آبله مرغان در شیرخواران و حواشی آن

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: پسر هفت ساله‌ای دارم که آبله مرغان گرفته است؛ آیا بیماری‌اش ممکن است به بچه دیگرم که ۲ ماهه است منتقل شود؟ البته از روزی که متوجه بیماری پسرم شدم، او را به خانه مادربزرگش بردم که با نوزاد تماس نداشته باشد.

پاسخ دکتر علی‌اصغر متقی، متخصص اطفال و نوزادان:

آبله مرغان یکی از بیماری نسبتا شایع دوران کودکی است که معمولا در کودکان زیر دو سال و در دوازده تا ۱۸ ماهگی دیده می شود، هر چند که بعد از دو سالگی هم احتمال ابتلای کودک به آن بسیار بالاست. اگر مادری ایمنی کافی و لازم را در برابر آبله مرغان داشته باشد، یعنی قبلا و در دوران کودکی آبله مرغان گرفته باشد، نوزادش معمولا تا شش ماهگی در برابر این بیماری شایع مصونیت دارد و به آبله مرغان مبتلا نمی شود. البته این احتمال حدود ۹۰ درصد است و در ۱۰ درصد موارد ممکن است نوزاد دچار این بیماری شود که شاید حتی بیماری اش خطرناک هم شود.

البته این مادر لازم نیست نگران باشند چون آبله مرغان قابل درمان است و فقط باید مراقب باشیم که روند خطرناکی پیدا نکند. در مورد سوالی هم که مطرح کرده اند که آیا امکان سرایت بیماری از برادر بزرگتر به نوزاد وجود دارد یا نه، باید بگوییم که اگر مادر مصونیت نداشته باشد، چون نوزادشان زیر ۶ ماه است ممکن است یکی دو هفته بعد از خواهر یا بردار بزرگترش به آبله مرغان مبتلا شود.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
مهمترین نکته ای که در مواجهه با آبله مرغان باید رعایت کنید این است که بدلیل واگیردار بودن این بیماری کودک یا نوجوانی که به بیماری آبله مرغان مبتلا شده است باید از تماس مستقیم با دیگران خودداری کند.

آبله مرغان چیست؟
مانند خیلی از بیماری ها عامل بیماری آبله مرغان نوعی ویروس است بنام ویروس «واریسلا زوستر».
در اغلب موارد این ویروس از طریق تماس با فرد مبتلا انتقال می‌یابد. این بیماری چند روز قبل از ظهور جوش‌ها به فرد سرایت می‌کند و تا زمانی که تمامی جوش‌ها بهبود نیابند، به‌ شدت مسری است. این ویروس می تواند از طریق بزاق دهان؛ تنفس و تماس با جوش منتقل شود.

آبله مرغان در خانمهای باردار
در کشور ما آبله مرغان بیماری شایعی است اما هرچه سن فرد بیشتر باشد احتمال ابتلای او به این بیماری کمتر می شود و افراد در سنین پایین تر نسبت به آبله مرغان مستعدتر هستند، طبیعتا مادران باردار که معمولا در سنین بالای ۲۰ سال هستند نسبت به کودکان، با شیوع کمتری به آبله مرغان مبتلا می شوند زیرا احتمالا قبلا این بیماری را گرفته اند و پادتن های لازم را دارند.
در دوران باردرای مادر نباید با افراد مبتلا به آبله مرغان تماس داشته باشد، از وسایل آنها استفاده کند یا در مکان هایی که فرد مبتلا به آبله مرغان حضور دارد، قرار گیرد. برای خانم های باردار واکسنهایی که شامل ویروس های زنده هستند تجویز نمی شوند.
واکسن های آبله مرغان از انواع ضعیف شده ویروس هستند؛ بنابراین خانم هایی که سابقا به آبله مرغان مبتلا نشده اند، نباید در دوران بارداری واکسن آبله مرغان دریافت کنند. به همین دلیل اگر خانم بارداری آبله مرغان گرفت، پادتن های اختصاصی آبله مرغان برایش تجویز میشود.
ابتلا به آبله مرغان در ماه های اول بارداری برای جنین به مراتب خطرناک تر است، پس مراقبتها و پیشگیری های لازم ابتدای بارداری اهمیت ویژه ای دارد. درمان آبل همرغان در دوران باردرای دارای عوارضی است و متخصصان درباره درمان مادر باردار مبتلا به آبله مرغان اختلاف نظر دارند.
پزشک معمولا با سونوگرافی تاثیر درمان های مادر را بر جنین بررسی می کند.
ابتلای مادر به آبله مرغان حین بارداری می تواند سبب ایجاد ناهنجاری هایی در جنین شود، اما توجه به این نکته ضروری است که با ابتلای مادر به آبله مرغان سقط جنین لازم نیست، زیرا در بسیاری موارد، بیماری مادر بدون تاثیر بر جنین بهبود می یابد.

آبله مرغان خردسالی
آبله مرغان در سنین پایین درمان ویژه ای میخواهد و با مراقبت های پیشگیرانه می توان با آن مقابله کرد. مهمترین عارضه ای که به دنبال آبله مرغان معمولی ایجاد میشود عفونت پوستی است.
خود بیماری آبله مرغان ویروسی است اما ضایعات پوستی آن ممکن است در اثر انتقال میکروب و آلودگی ها عفونی شوند، زیرا پوست فرد مبتلا به آبله مرغان حساس شده و به سرعت عفونی میشود.
تا زمانی که پوست دچار عفونت ثانویه نشده، استفاده از آنتی بیوتیک برای مقابله با آبله مرغان ضرورتی ندارد اما اگر به هر دلیلی ضایعات آبله مرغان چرکی شدند باید آنتی بیوتیک هم استفاده شود. نوزادان و خردسالان مبتلا به آبله مرغان محدودیت غذایی ندارند.

آبله مرغان مادرزادی
اگر مادر در فاصله ۵ روز مانده به زایمان تا ۲ روز بعد از زایمان دچار آبله مرغان شود فرزندش در خطر ابتلا به این بیماری قرار خواهد گرفت به عبارتی این دوره ۷ روزه برای کودک به شدت خطرناک است. البته بعد از این مدت هم ممکن است نوزاد آبله مرغان بگیرد اما این ۷ روز برای کودک بسیار با اهمیت است زیرا اگر مادر در ۵ روز قبل از زایمان به این بیماری مبتلا شود فرصت لازم برای ساخت و ترشح پادتن های لازم و انتقال آنها از خون به جنین را ندارد و طبیعتا نوزادی که به دنیا می آید به آبله مرغان مبتلا شده و پادتنهای لازم را هم از مادرش دریافت نکرده است.
به مادرانی که 5 روز قبل از زایمان دچار ضایعات پوستی آبله مرغان شده اند توصیه میکنیم حتما بعد از تولد، از پزشکان بیمارستان بخواهند ابتلای فرزندشان به آبله مرغان را بررسی و وضعیت سلامت او را پیگیری کنند.
اگر نوزاد به آبله مبتلا بود باید پادتنهای خاص ویروس آبله مرغان را دریافت کند. اگر واکسن مؤثر واقع نشد و ضایعات آبله مرغان ایجاد شد باید نوزاد را در بیمارستان بستری و با داروهای لازم او را درمان کرد.

نشانه های بیماری آبله مرغان کدامند؟
یک یا دو روز قبل از ظاهر شدن جوش های آبله مرغان، بعضی از بچه ها دچار تب ، درد شکم، گلو درد و سردرد شده یا احساس بی حالی می کنند. این علائم ممکن است از چند روز گذشته اتفاق بیافتد. و تب در حدود ( ۳۷٫۷ و ۳۸٫۸ ) درجه سانتی گراد باقی بماند.
هر چند در مواردی هم ممکن است درجه تب بالاتر باشد. جوش آبله مرغان در آغاز از برجستگی های سرخ رنگ تشکیل میشود. این جوش ها به سرعت تبدیل به تاولهای ریز پر از مایع می شوند که قاعده سرخ رنگ دارند.
در کودکان خردسال اغلب علائم بیماری خفیف تر است و تاول های کمتری نسبت به کودکان بزرگتر و بزرگسالان ایجاد می شود. معمولاً آبله مرغان یک بیماری در حد متوسط است.
اما برخی از نوزادان، نوجوانان و بزرگسالان را که سیستم ایمنی ضعیفتری دارند می تواند شدیدتر تحت تاثیر قرار دهد.

عوارض بیماری چیست؟
شایع ترین عارضه این بیماری، عفونت ثانوی پوست با باکتری های استرپتوکوک است که از طریق خاراندن وارد بدن می شوند.
دو عارضه احتمالی دیگر سینه پهلو و ندرتا تورم مغز است. البته کودکانی که دستگاه ایمنی آنها ضعیف است (مثلا به دلیل شیمی درمانی یا مصرف کورتیکواستروئیدهای خوراکی) و نوزادان، اگر مادر آنها در اواخر بارداری مبتلا به آبله مرغان شده باشد، بیشتر در معرض این عوارض قرار دارند.
ابتلا به این بیماری در اوایل بارداری، در موارد نادری ممکن است موجب نواقص مادرزادی در جنین شود.

درمان آبله مرغان
چون ویروس باعث بیماری آبله مرغان می شود بنابراین پزشک، آنتی بیوتیک تجویز نمی کند. اما اگر زخم ها توسط باکتری آلوده شود ممکن است آنتی بیوتیک لازم باشد. این در میان کودکان بسیار رایج است چون زخم ها و جوش ها را دستکاری می کنند.
برای تسکین خارش پوست میتوان با مالیدن لوسیون کالامین به جوش ها، با استفاده از آنتی هیستامین های خوراکی یا پمادهای موضعی، می‌توانید این کارها را نیز انجام دهید:
- حمام کردن با آب ولرم؛
- استفاده از لوسیون‌های بدون بو؛
- پوشیدن لباس‌های نازک و نرم.
برای اینکه بهبودی زودتر حاصل بشود و علائم بیماری تا حدودی کمتر شود، می‌توانید برخی درمان‌های طبیعی را نیز امتحان کنید. برای اینکار موارد زیر پیشنهاد می شود:

حمام با جوش شیرین
جوش شیرین خارش و سوزش‌ ناشی از آبله مرغان را تسکین می‌دهد. نصف قاشق غذاخوری جوش شیرین را در یک لیوان آب حل کنید. لیف نرمی را به محلول آغشته کنید و روی قسمت‌هایی که دچار خارش و سوزش است بگذارید و اجازه بدهید خشک شود.
راه‌حل دیگر این است که نصف یا یک فنجان جوش شیرین را در آب وان حمام حل و داخل این محلول حمام کنید.

خوردن سوپ سبزیجات
سوپی که گشنیز و هویج دارد، در درمان آبله مرغان بسیار مفید است. این غذا سرشار از آنتی اکسیدان است که در فرایند درمان تأثیر بسیار مثبتی دارد.
حدود ۱۰۰ گرم (یک فنجان) هویج را خرد کنید، ۶۰ گرم (نصف فنجان) هم برگ تازه‌ی گشنیز را با هویج در دو و یک‌چهارم فنجان آب بجوشانید تا نصف آب تبخیر شود.

مصرف جو دوسر
جو دوسر یکی از درمان‌های پرطرفدار خانگی برای خارش ناشی از آبله مرغان است. دو فنجان جو دوسر را بکوبید تا به‌شکل پودر دربیاید، سپس آن را در ۲ لیتر آب ولرم بریزید و بدن‌تان را به‌ مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه با این محلول خیس کنید.

عسل
عسل در بهبود خارش و التیام جوش‌های ناشی از آبله مرغان مؤثر است. عسلی طبیعی و باکیفیت تهیه کنید و روی قسمت‌هایی از بدن‌تان که جوش و تاول دارد، بمالید. این کار را تا زمانی که زخم‌ها از بین بروند روزی ۲ تا ۳ بار تکرار کنید.

دمنوش های گیاهی
برای درمان آبله مرغان می‌توانید از انواع دمنوش های گیاهی ملایم و آرام‌بخش مانند دمنوش بابونه ، ریحان مقدس، گل همیشه بهار و بادرنجبویه استفاده کنید.
برای اینکار می توانید یک قاشق غذاخوری از هریک از این گیاهان را داخل یک فنجان آب جوش بریزید، بگذارید چند دقیقه دم بکشد و سپس از صافی رد کنید. مقدار بسیار کمی دارچین، عسل و آب لیمو ترش به آن اضافه و نوش جان کنید.
این چای گیاهی را تا زمانی که بهبودی کامل حاصل نشده است، روزی چند بار استفاده کنید.

توصیه های کاربردی
- برای‌ کاهش‌ خارش‌ از پارچه‌، حوله‌، یا کمپرس‌ آب‌ سرد استفاده‌ کنید.
- ناخنهای کودک را کوتاه نگه دارید و حتی الامکان مانع شوید که کودک ضایعات را بخاراند.
- مصرف داروهای مسکن و آشامیدن مقدار زیاد مایعات، همچنین استفاده از داروهای ضد حساسیت برای کاهش خارش موثر است.
- اگر کودکتان کمتر از ۲ سال سن دارد و او را پوشک می کنید، کهنه بچه را زود به زود عوض کنید و هر وقت ممکن است کودک را باز بگذارید تا ضایعات، خشک شده و زودتر پوسته ببندد.
- دست های کودک مبتلا به آبله مرغان را پاکیزه و ناخن هایش را کوتاه نگهدارید. سعی کنید او را از خاراندن جوش ها منع کنید چرا که باعث کنده شدن آنها و باقی ماندن جایشان خواهد شد.
- جوش ها تا زمانی که کاملا خشک شوند می توانند عفونی باشند ولی استراحت در خانه و مدرسه نرفتن کودکانی که آبله مرغان دارند بیش از پنج روز لازم نیست.
- گاهی ممکن است ضایعات پوستی داخل دهان نیز ایجاد شود و غذا خوردن را برای کودک دشوار سازد. بهتر است در این حالت غذاهای نرم، خنک و بدون ادویه تهیه کنید. فراموش نکنید غذا نباید ترش باشد.
- در موارد بسیار شدید بیماری آبله مرغان گاهی پزشکان داروهای ضد ویروس تجویز می کنند. بعد از پایان بیماری، ویروس به صورت خفته در بدن می ماند و می تواند بعدها در بزرگسالی باعث بیماری زونا شود.