تهوع و استفراغ در کودکان، راهنمای کامل خانواده
تهوع و استفراغ در کودکان شایع بوده و به طور معمول بخشی از یک ناخوشی خفیف کوتاه مدت است که مکرراً بر اثر یک عفونت ویروسی ایجاد می‌شود.
تهوع و استفراغ در کودکان شایع بوده و به طور معمول بخشی از یک ناخوشی خفیف کوتاه مدت است که مکرراً بر اثر یک عفونت ویروسی ایجاد می‌شود.
اگرچه اکثر کودکان بدون نیاز به درمان از تهوع و استفراغ بهبود مییابند، این موضوع مهم است که بدانیم در صورت عدم بهبود بچه چه هنگامی باید به کمک پزشکی متوسل شویم.
چرا استفراغ ایجاد می‌شود؟
استفراغ هنگامی بروز میکند که عصب‌های درون بدن یا مغز وجود یک محرک مثل مسمومیت غذایی، برخی عفونت‌ها یا داروها یا حرکت را احساس می‌کنند. تهوع به طور معمول - و نه همیشه - پیش از استفراغ بروز میکند. کودکان خردسال ممکن است قادر به شناسایی حالت تهوع نباشند، اگرچه ممکن است از درد معده یا دیگر مشکلات کلی شاکی باشند.
استفراغ اغلب واکنشی مفید است زیرا راهی برای خلاص شدن بدن از شر مواد بالقوه مضر محسوب می‌گردد. به هر حال، داروها و روش‌های القاء استفراغ (برای مثال مصرف شربت آیپیکاک، انگشت کردن در گلو) دیگر همانند گذشته توصیه نمیشوند، حتی در مواقعی که کودک یا نوزاد ماده مضری را خورده باشد. در این مورد بهترین رویکرد مراجعه به اورژانس محسوب می‌شود.
استفراغ و تف کردن (پاشیدن غذا). بین استفراغ و تف کردن تفاوت وجود دارد اگرچه این دو اصطلاح اغلب به عنوان جانشین هم به کار می‌روند. استفراغ اغلب نیروی بیشتری را پشت خود دارد و از نظر مقدار بیشتر است. بیرون پاشیدن اغلب به دنبال آروغ زدن پس از غذا ایجاد می‌شود. اصطلاح پزشکی برای این مورد ریفلاکس اسید معده به مری (GER) است. اغلب کودکان شیر را از طریق دهان یا بینی به بیرون می‌پاشند.
علل استفراغ
استفراغ به علل مختلفی ممکن است ایجاد شود. علل احتمالی در این مورد به سن بچه بستگی دارند.
نوزادان و کودکان خردسال. تمایز قائل شدن بین تف کردن یا استفراغ در نوزاد دشوار است زیرا ریفلاکس در برخی از نوزادان با شدت صورت میگیرد و نیز مقدار آن زیاد است. پزشک یا پرستار میتواند در تعیین علت موضوع به والدین کمک کند و در صورت لزوم به درمان بچه بپردازد.
در نوزادان و اطفال خردسال (تا سه ماهگی) استفراغ شدید میتواند نشان دهنده یک اختلال جدی بود و همیشه نیاز به ارزیابی دقیق دارد. علل بالقوه برای استفراغ در این گروه سنی شامل انسداد یا باریک شدن معده (استنوزیز پیلوریک) یا انسداد روده‌ها (انسداد روده‌ای) است.
نوزادان در عین حال ممکن است بر اثر عفونت‌های روده یا دیگر قسمت‌های بدن دچار استفراغ شوند. هر طفل خردسال (نوزادان تا سن سه ماهگی) که دچار تب ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر باشد، چه این تب با استفراغ همراه باشد یا نباشد، باید به پزشک ارجاع داده شود.
نوزادان بزرگ‌تر و کودکان. شایع‌ترین علت بروز استفراغ در این گروه از بچه‌ها گاستروانتریت عفونی (عفونت معده یا روده‌ها) است که معمولاً توسط یک ویروس ایجاد می‌شود. استفراغ ناشی از گاستروانتریت به شـکل ناگهانی آغاز شده و به سرعت، اغلب در طول ۲۴ تا ۴۸ ساعت، برطرف می‌شود. دیگر نشانه‌های گاستروانتریت میتواند شامل تهوع، اسهال، تب، یا درد شکم باشد.
گاستروانتریت ممکن است بر اثر خوردن غذای آلوده یا گذاشتن اشیاء آلوده (یا دست) در دهان اتفاق بیفتد. ویروسهایی که عموماً سبب گاستروانتریت می‌شوند به سهولت گسترش پیدا می‌کنند. رعایت موازین بهداشتی (به ویژه شستشوی دست‌ها) میتواند از گسترش عفونت به دیگران پیشگیری کند.
با شیوع کمتر، استفراغ پس از خوردن غذاهای نگهداری شده به روش نادرست یا غذاهای حاضری حامل باکتریها و مواد سمی بروز میکند. این وضعیت زیر عنوان مسمومیت غذایی شناخته می‌شود.
دیگر ناخوشی‌هایی که میتوانند سبب ایجاد استفراغ در اطفال و کودکان شوند شامل ریفلاکس معده به مری، بیماری اولسر پپتیک، انسداد روده‌ای، سندرم استفراغ چرخهای، عفونت‌های دستگاه ادراری و دستگاه تنفسی و موارد دیگر است.
نوجوانان. مشابه مورد کودکان شایع‌ترین علت تهوع و استفراغ در نوجوانان گاستروانتریت عفونی است. استفراغ به طور معمول در طول ۲۴ تا ۴۸ ساعت در نوجوان دچار گاستروانتریت برطرف می‌شود.
علل کمتر شایع استفراغ در نوجوانان شامل آپاندیسیت، استفراغ القائی (مثل موارد قابل مشاهده در بولیمی)، بارداری، اولسرهای گاستریک (مربوط به معده)، پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)، بیماری التهابی روده (مثل بیماری کرون)، و مصرف مواد سمی (مثل موارد اوردوز) است.
تشخیص تهوع و استفراغ
اغلب کودکان دچار استفراغ نیازی به ویزیت شدن توسط پزشک ندارند. به هر حال، والدین باید اوضاع را کنترل کنند و ببینند که بچه در طول 24 ساعت بهتر می‌شود یا که حال وی رو به وخامت می‌رود. اگر بچه دچار درد مداوم بوده یا نشانه‌های دهیدراسیون در وی دیده شود، باید در اولین فرصت بچه را به پزشک ارجاع داد. در عین حال اگر نسبت به حال بچه نگرانی وجود دارد باید پزشک یا پرستار خبر کرد.
مراقبت خانگی برای تهوع و استفراغ
موارد فهرست زیر توصیههای سادهای برای کمک به مراقبت از کودکان دچار تهوع و استفراغ در محیط خانه است.
وضعیت دهیدراسیون (کم‌آبی بدن) را پایش کنید. کم‌آبی بدن در کودکان دچار استفراغ امکان بروز دارد.
نشانه‌های دهیدراسیون عبارتند از:
- خشکی دهان جزئی
- تشنگی
کودکانی که دچار کم‌آبی خفیف شده باشند نیازی نیست که بلافاصله تحت مراقبت پزشکی قرار گیرند اما باید در مورد وخامت احتمالی علایم دهیدراسیون زیر نظر قرار گیرند.
نشانه‌های دهیدراسیون متوسط یا شدید شامل موارد زیر است:
کاهش میزان ادرار (عدم رفتن به توالت یا عدم خیس کردن پوشک به مدت ۶ ساعت)
- فقدان وجود اشک در هنگام گریه کردن
- خشکی دهان
- گودرفتگی چشم‌ها
- سرد شدن دست و پا
- بی‌قراری
بچه دچار کم‌آبی بدن متوسط تا شدید باید در اولین فرصت ممکن به پزشک ارجاع داده شود.
توصیههای غذایی. کودکان دچار استفراغ که علایم کم‌آبی بدن در آنها وجود ندارد بر مبنای میزان تحمل خود میتوانند برنامه غذایی عادی خود را دنبال کنند. بچههای دچار دهیدراسیون باید مورد سیراب‌سازی مجدد (جایگزینی مایعات از دست رفته بدن) قرار گیرند.
اطفال. اگر طفل شیرخوار دچار استفراغ شود باید شیر دادن به وی ادامه یابد مگر اینکه پزشک یا پرستار توصیه دیگری ارائه داده باشد. محلول‌های سیراب‌سازی مجدد خوراکی (مثل پدیالیت) در اغلب مواقع برای این گروه سنی که انحصاراً از شیر پستان تغذیه می‌شوند نیاز نیست زیرا شیر پستان به سهولت بیشتری خورده می‌شود.
اگر طفل پس از خوردن شیر بلافاصله دچار استفراغ می‌شود، مادر میتواند فاصله دفعات شیر دادن را کاهش داده و زمان شیر دادن را کوتاهتر کند. برای مثال بچه را هر سه دقیقه یک بار به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه تغذیه نماید. اگر استفراغ پس از گذشت ۲ تا ۳ ساعت رو به بهبود برود، آنگاه میتوان برنامه عادی شیر دادن به بچه را دنبال کرد. اگر استفراغ بیشتر شود یا در طول ۲۴ ساعت بهبود نیابد، باید به پزشک مراجعه کرد.
اگر طفل با شیر خشک تغذیه می‌شود، انتخاب اول دادن نیم اونس تا یک اونس محلول ORS هر ۱۵ دقیقه یک بار برای ۲ تا ۳ ساعت است. اگر استفراغ پس از دادن محلول مزبور ایجاد می‌شود باید ۳۰ دقیقه منتظر ماند و دوباره سعی کرد. اگر استفراغ بهبود پیدا کند آنگاه میتواند زمانبندی معمول را برای تغذیه کامل بچه با شیر خشک دنبال کرد. اگر استفراغ بیشتر شود یا در طول ۲۴ ساعت برطرف نگردد، باید بچه را به پزشک ارجاع داد.
کودکان خردسال. این گروه سنی در صورت بروز استفراغ اگر میل به غذا داشته باشند میتوانند تغذیه معمول خود را ادامه دهند. به هر حال، بی‌اشتهایی یا کم‌اشتهایی در طول ناخوشی منجر به استفراغ در این گروه سنی عمومیت دارد.
- نشانه‌های دهیدراسیون را پایش کنید و بچه را به ویژه در طول ۲۴ ساعت اول بیماری به خوردن غذا وادار نکنید. بچه را تشویق نمایید که مایعات بنوشد. بهترین مایعات در این موقعیت ORS است. مایعات دیگر شامل آب، آب میوه رقیق یا سودا را نیز میتوان در مقادیر کم به بچه‌ها داد.
- از خوردن سیب، گلابی، و آب گیلاس و دیگر نوشیدنیهای دارای قند زیاد باید اجتناب شود. نوشابه‌های ورزشی (برای مثال گاتوراد) نیز نباید توسط بچه مصرف گردد زیرا این نوشابهها دارای قند زیادی هستند و میزان الکترولیتها در آنها نامتناسب است.
- خوردن غذاهای دارای کربـوهیدراتهای پیچیده (برنج، گندم، سیب زمینی، نان کامل)، گوشت بدون چربی، ماست، انواع میوه و سبزیجات توصیه می‌شود. هضم غذاهای دارای چربی زیاد دشوار است و باید از خوردن آنها اجتناب شود.
- ضروری نیست که غذای بچه به مایعات ساده یا رژیم غذایی موسوم به BRAT (موز، برنج، سیب زمینی، نان تست) محدود گردد. اگرچه این غذاها و مشابه آنها ممکن است برای کاهش اسهال توصیه شوند، غذاهای مزبور فاقد میزان کافی مواد مغذی مورد نیاز بچه هستند.
درمان سیراب‌سازی مجدد خوراکی. این درمان یا ORT به عنوان جایگزینی ایمنتر، کمهزینهتر و آسانتر برای تغذیه داخل وریدی توسعه داده شد. ORS یک محلول مایع حاوی گلوکز (نوعی قند) و الکترولیتها (سدیم، پتاسیم، کلراید) است که در طول استفراغ از دست می‌روند.
ORS باعث معالجه استفراغ نمی‌شود، اما به پیشگیری از آن و درمان کم‌آبی بدن که ممکن است بر اثر استفراغ ایجاد گردد، کمک میکند. برخی از برندهای در دسترس شامل پدیالیت، اینفالیت، و ریوایتال است، اگرچه برندهای ژنتیک نیز به همین میزان کارآیی دارند (جدول ۱). خوردن ژلاتین، چای، آب میوه، آب برنج، و دیگر نوشیدنیها در مورد کودکان دچار دهیدراسیون توصیه نمی‌شود. مردم نباید سعی کنند که محلول ORS را در خانه تهیه کنند زیرا فورمولاسیون تولید آن باید دقیق باشد.
در صورتی که بچه دچار کم‌آبی خفیف بوده، از خوردن غذای معمول امتناع کند، یا دچار استفراغ یا اسهال یا هر دو باشد، والدین میتوانند به وی محلول ORS بدهند. این کار باید به صورت مکرر، در مقادیر کم، با استفاده از قاشق، بطری شیر، یا فنجان در طول ۳ تا ۴ ساعت انجام شود. پزشک یا پرستار میتواند دستورالعمل خاصی را برای خوراندن محلول سیراب‌سازی مجدد بدن ارائه دهد. یک روش در زیر تشریح شده است:
- مقدار توصیه شده ۵ قاشق چایخوری یا ۵۰ میلیلیتر ORS به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن است (جدول ۲). برای بچه‌ای به وزن ۹ کیلوگرم این مقدار معادل ۱۰۰ قاشق چایخوری (۴۵۰ میلیلیتر) ORS خواهد بود. این مقدار محلول باید به تدریج و در طول حدود ۴ ساعت به بچه خورانیده شود.
- مقدار دقیق محلول را میتواند با یک سرنگ یا فنجان یا پیمانه پزشکی اندازه‌گیری کرد، به جای اینکه از فنجان یا قاشق معمولی استفاده شود.
- مایع مورد بحث را باید در هر یک تا دو دقیقه یک بار به میزان ۵ میلیلیتر یا در حد تحمل بچه به وی خورانید.
- پس از به پایان بردن کل مقدار ORS بچه میتواند تغذیه نرمال خود را از سر بگیرد.
کودکانی که از خوردن ORS امتناع می‌کنند یا بلافاصله پس از خوردن آن دچار استفراغ می‌شوند باید برای علایم دهیدراسیون به دقت زیر نظر قرار بگیرند. کودکانی که دچار دهیدراسیون نیستند میتوانند نوشیدن ORS را در فاصله بین دورههای بروز استفراغ ادامه دهند تا جلو دهیدراسیون گرفته شود.
داروها. داروهای کاهش دهنده تهوع و استـفراغ، موسوم به آنتیامتیکها را باید بر اساس موقعیت مشخص مصرف کرد (تا خطر دهیدراسیون در کودکان دچار استفراغ مکرر یا بیماری حرکت کاهش یابد). این داروها نیاز به نسخه دارند و نباید به اطفال یا کودکان داده شوند مگر اینکه پزشک یا پرستار چنین توصیه کرده باشد. استفاده از داروهای غیر نسخه‌ای مخصوص تهوع و استفراغ برای اطفال و کودکان توصیه نمی‌شود.
پیشگیری از گسترش عفونت. اگر کودک دچار استفراغ باشد والدین باید مراقب باشند که عفونت به آنها، اعضاء خانواده و دوستان سرایت نکند. دستهای خود را بشویید و از فرستادن کودک به مدرسه یا مهد کودک خودداری کنید. کودکان دچار استفراغ (به میزان ۲ تا ۴ بار در شبانهروز) که مشکل آنها ناشی از یک اختلال مسری بوده است باید تا ۲۴ ساعت پس از قطع کامل استفراغ از رفتن به مدرسه یا مهد کودک منع شوند.
موازین بهداشتی. شستشوی دست‌ها بسیــار مؤثر است و روش ترجیحی برای پیشگیری از گسترش عفونت محسوب می‌شود. دستهای خود را با آب و صابون آنتی‌باکتریال شستشو کنید و آنها را برای تمیز شدن کامل به مدت ۱۵ تا ۳۰ به هم بمالید. در مورد ناخن انگشتان، لای انگشتان، و مچ دست به ویژه دقیق باشید. دست‌ها را به طور کامل آبکشی کنید، با دستمال کاغذی خشک کنید و دستمال استفاده شده را دور بیندازید.
محلول‌های مالیدنی بر پایۀ الکل جایگزین قابل قـــبولی برای ضد عفونی دست‌ها، در صورت در دسترس نبودن آب، محسوب می‌شوند. از این مواد میتوان در صورت نیاز به طور مکرر استفاده کرد. در صورتی که دست‌ها به شکل نمایان کثیف باشند، باید با استفاده از آب و صابون شستشو شوند.
چه هنگامی باید سراغ کمک رفت
در صورتی که هر یک از موارد زیر در بچه مصداق داشته باشد باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد:
- استفراغ صفرا (سبز) یا دارای ته‌رنگ خونی (قرمز یا قهوهای)
بروز هر دور استفراغ شدید در نوزاد، یا استفراغی که در طفل یا کودک به مدت بیش از 24 ساعت ادامه داشته باشد.
- اگر طفل در طول چند ساعت از خوردن یا نوشیدن هر چیزی امتناع کند.
- بروز دهیدراسیون متوسط تا شدید: خشکی دهان، فقدان اشک در هنگام گریه کردن، عدم وجود ادرار یا خیس شدن پوشک به مدت 4 تا 6 ساعت (برای نوزادان و کودکان خردسال) یا ادرار نکردن به مدت 6 تا 8 ساعت برای کودکان بزرگ‌تر.
- درد شدید شکم، حتی اگر به شکل مقطع و متناوب بروز کند.
- خونی بودن مدفوع
- وجود تب بالای 39 درجه سانتیگراد، یا تب بالای 38.4 درجه سانتیگراد به مدت بیش از 3 روز.
- بروز تغییرات رفتاری شامل لتارژی یا کاهش میزان پاسخ‌دهی.
منبع:
مهرین
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼