هیپرپلازی آندومتر چیست؟
به ضخیم شدن پوشش داخلی رحم هیپرپلازی آندومتر گفته می‌شود که معمولاً باعث خونریزی غیرعادی واژن می‌شود.
به ضخیم شدن پوشش داخلی رحم هیپرپلازی آندومتر گفته می‌شود که معمولاً باعث خونریزی غیرعادی واژن می‌شود. آندومتر در بعضی موارد بدون درمان به حالت عادی برمی‌گردد و هیرپلازی برطرف می‌شود؛ اما در بعضی موارد درمان هورمونی یا جراحی ضرورت می‌یابد. هیپرپلازی آندومتر برخی بانوان پیشرفت می‌کند و به سرطان مخاط رحم تبدیل می‌شود. هیپرپلازی آندومتر رحم معمولاً با موفقیت درمان می‌شود و به این ترتیب از ابتلا به سرطان رحم پیشگیری می‌شود.
هیپرپلازی آندومتر چیست؟
منظور از هیپرپلازی آندومتر ضخیم شدن دیواره رحم است. آندومتر به پوشش داخلی رحم گفته می‌شود. این پوشش داخلی در بانوانی که به سن یائسگی نرسیده‌اند، هر ماه در دوران قاعدگی از رحم جدا می‌شود و به این ترتیب خونریزی ماهانه رخ می‌دهد. هیپرپلازی به معنای رشد بیش از اندازه است. سلول‌های تشکیل دهنده‌ی آندومتر در هیپرپلازی آندومتر بیش از حد تکثیر می‌شوند، و آندومتر در نتیجه‌ی این تکثیر ضخیم‌تر می‌شود. هیپرپلازی آندومتر دو نوع دارد:
هیپرپلازی بدون آتیپی: پوشش داخلی رحم در این نوع هیپرپلازی، در اثر افزایش تولید سلول‌ها ضخیم‌تر می‌شود. البته این سلول‌ها همگی نرمال هستند و بعید است که به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند. رشد بی‌رویه‌ی این سلول‌ها گاهی به مرور زمان و خود به خود متوقف می‌شود و گاهی لازم است که درمان برای توقف رشد سلولی انجام شود.
هیپرپلازی آتیپیکال: سلول‌ها در این نوع هیپرپلازی نرمال نیست و اصطلاحاً آتیپیکال است. چنانچه هیپرپلازی آتیپیکال درمان نشود، احتمال این که به مرور زمان به سرطان تبدیل شود، بیشتر است.
آندومتر در حالت عادی در سیکل قاعدگی دچار چه تغییراتی می‌شود؟
آندومتر در سیکل قاعدگی در واکنش به هورمون‌ها تغییر می‌کند. تخمدان‌ها در بخش ابتدایی سیکل ماهانه هورمون استروژن را تولید می‌کنند. استروژن باعث می‌شود که پوشش داخلی رحم رشد کند و ضخیم شود تا رحم برای بارداری آماده شود. تخمک در میانه‌ی چرخه‌ی قاعدگی از یکی از تخمدان‌ها آزاد می‌شود و تخمک‌گذاری انجام می‌شود. سطح هورمون پروژسترون بعد از تخمک‌گذاری رو به افزایش می‌گذارد. پروژسترون آندومتر را برای دریافت و تغذیه‌ی تخمک بارور شده آماده می‌کند. اگر بارداری رخ ندهد، میزان هورمون‌های استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد. کاهش هورمون پروژسترون محرک قاعدگی و جدا شدن پوشش داخلی رحم است. سیکل جدید قاعدگی بعد از ریزش کامل مخاط رحم شروع می‌شود.
علل هیپرپلازی آندومتر
هیپرپلازی آندومتر عموماً پی‌آمد بالا بودن غلظت استروژن بدون پروژسترون است. چنانچه تخمک‌گذاری انجام نشود، پروژسترون تولید نمی‌شود و خونریزی ماهانه نیز انجام نمی‌شود. در نتیجه رشد آندومتر در واکنش به استروژن ادامه پیدا می‌کند. این عارضه اصطلاحاً هیپرپلازی گفته می‌شود و ممکن است در نهایت منجر به سرطان رحم شود.
چه شرایطی موجب ابتلا به هیپرپلازی آندومتر می‌شود؟
هیپرپلازی آندومتر معمولاً بعد از یائسگی، یعنی زمانی بروز می‌یابد که تخمک‌گذاری متوقف شود و پروژسترون دیگر تولید نشود. هیپرپلازی آندومتر گاهی در دوران پیش از یائسگی و در صورت منظم نبودن تخمک‌گذاری رخ می‌دهد. شرایط زیر نیز موجب بالا رفتن میزان هورمون استروژن و کمبود پروژسترون می‌شود و زمینه را برای هیپرپلازی آندومتر فراهم می‌کند:
مصرف داروهایی که مانند استروژن عمل می‌کنند.
مصرف بلندمدت دوزهای بالای استروژن بعد از یائسگی در زنانی که عمل هیسترکتومی (جراحی برداشتن رحم) را انجام نداده‌اند.
نامنظم بودن قاعدگی، به ویژه در اثر ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک یا ناباروری
چاقی
عامل‌های خطر هیپرپلازی آندومتر
عامل‌های خطر زیر احتمال ابتلا به هیپرپلازی آندومتر را افزایش می‌دهد:
سن بالاتر از ۳۵ سال
سفیدپوست بودن
نداشتن سابقه بارداری
بالا بودن سن در زمان یائسگی
شروع شدن قاعدگی از سن پایین
سابقه ابتلا به بعضی عارضه‌ها مانند دیابت ملیتوس، سندرم تخمدان پلی کیستیک، بیماری‌های کیسه صفرا یا بیماری تیروئید
چاقی
سیگار کشیدن
سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان، رحم یا روده بزرگ
علائم هیپرپلازی آندومتر
علائم هیپرپلازی آندومترخونریزی غیرعادی رحم علامت اصلی هیپرپلازی آندومتر است. چنانچه با علائم زیر مواجه شدید، به پزشک مراجعه کنید:
شدیدتر یا طولانی‌تر از حد معمول بودن خونریزی قاعدگی
کوتاه‌تر از ۲۱ روز بودن سیکل‌های قاعدگی (زمان بین دو عادت ماهانه)
خونریزی رحم بعد از یائسگی
تشخیص هیپرپلازی آندومتر
تشخیص هیپرپلازی آندومترراه های تشخیص هایپرپلازی آندومتر عبارتند از:
سونوگرافی
سونوگرافی معمولاً برای تشخیص هیپرپلازی آندومتر انجام می‌شود. در این روش وجود علل دیگر خونریزی غیرعادی، مانند توده (پولیپ) در رحم یا کیست تخمدان بررسی می‌شود. همچنین ضخامت آندومتر رحم نیز در سونوگرافی اندازه‌گیری می‌شود. سونوگرافی یک روش تشخیصی مفید، به ویژه برای زنان یائسه است. پوشش داخلی رحم بعد از یائسگی به طور طبیعی بسیار نازک (کمتر از ۴ ـ ۳ میلیمتر) می‌شود. اگر ضخامت آندومتر رحم کمتر از سه میلیمتر باشد، احتمال ابتلا به هیپرپلازی آندومتر پایین خواهد بود. چنانچه بیمار هنوز یائسه نشده باشد، تشخیص نرمال بودن ضخامت آندومتر دشوارتر می‌شود، چون ضخامت در طول چرخه‌ی قاعدگی تغییر می‌کند. در هر حال اگر ضخامت آندومتر کمتر از ۷ میلیمتر باشد، بعید است مشکل هیپرپلازی آندومتر پیش بیاید. در هر حال سونوگرافی برای اطمینان یافتن از وجود نداشتن مشکلات یا ناهنجاری‌های دیگر در این گروه سنی سودمند است.
نمونه‌برداری از آندومتر
بیوپسی به عملی گفته می‌شود که در آن مقداری از بافت بیمار برای بررسی زیر میکروسکوپ برداشته می‌شود. نمونه‌برداری از آندومتر معمولاً به صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی انجام می‌شود. متخصص لوله کوچکی را از راه واژن وارد رحم می‌کند، نمونه را بیرون می‌کشد و برای آنالیز به آزمایشگاه می‌فرستد. عمل نمونه‌برداری قدری ناراحت کننده است و بیماران تا چند روز بعد از عمل با خونریزی جزئی و ناراحتی مختصری مواجه می‌شوند.
هیستروسکوپی
هیستروسکوپی به منظور مشاهده‌ی داخل رحم انجام می‌شود. هیستروسکوپی با استفاده از وسیله‌ی لوله مانند باریکی به نام هیستروسکوپ انجام می‌شود. متخصص هیستروسکوپ را با دقت از واژن و دهانه رحم (سرویکس) عبور می‌دهد و وارد رحم می‌کند. هیستروسکوپ مجهز به دوربینی است که تصاویری را از داخل رحم روی صفحه‌ی نمایشگر رایانه نشان می‌دهد. به این ترتیب پزشک می‌تواند داخل رحم را ببیند و نمونه‌ها را از بخش‌های ضخیم شده‌ی آندومتر بردارد. هیستروسکوپی را می‌توان در مطب به صورت سرپایی و با بی‌حسی موضعی یا در بیمارستان و تحت بیهوشی عمومی انجام داد.
درمان هیپرپلازی آندومتر
درمان هیپرپلازی آندومتر به نوع آن بستگی دارد که با توجه به نمونه‌ی گرفته شده از آندومتر تعیین می‌شود.
درمان هیپرپلازی آندومتر بدون آتیپی
درمان هیپرپلازی آندومتر بدون آتیپیهیپرپلازی آتیپیک به ندرت به سرطان تبدیل می‌شود، بنابراین درمان آن به ندرت ضرورت پیدا می‌کند. یک روش این است که هیچ کاری انجام نشود و نمونه‌برداری بعد از چند ماه تکرار شود تا بررسی شود که آیا آندومتر خود به خود به حالت عادی برگشته است یا خیر. هیپرپلازی آتیپیک در بسیاری از موارد بدون درمان برطرف می‌شود. در هر حال اگر درمان‌های زیر انجام شود، احتمال برگشت هیپرپلازی و نرمال شدن آندومتر افزایش می‌یابد:
دستگاه داخل رحمی: بهترین درمان برای هیپرپلازی آندومتر بدون آتیپی جایگذاری دستگاه داخل رحمی (IUS) است که عموم مردم آن را با نام دستگاه جلوگیری از بارداری (نوعی مارپیچ) می‌شناسند. این دستگاه هورمون پروژسترون را آزاد می‌کند که پوشش داخلی رحم را نازک می‌کند. IUS حداقل ۶ ماه تا حداکثر ۵ سال در رحم باقی می‌ماند. نرخ موفقیت دستگاه داخل رحمی برای درمان هیپرپلازی آندومتر بالا است.
قرص پروژسترون: روش دیگر درمان هیپرپلازی آندومتر این است که قرص پروژسترون هر روز به مدت ۶ ماه مصرف شود. البته قرص پروژسترون به اندازه دستگاه IUS موثر نیست و عوارض جانبی بیشتری نیز دارد.
برداشتن رحم: گاهی اوقات لازم است که عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) انجام شود. البته درمان هیپرپلازی آندومتر معمولاً نیازی به جراحی رحم ندارد. بااین حال عمل هیسترکتومی در شرایط زیر توصیه می‌شود:
اگر هورمون درمانی بعد از ۱۲ ـ ۶ ماه نتیجه نداده باشد.
عارضه بعد از درمان عود کرده باشد.
هیپرپلازی بدون آتیپی به هیپرپلازی آتیپیکال تبدیل شده باشد.
بیمار ترجیح دهد که به جای مصرف منظم دارو یا استفاده از IUS، عمل انجام دهد. البته چون هیسترکتومی عمل مهم و بزرگی است که دوران بهبود آن طولانی است، بهتر است قبل از تصمیم‌گیری درباره مزایا و معایب آن با متخصص مشورت کنید.
چاقی احتمال ابتلا به هیپرپلازی آندومتر را افزایش می‌دهد. بنابراین اگر اضافه وزن دارید، سعی کنید وزنتان را کم کنید تا احتمال عود کردن عارضه بعد از درمان کمتر شود.
درمان هیپرپلازی آندومتر آتیپیکال
درمان هیپرپلازی آندومتر آتیپیکالچنانچه بیمار به هیپرپلازی آندومتر آتیپیکال مبتلا باشد، متخصص احتمالاً عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) را برای پیشگیری از تبدیل شدن هیپرپلازی به سرطان آندومتر رحم توصیه می‌کند. چنانچه بیمار یائسگی را پشت سر گذاشته باشد، توصیه می‌شود که عمل هیسترکتومی و سالپینگو ـ اوفورکتومی انجام شود، یعنی تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ نیز برداشته شود. چنانچه بیمار قصد باردار شدن داشته باشد و نخواهد که عمل هیسترکتومی را انجام دهد، دیگر روش‌های درمان بررسی می‌شود. در این حالت می‌توان هورمون درمانی را به مدت شش ماه انجام داد و اگر بیوپسی مجدد تاثیرگذاری درمان و برطرف شدن عارضه را تایید کند، عمل هیسترکتومی به زمانی موکول می‌شود که بیمار دیگر نخواهد باردار شود. در هر حال توصیه می‌شود که جراحی برداشتن رحم حتماً انجام شود، چون احتمال عود هیپرپلازی بالا است و این خطر وجود دارد که سلول‌های آتیپیکال به سلول‌های سرطانی تبدیل شود. بیماران برای مشاوره و بررسی‌های بیشتر به متخصص باروری ارجاع داده می‌شوند.
نتیجه درمان هیپرپلازی آندومتر
هیپرپلازی بدون آتیپی در اکثر موارد به روش هورمون درمانی با موفقیت درمان می‌شود. از هر صد بیمار مبتلا به این نوع هیپرپلازی کمتر از ۵ درصد ظرف ۲۰ سال بعد از تشخیص دچار سرطان رحم می‌شوند. البته امکان عود هیپرپلازی بعد از درمان وجود دارد. چاقی و شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از ۳۵ احتمال عود هیپرپلازی را افزایش می‌دهد. هیپرپلازی آتیپیکال می‌تواند به سرطان رحم تبدیل شود. از هر صد بیمار مبتلا به هیپرپلازی آتیپیکال حدود ۲۸ درصد ظرف ۲۰ سال بعد از تشخیص عارضه به سرطان رحم مبتلا می‌شوند. چنانچه رحم برداشته شود، چون دیگر آندومتری وجود ندارد که رشد کند، عارضه دیگر عود نمی‌کند. هیپرپلازی آندومتر به دلیل دامن زدن به خونریزی غیرعادی، معمولاً به سرعت و قبل از بروز عوارض تشخیص داده و درمان می‌شود.
پیشگیری از هیپرپلازی آندومتر
رعایت توصیه‌های زیر خطر ابتلا به هیپرپلازی آندومتر را کاهش می‌دهد:
اگر بعد از یائسگی استروژن مصرف می‌کنید، لازم است که پروژستین یا پروژسترون نیز مصرف کنید.
اگر قاعدگی نامنظم دارید، بهتر است قرص ضدبارداری مصرف کنید. این قرص حاوی استروژن و پروژستین است. مصرف دیگر گونه‌های پروژستین نیز توصیه می‌شود.
چنانچه اضافه وزن دارید، وزنتان را کمتر کنید تا خطر ابتلا به هیپرپلازی آندومتر نیز کاهش یابد. خطر ابتلا به سرطان آندومتر با چاقی نسبت مستقیم دارد.
سوالات رایج
آیا بعد از ابتلا به هیپرپلازی آندومتر می‌توانم باردار شوم؟
بله، مشکلی وجود ندارد. البته چون سطح هورمون استروژن بالا و سطح هورمون پروژسترون پایین است، بارداری معمولاً اندکی بیشتر طول می‌کشد. برای ایجاد تعادل هورمونی می‌توانید داروهای گیاهی مصرف کنید یا برای تجویز داروهای مناسب به پزشک مراجعه کنید.
بیماران مبتلا به هیپرپلازی آندومتر چه پرهیزهای غذایی را باید رعایت کنید؟
غذای خاصی برای بیماران مبتلا به هیپرپلازی آندومتر مضر نیست، فقط باید از مصرف چربی‌ها پرهیز کنید، چون چربی منبع استروژن اضافی تخمدان است.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼