انسداد لوله رحم، علل و درمان

لوله‌های فالوپ دو لوله هستند که با ۱۰ سانتیمتر طول و ۱ میلی‌متر عرض در دو طرف رحم قرار دارند و آن را به تخمدان‌ها متصل می‌سازند. لوله‌های فالوپ بسیار کوچک هستند اما نقش بزرگی در بارداری فرد بر عهده دارند. این لوله‌ها محلی است که اسپرم با تخمک که پس از تخمک‌گذاری آزاد می‌شود ترکیب می‌شود. به عبارتی دیگر لوله‌های فالوپ جایی است که لحظه اول باروری در آنجا اتفاق می‌افتد. در صورتی‌ که این لوله‌ها مسدود شود، اسپرم نمی‌تواند خود را به تخمک رسانده و حاملگی اتفاق نخواهد افتاد مگر اینکه به نحوی انسداد آن برطرف گردد. به دلیل شرایطی که برای برخی زنان پیش می‌آید ممکن است لوله‌های فالوپ مسدود شده یا آسیب ببیند. در برخی موارد بسیار نادر ممکن است انسداد لوله رحم از ابتدای تولد و به صورت مادرزادی در فرد وجود داشته باشد اما تا زمانی که فرد به بلوغ نرسیده و اقدام به بارداری نداشته باشد مشخص نمی‌شود. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع انسداد لوله‌های رحمی باعث حل مشکل فرد و بارداری وی خواهد شد.
برخی شرایط مانند اندومتریوز که باعث ایجاد چسبندگی می‌شود دردناک است اما انسداد لوله‌های فالوپ به تنهایی ممکن است هیچ علامت و نشانه‌ای نداشته باشد، بنابراین این مشکل معمولاً تا زمانی که شخص با مشکلات ناباروری مواجه نشود مورد بررسی و درمان قرار نمی‌گیرد. در صورتی‌ که در باروری خود به مشکل برخوردید لازم است جهت بررسی وضعیت ورودی لوله‌های رحمی با متخصص زنان و زایمان تماس حاصل فرمایید. معمولاً در مرحله اول علل ناباروری مورد بررسی قرار می‌گیرد. یکی از روش‌های بررسی ورودی لوله‌های فالوپ بررسی این است که آیا مایعات به راحتی در طول لوله‌های فالوپ جریان پیدا خواهد کرد یا خیر. هنگامی که مشکل انسداد لوله‌های فالوپ تشخیص داده شد متخصص با انتخاب بهترین روش درمانی مناسب به درمان این مشکل خواهد پرداخت.

دلایل
دلایل متعددی باعث بروز مشکل انسداد لوله‌های رحمی می‌شود. یکی از شایع‌ترین این دلایل، ایجاد عفونتی است که باعث التهاب لگن می‌شود. برخی از عفونت‌ها که باعث مسدود شدن لوله‌های فالوپ می‌شود شامل اس تی آی ها مانند کلامیدیا و سوزاک، بیماری‌های التهاب لگن و سایر عفونت‌های لگن مانند آپاندیس است. این عفونت‌ها می‌تواند باعث تولید اثر زخم یا چسبندگی رحم شود که لوله‌های رحمی را مسدود کرده و یا سبب پیچیدن آن‌ها در خارج از شکل مناسب خود می‌شود. اندومتریوز، عارضه‌ای است که در آن رحم در جهت نامناسب شروع به رشد می‌کند. این مسئله بر روی لوله‌های رحمی مؤثر بوده و باعث مسدود شدن آن‌ها می‌گردد. انجام عمل‌های جراحی قبلی در حفره لگنی مانند برداشتن فیبروم رحم یا درمان حاملگی خارج از رحم نیز می‌تواند به عنوان عوامل پرخطر در بروز چسبندگی لوله رحمی مطرح باشد.

علائم چسبندگی لوله رحم
در حقیقت هیچ علامت و نشانه خارجی قابل نمایشی وجود ندارد که نشان دهد یک زن به چسبندگی لوله رحمی مبتلا شده است. در صورتی‌ که زنی به مشکل التهاب لگن دچار شده باشد به احتمال بسیار زیاد به مشکل چسبندگی لوله رحم (هیدروسالپنکس) نیز دچار شده است. پزشکان تخمین می‌زنند حداقل سه‌ چهارم زنانی که بیماری‌های جنسی قابل انتقال دارند به عارضه چسبندگی لوله‌های رحمی مبتلا هستند. اولین نشانه مشخص کننده این مشکل، ناباروری در فرد است.

تشخیص
خوشبختانه آزمایش‌های پزشکی متعددی برای تشخیص ناهنجاری‌ها و انسداد و چسبندگی لوله‌های رحمی وجود دارد. در صورتی‌ که شواهدی مبنی بر وجود هر نوع انسداد در لوله‌های رحمی وجود داشته باشد، با استفاده از لاپاراسکوپی که به پزشک توانایی مشاهده و بررسی لوله‌های رحم را می‌دهد، بررسی‌های دقیق‌تری بر روی لوله‌های رحمی انجام می‌شود. در ادامه توضیحاتی در مورد چگونگی تشخیص لوله‌های رحمی مسدود شده آورده شده است.

عکس رنگی از رحم (HSG)
در این روش یک آزمایش اشعه ایکس است که در آن از یک رنگ مخالف جهت تشخیص هر گونه انسداد در لوله‌های رحمی استفاده می‌شود. مایع رنگی با استفاده از یک لوله بسیار نازک از طریق واژن به رحم وارد می‌شود. رحم با استفاده از این مایع رنگی پر شده و سپس این مایع به لوله‌های رحمی وارد می‌شود. سپس با استفاده از عکس‌برداری اشعه ایکس وجود هرگونه شکل غیرطبیعی یا آسیب در رحم و لوله‌های فالوپ (شامل انسداد لوله‌ها) بررسی می‌شود. این آزمایش، روش شماره یک جهت بررسی هر گونه انسداد در لوله‌های رحمی می‌باشد.

کروماتوگرافی
این روش درمانی نیز بسیار مشابه روش هیستروسالپنگوگرفی است زیرا در این روش نیز از وارد کردن یک مایع رنگی در رحم و لوله‌های رحمی استفاده می‌شود. این آزمایش در بین عمل لاپاراسکوپی انجام می‌شود بنابراین پزشک می‌تواند مایع رنگی وارد شده به لوله‌های رحمی را مشاهده نماید. مایع رنگی استفاده شده در این روش از طرق عکسبرداری اشعه ایکس قابل‌ دیدن نیست. این مایع آبی‌ رنگ است. این روش مطمئن‌ترین روش در تشخیص انسداد لوله‌های رحمی است اما برای انجام آن نیاز به انجام عمل جراحی است.

سونوهیستروگرافی
این روش یک روش غیر تهاجمی بوده و در آن با استفاده از تصویربرداری سونوگرافی وجود هرگونه ناهنجاری در اندام‌های تولید مثل بررسی می‌شود. این روش جهت تشخیص انسداد لوله‌های رحمی همیشه قابل اعتماد نیست زیرا لوله‌های رحمی بسیار کوچک هستند. این روش ممکن است جهت تشخیص هیدروسلپینکس یا سایر مشکلات مانند فیبروم رحم کمک کننده باشد.

درمان چسبنگی لوله رحم
انسداد و چسبدگی لوله‌ رحمی باعث ایجاد مشکل در بارداری طبیعی می‌شود اما امکان بارداری را غیر ممکن نمی‌کند. نکته خوب در مورد لوله‌های رحمی این است که آن‌ها یک عدد نیستند. هر فرد دو لوله رحمی (برای هر تخمدان یک لوله) دارد. مسدود شدن یکی از لوله‌های رحمی باعث ایجاد مانع در بارداری از طریق همان لوله می‌شود اما فرد می‌تواند از طریق لوله رحمی دیگر خود در صورتی‌ که مسدود نباشد باردار گردد. اما در صورتی‌ که هر دو لوله رحمی مسدود شده باشد درمان شخص، نیازمند باز کردن و رفع انسداد لوله‌های رحمی خواهد بود.

عمل جراحی
اگر شخص تمایل داشته باشد به طور طبیعی باردار شود می‌تواند با استفاده از عمل جراحی عملکرد لوله‌های رحمی خود را بازیابی کند. بسته به شرایط ممکن است این روش شامل عملی با کمترین میزان تهاجم مانند میکرو عمل جراحی و لاپاراسکوپی (عمل جراحی کیهول) باشد.

هیدروتوباسیون
در صورتی‌ که لوله‌های رحمی به طور ناکامل مسدود باشند می‌توان از روش هیدروتوباسیون برای از بین بردن انسداد لوله‌های رحمی با استفاده از محلول نمکی استفاده کرد. این روش درمانی احتمال بارداری را در فرد در مقایسه با زمانی که درمانی بر روی انسداد انجام نگرفته باشد بالا می‌برد اما باید توجه داشت که نرخ موفقیت در این روش درمانی بسیار بالا نیست.

آی وی اف (IVF)
در صورتی‌ که هر دو لوله رحمی مسدود شده باشد روش آی وی اف روش درمانی مؤثری جهت درمان مشکل ناباروری است. در این روش جنین تشکیل شده به طور مستقیم در رحم فرد کاشته می‌شود. در این روش مشکل چسبندگی لوله‌ رحمی پشت سر گذاشته می‌شود. در صورتی‌ که سن زن بالاتر از ۳۵ سال باشد یا در طول دو سال پس از عمل جراحی رفع انسداد لوله‌های رحمی نتواند به طور طبیعی باردار شود ممکن است نیاز باشد درباره استفاده از روش آی وی اف با پزشک یا متخصص ناباروری مشورت نماید.

عوامل خطرزا در عمل جراحی رفع انسداد لوله‌های رحمی
رشد مجدد بافت‌های جای زخم و بروز مجدد چسبندگی لوله رحم. هر نوع عمل جراحی احتمال بروز این نوع مشکل را دارد. ممکن است لوله‌های رحمی مجدداً مسدود گردند یا به دیواره شکمی، سایر اجزای دستگاه تولید مثل و قسمت‌های اطراف آن بچسبد. همچنین در اثر عمل جراحی ممکن است بافت اثر زخم در سایر قسمت‌های حفره شکمی نیز مانند ارگان‌های تولید مثل ایجاد شود.
باز کردن شکم در اثر عمل جراحی خطر بروز عفونت در حفره شکمی را بالا می‌برد.
احتمال بروز حاملگی خارج از رحم بالا می‌رود.