بازی شطرنج برای کودکان، قابل آموزش است؟

شهرزاد: آموزش شطرنج به کودکان با اسمارتیز؟ بله، این امکان‌پذیر است. "رالف شرایبر" مشاور مالی، که خود هوادار پرو پا قرص شطرنج است، شش سال پیش با این روش به دختر دو ساله خود این بازی پیچیده را یاد داد. البته موفقیت او تا حدود زیادی مدیون شیرینی‌های رنگارنگی مانند اسمارتیز بوده است.

او توضیح می‌دهد: ما به‌تدریج حرکت مهره‌ها و سپس نحوه به کار بردن آنها را به دخترمان یاد دادیم. در جریان آموزش از ترفندهای کوچکی نیز استفاده می‌کردیم. مثلا روی صفحه شطرنج اسمارتیز قرار می‌دادیم و به او می‌گفتیم که باید با حرکت صحیح مهره‌ها سعی کند به اسمارتیزها برسد و آنها را بزند. سپس اجازه داشت اسمارتیزها را بخورد.

رالف شرایبر و همسرش موفق شدند در مدت چند روز، تمام حرکت‌ها را به دختر دو سال و نیمه خود بیاموزند. به این ترتیب او در سه سالگی می‌توانست شطرنج بازی کند.

پرورش خلافیت و تفکر منطقی
شرایبر پس از گرفتن نتیجه مثبت در بکارگیری این روش، تصمیم گرفت تا تجربیات خود را در اختیار ماردان و پدران دیگر قرار دهد. به این ترتیب در سال ۲۰۰۸ پروژه "شطرنج در مهدکودک" به اجرا درآمد. نخست بیش از ۱۵۰ مهدکودک در ایالت "نورد راین وستفالن"شطرنج را به طور آزمایشی به دیگر برنامه‌های آموزشی خود اضافه کردند. پس از گذشت یک سال به تعداد مهدکودک‌هایی که خواهان داشتن این برنامه بودند افزوده شد.

یادگیری شطرنج توانایی‌هایی چون تفکر منطقی، برقراری ارتباط و خلاقیت را در کودکان اگرچه با سن پایین، پرورش می‌دهد. علاوه بر این شطرنج تمرکز و همکاری کودکان با یکدیگر را نیز افزایش می‌دهد. به این ترتیب کودکان در سن پایین یاد می‌گیرند که به طور مثال در شرایط باخت بهتر بتوانند احساسات خود را کنترل کنند.

مهد کودک هاتینگن یکی از موسسات دولتی است که شطرنج را در برنامه‌های خود گنجانده است. کودکان بسیار هیجان‌زده‌اند و بی‌صبرانه منتظر هستند تا هفته‌ای دو بار شطرنج بازی کنند. آنها هنگام بازی صفحه شطرنج را روی زمین می‌گذارند و روی زانوهای ظریف خود دور آن حلقه می‌زنند. "زابینه زیسک" مربی آنها باید برای یاد دادن شطرنج به کودکان مقدار زیادی خلاقیت از خود نشان می‌داد. او می‌گوید: ما مهره‌ها را در قالب نقش‌های مختلف به بچه‌ها معرفی کردیم. در حقیقت آنها این بازی را نه روی صفحه شطرنج بلکه با حرکات بدن خود یاد گرفتند. به این صورت که بچه‌ها حرکت مهره‌ها را خود تقلید می‌کردند.

کودکان در حین یادگیری شطرنج بسیار خلاقانه برخورد می‌کنند. آنها در ابتدا برای درک بهتر ابعاد صفحه شطرنج، خود مربع‌های سیاه و سفید را در کنارهم نقاشی می‌کنند و سپس همین کاردستی را به عنوان صفحه شطرنج به‌کار می‌برند.

یادگیری سریع کودکان در شطرنج والدین آنها را نیز غافلگیر کرده است. "نیکل گامبالات" مادر یکی از کودکان می‌گوید که در ابتدا تصور نمی‌کرد که پسر پنج ساله‌اش بتواند بازی شطرنج را یاد بگیرد: به نظر من آموزش شطرنج به کودکان، ایده‌ جالبی بود. اما اصلا فکر نمی‌کردم که اجرای آن موفقیت‌آمیز باشد، چون شطرنج در مجموع بازی خسته‌کننده‌ای است.

نیکل گامبلات خود نیز شروع به یادگیری شطرنج کرده است. او در کلاس‌هایی که از سوی مهد کودک برای والدین ارائه می‌شد، شرکت می‌کند. یادگیری مادر و پدر به موازات یادگیری کودکان به آنها این فرصت را می‌دهد تا با مشغولیت جدید فرزندانشان آشنا شوند و بتوانند آنها را در مسیر پیشرفت حمایت کنند.

همزمان با اجرای پروژه "شطرنج در مهد کودک" پژوهشی نیز روی تأثیرات آن انجام می‌شود. قرار است که اگر نتایج این پژوهش مثبت باشد، پروژه در بیشتر مهدکودک‌های ایالت "نورد راین وستفالن" آلمان اجرا شود.