتیمتر بیشتر شود می توانند پیگیری کنند و حاملگی را ادامه بدهند.

اما لازم است که سونوگرافی شان را در یک مرکز معتبر و زیر نظر کسی انجام بدهند که تبحر و تخصص لازم را در این زمینه داشته باشد. به این دلیل که تخمین زدن میزان مایع با تجربه افرادی که این کار را انجام می دهند ارتباط مستقیمی دارد و در صورتی به شکل اشتباه تخمین بزند در این صورت ختم حاملگی را اعلام کند.

بنابراین تشخیص میزان مایع آمنیوتیک بهتر است توسط یک شخص ماهر صورت بگیرد تا در صورتی که میزان مایع زیر عدد هشت بود ختم حاملگی را اعلام کند. مایع آمنیوتیک به این دلیل مهم است که در صورتی که میزان آن در رحم کم باشد ممکن است خدای ناکرده منجر به مرگ جنین شود.

میزان استاندارد برای مایع آمنیوتیک در رحم بالای هشت سانتیمتر است و ترجیحا بالای ۱۰ سانتیمتر. در مورد بتامتازون هم باید گفت که مصرف آن برای جنین مشکلی ایجاد نمی کند.

در مورد مصرف مایعات برای افزایش میزان مایع آمنیوتیک نیز باید گفت که ایشان نمی توانند کار خاصی انجام دهند و تنها کاری که می توانند انجام دهند این است که میزان مصرف مایعات شان را بالا ببرند. در مورد این که گفته اند می توانند ۹ ماه به طور کامل فرزندشان را در شکم نگه دارند نیز باید بگوییم که احتمال دارد و می توانند نگه دارند.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
زمانی که جنین در رحم است، در داخل کیسه‌ی آمنیوتیک قرار دارد. کیسه‌ی آمنیوتیک، فضای بسه ای است که از دو لایه غشایی (آمنیون و کرونیون) تشکیل شده. جنین در داخل این دو غشا رشد کرده و شکل می‌گیرد. در داخل این کیسه مایعی به نام مایع آمنیوتیک قرار دارد.
این مایع در ابتدا تنها شامل آب می‌شود که توسط بدن مادر تولید می‌شود. اما در ادامه این مایع شامل ادرار جنین نیز می‌شود چرا که جنین مایعات را می‌بلعد و سپس ادرار می‌کند.
در حدود هفته‌ی بیستم بارداری مایع آمنیوتیک تنها شامل آب و ادرار نمی شود بلکه حاوی عناصر حیاتی برای جنین مانند مواد مغذی، هورمون‌ها و آنتی بادی‌های ضدعفونت نیز هست.
در برخی از موارد، این سیستم به خوبی کار نمی کند و ممکن است مایع امنیوتیک دور جنین بیش از حد کم یا زیاد شود که این حالت مشکلاتی را ایجاد می‌کند.

مزایا
مایع آمنیوتیک، کیسه‌ی اطراف جنین را پر می‌کند و چندین نقش مهم دارد:
ایجاد فضای امن برای جنین و جلوگیری از وارد شدن ضربه به جنین
جلوگیری از وارد شدن فشار به بند داف که موجب کاهش اکسیژن رسانی به جنین می‌شود.

کمک به حفظ دمای ثابت در رحم
کمک به حرکت آزادانه جنین در رحم برای رشد مناسب عضلات و استخوان‌های او
کمک به رشد سیستم گوارشی و تنفسی نوزاد چرا که نوزاد مایع را به درون قورت می‌دهد و سپس آن را دفع می‌کند و همینطور آن را دم و بازدم می‌کند.

اولیگوهیدروآمنیوس (کاهش مایع داخل رحمی)
اولیگوهیدروآمنیوس (کاهش مایع داخل رحمی) پایین بودن میزان مایع آمنیوتیک در ۴ درصد از کل بارداری‌ها و ۱۲ درصد از بارداری‌هایی که زایمان آن به تعویق افتاده است، رخ می‌دهد. اولیگوهیدروآمنیوس زمانی رخ می‌دهد که در آزمایش سونوگرافی انجام شده شاخص AFI کمتر از ۵ سانتی متر (حالت نرمال بین ۵ تا ۲۵ سانتی متر است) و شاخص MVP کمتر از ۲ سانتی متر باشد.
در مواردی که مایع داخل رحمی ترشح می‌کند یا جنین به اندازه کافی در رحم حرکت نمی کند، ممکن است کاهش مایع داخل رحمی روی داده باشد.

عوامل خطر
احتمال کاهش مایع آمنیوتیک دور جنین در زنانی که سوابق زیر را داشته باشند بیشتر است:
سابقه بارداری با رشد متوقف شده جنین
فشار خون بالای مزمن
ابتلا به مشکلات مربوط به جفت
ابتلا به مسمومیت بارداری
دیابت
لوپوس
بارداری چند قلوها
اختلالات مادرزادی (مانند اختلال کلیه)
بارداری پس از زمان مورد انتظار برای زایمان

دلایل پایین بودن سطح مایع آمنیوتیک
احتمال کم شدن مایع آمنیوتیک در هر دوره ای از بارداری وجود دارد اما کم شدن این مایع در شش ماهه اول بارداری خطرناک تر است. در این دوران خطر سقط جنین، نقص های مادرزادی، زایمان زودرس یا مرده زایی بیشتر از همیشه می شود.
اگر سطح مایع آمنیوتیک خیلی پایین باشد، برای محافظت از مادر و جنین، پزشک دستور سزارین می دهد. اگر این اتفاق در سه ماهه آخر بارداری پیش بیاید ممکن است باعث کندی رشد جنین، مشکلات و عوارض زایمان شود.

کم کردن حجم مایع آمنیوتیک
کارشناسان معتقدند که دلیل خاصی برای کم شدن حجم مایع آمنیوتیک وجود ندارد اما این دلایل می توانند باعث کم شدن این مایع مهم و حیاتی شوند:
- استفاده از داروهای خاص: بعضی از زنان باردار در این دوره داروهای خاصی مصرف می کنند. بعضی از این داروها می توانند حجم این مایع را کم کنند. یک زن باردار باید حتماً لیست داروهایش را به پزشک زنان و زایمان بدهد.
- مشکل در جفت: یعنی وقتی خون و غذای کافی به جنین نمی رسد. یکی از دلایل ایجاد مشکل در جفت بیماری لوپوس، فشار خون بالا، دیابت و پره اکلامپسی است.
- مشکل کلیه جنین: در بعضی بارداری ها نوزاد نمی تواند ادرار تولید یا دفع کند. این مشکل می تواند برای متخصص نشانه ای باشد که مشکلی وجود دارد.

مراقبت‌ها
در صورتی که مایع دور جنین کاهش پیدا کند، در ادامه مادر توسط پزشکان کاملا تحت نظر قرار میگیرد تا مطمئن شوند که جنین به طور نرمال در حال رشد است. پزشکان ممکن است از آزمایش‌های زیر بهره بگیرند:
تست بدون استرس: بررسی ضربان قلب جنین در حالت استراحت و در حال حرکت
سونوگرافی بیوفیزیکال پروفایل: در این آزمایش سونوگرافی، حرکت جنین، توده عضلانی، تنفس و میزان مایع اطراف جنین ارزیابی می‌شود. احتمالا به دنبال این تستف تست بدون استرس انجام می‌شود.
شمارش لگد‌های جنین. ثبت مدت زمانی که طول می‌کشد تا جنین تعداد مشخصی لگد بزند.
آزمایش داپلر: در این تست از امواج صوتی برای بررسی جریان خون جنین استفاده می‌شود.
در برخی از موارد ممکن است لازم باشد که زایمان به طور عمدی القا شود تا از مادر و کودک محافظت شود. گاهی نیز لازم است که مایع سالین در رحم تزریق شود تا میزان مایع امنیوتیک افزایش پیدا کند و لازم است که مادر استراحت داشته باشد.
کاهش مایع اطراف جنین موجب فشار بند ناف می‌شود و بنابراین ممکن است در هنگام زایمان لازم باشد که تزریق سالین در رحم انجام شود.
در هنگام انجام زایمان، ماما یک لوله باریک را از طریق واژن وارد دهانه رحم می‌کند و سپس مایع سالین با دمای گرم را وارد کیسه آمنیوتیک می‌کند تا خطر فشار بند ناف به جنین کم شود. در برخی موارد برای اطمینان کامل از عدم بروز این عوارض، عمل سزارین انجام می‌شود.

بالا بودن مایع آمنیوتیک
وجود مقادیر زیاد مایع آمنیوتیک در رحم اصطلاحا با نام پلی هیدرو آمینوس شناخته می‌شود و در ۱ درصد از کل بارداری‌ها رخ می‌دهد.
افزایش مایع دخل رحمی زمانی تشخیص داده می‌شود که شاخص AFI در تست سونوگرافی بیشتر از ۲۴ ساتی متر و شاخص MVP بیشتر از ۸ سانتی متر باشد.

عوامل خطر
بیماری‌های زیر می‌توانند موجب افزایش مایع دور جنین شوند:
بیماری‌های گوارشی- انسداد روده یا مری، بیماری گاستروشزی و فتق دیافراگم
اختلالات مغزی و سیستم عصبی بدن-برای مثال آننسفالی یا دیستروفی میوتونیک
آکوندروفالازی (نوعی اخنلال استخوانی)
مشکلات ضربت قلب جنین
عفونت
سندرم Beckwith-Wiedemann (نوعی اختلال رشد مادرزادی)

اختلالات ریوی جنین
خیز جنین (هیدروپس فتالیس)- این بیماری موجی تجمع غیرعادی مایعات در اندام‌های جنین می‌شود.
سندرم انتقال خون دوقلو به دقلو- در این حالت یکی از جنین‌های دوقلو بیش از دیگری خون دریافت می‌کند.
عدم تطابق خون بین مادر و جنین- برای مثال عدم تطابق RH خون یا بیماری Kell

دیابت بارداری کنترل نشده
همچنین در صورتی که مادر دوقلو باردار باشد، ممکن است مایع آمنیوتیک زیادی تولید شود.

علائم
علائم زیاد بودن مایع آمنیوتیک شامل درد شکمی و مشکل در تنفس به علت بزرگ شدن رحم است.

عوارض
این بیماری همچنین موجب عوارضی مانند زایمان زودرس، پارگی زودرس کیسه‌ی آب در رحم، انقباض جفت، مرده زایی، خونریزی پس از زایمان و عدم قرارگیری جنین در موقعیت مناسب می‌شود.

مراقبت‌ها
ممکن است لازم باشد که بری ابتلا به دیابت بارداری تست بدهید و آزمایشات سونوگرافی به طور منظم و مکرر انجام شوند تا میزان مایع آمنیوتیک به طور دائمی تحت نظر باشد.
در مواردی که زیاد بودن مایع دور جنین، خفیف است، این مشکل بدون انجام درمان و به طور خود به خودی برطرف می‌شود. اما در مواردی که مایع دور جنین بسیار زیاد باشد، ممکن است لازم باشد با انجام آمنیوسنتز یا تجویز ایندومتاسین، میزان مایع اطراف جنین کاهش داده شود.

درمان چگونه است؟
در حدود ۵۰ درصد موارد و البته در موارد خفیف مشکل خودبخود حل می شود. معمولاً پزشکان تخلیه مایع آمنیوتیک اضافه و در صورت کم بودن مایع، تزریق آن را تجویز می کنند.
یعنی با سرنگ که سوزن بلندی دارد از روی شکم وارد رحم می شوند و مایع را به داخل سرنگ می کشند و یا مایع را به درون کیسه آمنیوتیک وارد می کنند. شاید این روش را تا چند بار در طی هفته های بعد انجام دهند.
این روش عوارض شایعی ندارد اما ممکن است باعث زایمان زودرس ، جدا شدن جفت و پارگی زودرس پرده ها شود. در بعضی از زنان باردار هم ممکن است پزشکان از دارو درمانی استفاده کنند.
لازم به ذکر است تمام این موارد باید زیر نظر پزشک متخصص زنان و زایمان انجام شود. پزشکان توصیه می کنند برای مقابله با عوارض این اختلال ها بهتر است در روزهای پایانی بارداری بیشتر استراحت کنید و حرکات سریع انجام ندهید.