برای تنظیم پریود تا کی متفورمین بخورم؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: من ۸ ماه است که متفورمین می خورم و نه لاغر شدم، نه عادت ماهانه ام تغییری کرده است. تازه روزی ۳ تا می خورم. الان هم مدروکسی پروژسترون می خورم. نظرتان چیست؟ من باز هم متفورمین بخورم؟ من تیروئید کم کار هم دارم.

پاسخ دکتر فرشته دانشمند، جراح و متخصص زنان و زایمان:
اگر تشخیص پزشک درست باشد، گذشته از مسئله لاغری و بی اشتهایی این دارو اثرات دیگری بر روی بدنتان می گذارد. شما حتما باید کم کاری تیروئید را پی گیری کنید و برای آن دارو بگیرید. متفورمین متابولیسم قند را تنظیم می کند و در نهایت به طور غیر مستقیم سبب می شود تخمک گذاری برایتان اتفاق بیفتد. این مسئله در صورتی به درستی انجام خواهد شد که شما مشکل دیگری به جز تنبلی تخمدان نداشته باشید. ولی وقتی کم کاری تیروئید هم در کار باشد دیگر متفورمین آنقدرها هم کار آمد نیست. بنابراین شما حتما باید تحت نظر پزشک متخصص غدد وضعیت تیروئید خود را نرمال کنید. بعد با استفاده از این دارو مشکل تنبلی تخمدان را برطرف کنید. در این صورت قاعدگی هم منظم خواهد شد. کسانی که سندروم کیست پلی کیستیک دارند بدنشان به انسولین مقاومت نشان می دهد. متفورمین این مقاومت را اصلاح می کند. این کار به طور غیر مستقیم باعث متعادل شدن روند تخمک گذاری و فعالیت فولیکول ها خواهد شد. توصیه می کنم برای لاغر شدن علاوه بر مصرف متفورمین ورزش کنید. تحرک بیشتر به درمان کیست و بالا رفتن سطح تخمک گذاری کمک می کند. البته پروژسترون هم داروی خوبی است و به شما کمک خواهد کرد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
فولیکول نرمال و بالغ که آماده لقاح و تخمک گذاری است در حدود ۱۸ تا ۳۰ میلی متر قطر دارد. در سیکل منظم، فولیکول های مختلفی بزرگ و بالغ میشوند اما تنها یک فولیکول می تواند پروسه بالغ شدن را در هر ماه کامل کند.

عملکرد فولیکول در تخمدانها
فولیکول های تخمدانی محل ذخیره تخمک ها هستند و هورمون های جنسی زنانه مانند پروژسترون و استروژن را تولید می کنند. فولیکول ها در ماه رشد می کنند و در هر سیکل یک تخمک را بالغ می کنند که قدرت باروری داشته باشد.

درباره سیکل قاعدگی خود بیشتر بدانید
در نیمه اول سیکل قاعدگی، یک کیست کوچک که فولیکول نامیده میشود در یکی از تخمدانهای زن شروع به رشد می کند. بافت احاطه کننده این فولیکول باعث ترشح هورمون های استروژنی میشود. استروژن در دهانه رحم در گردش است و تولید موکوس را تحریک میکند. موکوس مسیر حرکت اسپرم را در لوله فالوپ آسان می کند. استروژن در حال گردش در دیواره رحم باعث رشد بافتی میشود و مکان را برای لقاح تخمک و اسپرم فراهم میکند.
در اواسط سیکل قاعدگی غده هیپوفیز باعث آزاد شدن هورمون LH میشود که این هورمون به آزاد شدن تخمک از تخمدان میکند. سرانجام LH شروع ترشح هورمون پروژسترون را از فولیکول آغاز میکند. حالا فولیکول لتئوم نامیده میشود و ترشح پروژسترون را تا قاعدگی ادامه میدهد.
اگر بارداری اتفاق بیافتد این هورمون همچنان در حال ترشح باقی می ماند و باعث لقاح تخمک و اسپرم میشود. سلول جدید ترکیبی از نخمک و اسپرم هورمون HCG را ترشح میکنند. این هورمون باعث ادامه یافتن ترشح هورمونهای پروژسترون و استروژن میشود. اگر بارداری اتفاق نیافتد به یکباره پروژسترون کاهش می یابد و دیواره رحم فرو ریخته و خونریزی صورت میگیرد.

فولیکول اولیه و فولیکول ثانوی
بطور دقیق تر و خلاصه می توان گفت، در شروع هر چرخه قاعدگی، حدود ۱۲ تا ۲۰ فولیکول اولیه حاوی تخمک نارس تحت تاثیر هورمون محرک فولیکولی (FSH) شروع به رشد می کنند تا به فولیکول ثانوی بدل شوند. خود فولیکول های اولیه از فولیکول های ابتدایی منشأ می گیرند. فولیکول های اولیه در تخمدان جنین مونث در ۱۰ تا ۳۰ هفتگی به وجود می آیند. تا حدود روز ۹ چرخه قاعدگی، تنها یکی از فولیکول های ثانوی باقی می ماند و بقیه فولیکول های در حال رشد تحلیل می روند.
فولیکول باقی مانده که فولیکول غالب نام دارد، مقدار زیادی هورمون جنسی زنانه یا استرادیول تولید می کند. تولید این هورمون به همکاری میان سلول های تکا و سلول های گرانولوزا بستگی دارد. در روز ۱۴ سیکل، تولید هورمون محرک لوتئینی کننده (LH) اوج می گیرد و این امر باعث تبدیل فولیکول ثانوی به فولیکول ثالثیه می شود که در طول ۲۴ تا ۳۶ ساعت بعدی آزاد می شود.
با علائم تخمک گذاری در بدن آشنا شوید
زنان می توانند برخی از تغییرات اتفاق افتاده در طول سیکل قاعدگی را از روی تغییرات مشاهده شده در بدن متوجه شوند. در روزهای قبل از تخمک گذاری شما ترشح موکوس شفاف، چسبنده و بی بو را از واژن حس میکنید. در روز قبل از تخمک گذاری این ترشح موکوس افزایش می یابد. در برخی زنان احساس درد در لگن قبل و بعد از روز تخمک گذاری مشخص میشود. با درد تخمک گذاری بیشتر آشنا شوید.در روز تخمک گذاری بدلیل ترشح پروژسترون ، دمای بدن حدود 4 درجه فارنهایت افزایش میابد. چند روز بعد از تخمک گذاری سینه ها حساس شده بزرگ میشود و درد دارند. همچنین شما دچار نفخ میشوید. دو هورمون استروژن و پروژسترون مسئول تغییرات فیزیکی و فیزیولوژیکی بدن در نیمه دوم عادت ماهانه هستند. قبل از هر کار روز دقیق تخمک گذاری خود را مشخص کنید.

داروهای محرک تخمک گذاری

برای تحریک تخمک‌گذاری داروهای متعددی وجود دارد که بر اساس نظر پزشک موارد استفاده آنها متفاوت می‌باشد.

کلومیفن سیترات
در حال حاضر "کلومیفن سیترات" متداول‌ترین و رایج‌ترین دارو در تحریک ‌تخمک‌گذاری می باشد.
در مواقعی‌که سطح استروژن و گنادوتروپین‌هـا (FSH ،LH : مترشحه از هیپوفیز) طبیعی است ولی اختلال در تخمک‌گذاری وجود دارد؛ مانند خانم های مبتلا به PCOS، داروی مناسب برای تحریک تخمک‌گذاری، کلومیفن سیترات می باشد. درمان با کلومیفن سیترات، با دوز یک قرص (۵۰ میلی ‌گرم روزانه)، از روز سوم تا هفتم و یا پنجم تا نهم سیکل قاعدگی شروع می‌ شود و برای بررسی وضعیت فولیکول ها، در روز دهم سیکل (در صورت شروع درمان از روز سوم) و یا روز دوازدهم سیکل (در صورت درمان از روز پنجم) سونوگرافی انجام می‌‌شود. در صورت رسیدگی فولیکول ‌ها به اندازه مورد نظر (۲۰-۱۸ میلی ‌متر) پزشک می‌تواند با تجویز آمپولHCG زمان تخمک‌‌گذاری را تعیین نماید. بهترین زمان نزدیکی برای باروری یک الی دو روز حوالی تخمک گذاری است. معمولاً این درمان سه الی پنج دوره تکرار می‌ شود. میزان دوز کلومیفن تا سه قرص در روز (۱۵۰ میلی ‌گرم) قابل افزایش است ولی بیش از آن توصیه نمی شود.

احتمال بارداری با کلومیفن
احتمال بارداری پس از سه دوره درمان با کلومیفن سیترات 85% و پس از پنج دوره 99% می باشد. در موارد استفاده از روش IUI برای باروری، عموماً استفاده از کلومفین سیترات شانس باروری را افزایش می دهد. به همین منظور، پزشک از روز سوم یا پنجم سیکل قاعدگی به مدت چهار روز برای بیمار یک تا دو قرص کلومفین سیترات روزانه تجویز می ‌نماید. سپس با انجام سونوگرافی در روز 10 یا 12 سیکل قاعدگی، اگر اندازه و وضعیت فولیکول‌ها به 20-18 میلی متر رسیده باشد با تزریق 5000 یا 000/10 واحد HCG بیمار را برای انجام IUI به مدت 38-36 ساعت پس از آن آماده می ‌نماید.

Human Menopausal Gonadotropin
از داروهای دیگر تحریک تخمک‌گذاری Human Menopausal Gonadotropin می باشد. HMG به طور طبیعی از ادرار خانم ‌های یائسه تهیه می شود و حاوی FSH و LH می‌باشد. استفاده از این دارو نیاز به کنترل دقیق دارد و برای پیشگیری از تحریک بیش از حد تخمدان، بررسی جواب تخمدان باید با فواصل ۴-۲ روز یکبار صورت بگیرد.

مواد غذایی تقویت کننده تخمک گذاری
مطالعات نشان میدهد خانم هایی که غذاهای غنی از چربی، پروتئین حیوانی و کربوهیدرات مصرف می کنند مشکلات تخمک گذاری بیشتری دارند. مشکلات تخمک گذاری در حدود بیست درصد خانم ها باعث ناباروری می شود. محققین معتقدند در بیشتر موارد تغییر رژیم غذایی و روش زندگی از ناباروری جلوگیری می کند.
شرایط بالا برای خانم هایی که مشکل تخمک گذاری دارند صدق می کند و درباره تمام خانم های نابارور صادق نیست. اما مطالعات جدید روش هایی مناسب به خانم ها ارائه داده است:
تغییر منابع پروتئین: سعی کنید منابع پروتئین مانند مرغ، گوشت گوسفند را با سبزیجات غنی از پروتئین جایگزین کنید به عنوان مثال آجیل یا لوبیا پخته. هنگامی که پنج درصد از کل کالری مصرفی از پروتئین سبزیجات به جای پروتئین حیوانی باشد، احتمال ناباروری تخمک گذاری به بیش از پنجاه درصد کاهش می یابد.
افزودن لبنیات پر چرب: هر چقدر محصولات لبنی کم چرب تر باشند، احتمال ناباروری تخمک گذاری افزایش می یابد. سعی کنید لبنیات کم چرب را در هر وعده جایگزین لبنیات پر چرب کنید به عنوان مثال یک لیوان شیر.
ویتامین های خود را فراموش نکنید: خانم هایی که مکمل های آهن و مولتی ویتامین های حاوی فولیک اسید مصرف می کنند کمتر در معرض ناباروری تخمک گذاری قرار می گیرند.

ساختن فضایی سالم برای جنین
همه ما افرادی را می شناسیم که غذاهای نامناسب می خورند اما مشکل بارداری ندارند. همچنین افرادی را می شناسیم که به طور مرتب به غذای خود توجه می کنند و مواد غذایی سالم مصرف می کنند اما باز هم مشکل ناباروری دارند.
در هنگام باردار شدن باید به تغذیه خود توجه کنید. این رفتار احتمال بارداری شما را افزایش می دهد اما نکته مهم این است که بدن شما از مواد غذایی مختلف تغذیه می کند بنابراین با مصرف مواد غذایی سالم شما در بهترین و سالم ترین شرایط خود برای باردار شدن به سر می برید.
مصرف کولین: ممکن است اصلا این مطلب را نشنیده باشید اما کولین ماده مغذی است که تاثیر ژن های مضری که باعث نقص تولد می شوند، را کاهش می دهد. همچنین برای عملکرد مغز بسیار مهم است. بیشتر خانم ها به مقدار کافی کولین دریافت نمی کنند و بیشتر ویتامین ها نیز حاوی کولین نیستند. زرده تخم مرغ غنی از کولین است. جگر گاو نیز غنی از کولین است. کلم پیچ نیز از سبزیجاتی است که بیشترین مقدار کولین را دارد (حدود بیست و پنج درصد کولین در زرده تخم مرغ یافت می شود).
چای گیاهی و مکمل ها: باید مراقب مقدار زیاد ترکیبات گیاهی در رژیم غذایی خود باشید. از برخی گیاهان مانند شیرین بیان، افدرا، ساسافرا و جینسینگ در دوران درمان باروری یا در بارداری باید پرهیز کرد.
باروری به دو طرف بستگی دارد: مشکلات باروری ممکن است به خاطر وزن یا رژیم غذایی مرد باشد. مطالعات نشان می دهد ویتامین ث، ویتامین ای، روی و فولیک اسید به سلامتی اسپرم کمک می کند. تحرک اسپرم با سیگار کشیدن ، و مواد مخدر آسیب می بیند.
ماهی مناسب: سوشی یا ماهی خام نخورید. از ماهی حاوی مقدار زیاد جیوه به خاطر محیط خاصش بپرهیزید. این ماهی ها عبارتند از اره ماهی، کوسه و ماهی خال خالی.
مایعات بخورید: هنگامی که به قدر کافی آب نمی خورید، ترشحات گردن رحم تنبل می شوند. همچنین مایع منی مرد نیز کم می شود. به قدر کافی آب بخورید تا ادرار شما به رنگ زرد روشن باشد.
ترک کردن کافئین: مصرف زیاد کافئین با باروری تداخل ایجاد می کند. باید به طور همزمان قهوه، چای و نوشیدنی های کافئین دار را حذف کنید. هنگامی که باردار هستید، کافئین از جفت عبور کرده و بر جنین تاثیر می گذارد و حتی می تواند باعث سقط جنین شود. روزانه بیش از دو بار، هر بار به اندازه پنج اونس بیشتر کافئین نخورید.