تهوع و استفراغ در کودکان، درمان با طب سنتی

تهوع و استفراغ در کودکان و بزرگسالان زمانی اتفاق می افتد که انقباضات عضلات دیواره‌های معده باعث می‌شود که مقدار زیادی از محتویات معده به طرف بالا و به مری بازگردند و از طریق دهان (یا بینی) خارج شوند. استفراغ با بالا آمدن غذا یا تف کردن متفاوت است. منظور از بالا آمدن غذا یا تف کردن این است که مقداری از غذا یا مایعات، بدون اراده به دهان باز می‌گردند. در این حالت غذاها از مری بالا می‌آیند و وارد دهان می‌شوند. بالا آمدن غذا یا تف کردن آن در بین نوزادان بسیار شایع است و موضوع نگران‌کننده‌ای نیست. اما استفراغ کردن در صورتی که باعث از دست دادن مقدار زیادی از مایعات شده و منجر به دی هیدراته و بی‌آب شدن بدن کودک شود، می‌تواند خطرناک باشد. اگر کودک شما استفراغ می‌کند و نگران وضعیت او هستید، لازم است که به پزشک مراجعه کنید.

سن کودکان و استفراغ در کودکان
دلایل استفراغ به سن کودک بستگی دارد.
نوزاد تازه متولد شده و شیرخواران:
به سختی می‌توان گفت که نوزاد تف کرده یا استفراغ زیرا ریفلاکس در برخی از شیرخواران شدید بوده یا حجم آن زیاد است. پزشک یا پرستار می‌تواند به شما در تشخیص این عارضه کمک کند و در صورت نیاز اقدامات درمانی لازم را انجام دهد. استفراغ شدید در نوزادان تازه متولد شده می‌تواند نشان دهنده بیماری‌های خطرناک و جدی باشد و همیشه باید در صورت بروز مورد معاینه و ارزیابی قرار گیرد. استفراغ در نوزادان تازه متولد شده و عفونت‌های شیر خوارگی باعث انسداد یا باریک شدن معده و شکم است.
اطفال بزرگ‌تر و کودکان:
شایع‌ترین علت اسهال و استفراغ ویروسی معمولاً به صورت ناگهانی ایجاد شده و بلافاصله خاتمه می‌یابد و اغلب بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد. اسهال و استفراغ پس از خوردن غذای آلوده یا بردن دست یا اشیاء آلوده در دهان به وجود می‌آید. ویروسی که باعث شیوع اسهال و استفراغ می‌شود به سادگی گسترش می‌یابد. رعایت دقیق بهداشت می‌تواند از انتشار ویروس جلوگیری کند. رفلاکس معده و مری، بیماری پپتیک، چسبندگی روده، سندرم استفراغ حلقوی، عفونت‌های مجاری ادرار و مجاری تنفسی بیماری‌هایی هستند که باعث استفراغ در کودکان می‌شوند.
نوجوانان:
عمده‌ترین دلیل استفراغ در نوجوانان، عفونت است. این استفراغ معمولاً در طول مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در کودکان مبتلا به اسهال و استفراغ بهبود می‌یابد. دلایل نادر استفراغ در کودکان و نوجوانان بیماری آپاندیست، محرک استفراغ، زخم معده، پانکراتیت، التهاب روده و مصرف مواد سمی است.

علت استفراغ در کودکان چیست؟
عفونت ویروسی یا باکتریایی
احتقان یا عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی می‌تواند باعث استفراغ در کودکان شود! خصوصاً اگر کودک شما به شدت سرفه می‌کند. همچنین خلط‌هایی که در دوره‌ی سرماخوردگی ایجاد می‌شود امکان دارد به طرف پشت حلق پایین برود و معده را تحریک کند. بسیاری از کودکان به طور غیرارادی برای خارج کردن خلط از بدن خود، استفراغ می‌کنند.
عفونت معده یا دیگر بیماری‌های گوارشی نیز دیگر علت شایع استفراغ در کودکان است! در صورتی که یک ویروس یا باکتری، مخاط داخلی معده یا روده را عفونی کند، کودک علاوه بر استفراغ، دچار اسهال، بی‌اشتهایی، دل‌ درد و تب نیز می‌شود. استفراغ کودکان معمولاً بعد از ۱۲ الی ۲۴ ساعت برطرف می‌شود.
عفونت مجاری ادرار، پنومونی(سینه‌پهلو)، مننژیت، گلودرد استرپتوکوکی و حتی عفونت گوش نیز می‌توانند باعث به وجود آمدن استفراغ شوند.
گریه کردن بیش ‌از حد
گریه کردن طولانی مدت می‌تواند باعث اختناق گلو شده و ایجاد واکنش تهوع‌آور کند و نهایتاً منجر به استفراغ کودک شود. هر چند استفراغ کودک در حین گریه امکان دارد به نظر ناخوشایند بیاید اما این مورد هیچ آسیب فیزیکی به کودک نمی‌زند. اگر کودک بعد از استفراغ به نظر سالم می‌آید پس دیگر هیچ جای نگرانی نیست.
حالت تهوع ناشی از حرکت
بعضی از کودکان در هنگام حرکت دچار بیماری حرکت و حالت تهوع می‌شوند. در صورتی که شما در حین انجام کارهای روزانه زیاد با ماشین خود به این جا و آنجا می‌روید و کودک خود را همراه خود می‌برید، این موضوع می‌تواند برای شما مشکل‌ساز شود. متخصصین معتقدند بیماری حرکت زمانی اتفاق می افتد که بین آنچه کودک می‌بیند و آنچه با بدن خود (مانند گوش میانی و برخی عصب‌ها) از حرکت حس می‌کند، ارتباط برقرار نباشد.
مواد سمی
اگر کودک ماده‌ای سمی مانند دارو، گیاه، مواد مخدر یا مواد شیمیایی را قورت دهد، امکان دارد استفراغ کند! همچنین امکان دارد کودک بر اثر خوردن یا نوشیدن آب و غذای آلوده دچار مسمومیت غذایی شود.
انسداد روده
شروع ناگهانی استفراغ‌های مکرر که تداوم داشته باشد می‌تواند نشانه‌ی بروز یک عارضه نادر گوارشی باشد که در آن روده‌ها دچار انسداد می‌شوند. برخی از بیماری‌هایی که باعث انسداد روده می‌شوند. از آنجایی که انسداد روده می‌تواند باعث سوءتغذیه، بی‌آبی بدن و دیگر مشکلات سلامتی شود، لازم است که تا به این مشکل رسیدگی شود و کودک تحت جراحی قرار بگیرد.

استفراغ در کودکان چقدر ادامه پیدا می‌کند؟
عفونت ویروسی دستگاه گوارش معمولاً با استفراغ آغاز می‌شود و گاهی وقتها باعث تب کودک می‌شود. استفراغ کردن کودک اغلب ۱ یا ۲ روز طول می‌کشد اما امکان دارد مدت زمان بیشتری نیز ادامه پیدا کند. کودک معمولاً همزمان با استفراغ و یا بعد از آن دچار اسهال می‌شود. استفراغ و اسهال بعد از آن معمولاً بیش از یک هفته ادامه پیدا نمی‌کند.

راه های درمان استفراغ در کودکان
محلول خوراکی آب‌رسانی (هیدراته کردن) بدن (او آر اس)
اگر به نظر می‌رسد که بدن کودک شما بی‌آب شده (دهان خشک، فعالیت کمتر و ادرار کردن کمتر) لازم است که به او محلول هیدراته کردن بدن یا همان او آر اس را بدهید. این محلول، آب و نمک و قند مورد نیاز بدن کودک شما را تامین می‌کند. شما می‌توانید این محلول را از اکثر داروخانه‌ها تهیه کنید. توصیه می‌شود که از محلول‌های خانگی استفاده نکنید چرا که اضافه کردن نمک بیش از اندازه و یا کم ایجاد مشکلات جدی می‌کند. می‌توانید برای دادن محلول به کودک خود از یک قاشق چای‌خوری، سرنگ یا قطره‌ی دارو استفاده کنید. همچنین می‌توانید از فنجان یا بطری کودک استفاده کنید.
برای شروع، هر دو یا سه دقیقه مقدار کمی از محلول را به کودک بدهید (۵ میلی‌لیتر یا یک قاشق چای‌خوری). اگر کودک شما محلول را می‌خورد و مشکلی ایجاد نمی‌کند، به تدریج مقدار محلولی که به کودک می‌دهید را افزایش دهید. با افزایش مقدار محلول، در نهایت باید هر ۵ دقیقه ۳۰ میلی‌لیتر از محلول را به کودک بدهید.
در هر نوبت، بیش از این مقدار را به کودک خود ندهید و سعی کنید کودک خود را تشویق کنید که محلول را به تدریج بنوشد چرا که نوشیدن یک باره‌ی این محلول باعث استفراغ می‌شود.اگر کودک شما همچنان استفراغ می‌کند، معنی این موضوع این نیست که محلول او آر اس به خوبی عمل نمی‌کند و شما باید به دادن محلول به کودک خود همچنان ادامه دهید و مطمئن باشید که نمک، شکر و مایعاتی که به او می‌دهید جذب بدنش می‌شوند.
جایگزین‌های محلول خوراکی او آر اس
ممکن است برخی از کودکان طعم شور محلول او آر اس را دوست نداشته باشند. اگر کودک شما از خوردن محلول او آر اس اجتناب می‌کند می‌توانید سعی کنید که محلول را سردتر کنید و به کودک خود بدهید. همچنین می‌توانید محلول او آر اس یخ‌زده به صورت یخمکی برای کودک خود تهیه کنید. همچنین می‌توانید مارک محلول را عوض کنید یا از محلول او آر اس با طعم‌های مختلف استفاده کنید.

فرایند پرستاری برای استفراغ در کودکان
-توجه کنید که کودک به اندازه‌ی کافی مایعات مصرف کند، خصوصاً اگر همزمان دچار اسهال نیز هست. مصرف مایعات فراوان برای جلوگیری از کم آب شدن بدن و جایگزین کردن آب ازدست‌رفته از بدن بسیار اهمیت دارد. همچنین لازم است انرژی از دست‌رفته از کودک به خاطر استفراغ کردن، به او برگردانده شود.
-طی ۲۴ ساعت اول، از دادن غذاهای سفت به کودک خود خودداری کنید. به جای آن می‌توانید به صورت منظم و مدارم (هر ۵ دقیقه) با قاشق یا شیشه‌ی کودک، به او مقدار کمی مایعات بدهید. همچنین می‌توانید به کودک خود یخ یا دستمال تمیز و خیس بدهید که آن را بمکد.
-کودکانی که شیر می‌خورند همچنان باید شیردهی شوند اما توجه داشته باشید که در زمان بیماری باید بیشتر از زمان عادی به کودک خود شیر بدهید (هر یک یا دو ساعت) اما در هر نوبت مقدار کمی شیر به کودک خود بدهید (۵ یا ۱۰ دقیقه شیردهی).
-کودکانی که سن بالاتری دارند می‌توانند علاوه بر محلول او آر اس، مایعات دیگر نیز مصرف کنند. کودکانی که اسهال دارند نباید آبمیوه مصرف کنند چرا که آبمیوه‌ها شکر زیادی دارند که باعث بدتر شدن اسهال کودک می‌شود.
-اگر کودک شما بتواند در طول ۸ ساعت، بدون استفراغ کردن، مایعات مورد نظر را بنوشد به تدریج می‌توانید به او غذاهای سفت بدهید. کودکانی با سن بالاتر (بیشتر از یک سال) می‌توانند کلوچه، نان تست، حبوبات، سوپ، پوره سیب‌زمینی و یا نان مصرف کند.

تغذیه در استفراغ در کودکان
کودک حتی در زمان ابتلا به بیماری گوارشی نیز باید رژیم غذایی معمول خود را داشته باشد! بسیار اهمیت دارد که برای کمک به بهبودی کودک، به اندازه‌ی کافی به بدن او انرژی، مواد معدنی و ویتامین برسد. به کودک خود از غذاهایی بدهید که با آن آشناست و به خوردن آن تمایل دارد، مگر آنکه استفراغ کودک شما زیاد و مکرر باشد. بسیاری از کودکان در زمانی که حالت تهوع و استفراغ دارند، ترجیح می‌دهند که غذاهای ساده بخورند. بسیار مهم است که در این زمان شما انعطاف‌پذیری لازم را داشته باشید و به کودک خود غذایی بدهید که مایل به خوردن آن باشد.
می‌توانید غذاهایی زیر را به بچه ها بدهید :
کلوچه
حبوبات
سرلاک
نان
برنج
سوپ
میوه
سبزیجات
گوشت
در صورتی که کودک شما اسهال دارد، از دادن غذاهای خیلی شیرین به او خودداری کنید. زنجبیل، نعنا، دارچین و … موادی هستند که می‌توان در صورت لزوم از آن‌‌ها به عنوان درمانی خانگی برای جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ استفاده کرد.

درمان و پیشگیری تهوع و استفراغ در کودکان به کمک طب سنتی
گیاهان زیر در طب سنتی برای درمان پیشگیری حالت تهوع و استفراغ در کودکان استفاده می شود.
ریشه زنجبیل
برگ نعنا
دارچین
آب برنج
میخک
شیر
زیره سبز
تخم بادیانرومی یا رازیانه رومی
در ادامه به تفضیل در مورد هر کدام بحث می شود.
۱- ریشه زنجبیل
از دیرباز در فرهنگ آسیایی از ریشه گیاه زنجبیل (زنجفیل) به عنوان ماده‌ای خوش طعم و شفابخش برای درمان مشکلات گوارشی استفاده میشده است. برای جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ می‌توانید یک تکه ریشه زنجبیل را در دهان گذاشته و بجوید. اگر نمی‌توانید تندی زنجبیل را تحمل کنید، همراه با آن یک قاشق عسل نیز میل کنید. زنجبیل هزاران سال است که به منظور کاهش درد و مشکلات معده استفاده میشود. محققان بر این باورند که زنجبیل در معده و روده و همچنین مغز و سیستم عصبی برای کنترل حالت تهوع بسیار مفید هستند . در حالیکه اثبات نشده است که این ماده، تهوع و استفراغ در کودکان را متوقف مینماید، این ماده برای کودکان بیش از ۲ سال امن است. از پزشک متخصص اطفال خود سوال نمایید که چگونه آن را امتحان کنید.
۲- برگ نعنا
برای از بین بردن حالت تهوع و استفراغ، یک فنجان چای نعنا بنوشید! درست کردن چای نعنا بسیار ساده است فقط کافی است مقداری برگ نعنای خشک را داخل آب جوش قرار دهید و بعد از یک ساعت آن را بنوشید. همچنین می‌توانید برگ سبز نعنا را بجوید.
۳- دارچین
دارچین یکی از موثرترین و بهترین درمان‌های خانگی برای ازبین‌بردن حالت تهوع و استفراغ است. به همین دلیل است که به زنان باردار در سه ماه اول بارداری توصیه می‌شود برای جلوگیری از حالت تهوع صبح‌گاهی، حتما از دارچین استفاده کنند. (برای استفاده از دارچین و دیگر داروهای گیاهی حتما با پزشک خود مشورت نمائید.) یک تکه چوب دارچین را در یک فنجان آب جوش بیاندازید و بعد از ده دقیقه آن را در آورید و چای دارچین خود را به همراه یک قاشق غذاخوری عسل نوش جان کنید. برای نتیجه گرفتن از این مورد، بهتر است سه بار در روز از این چای استفاده کنید.
۴- آب برنج
اگر مبتلا به ورم معده یا هر نوع مشکل گوارشی عفونی هستید، آب برنج حاوی نشاسته تنها چیزی است که برای جلوگیری از حالت تهوع به آن نیاز دارید. یک پیمانه برنج را در یک و نیم پیمانه آب بجوشانید. وقتی برنج پخته شد، آن را آبکش کنید و آب برنج را نگه دارید. آب برنج را جرعه جرعه بنوشید تا تاثیر معجره آسای آن را بلافاصله مشاهده نمایید.
۵- میخک
گل میخک به عنوان ماده‌ای ضدعفونی‌کننده و بسیار موثر بر سیستم گوارشی شناخته می‌شود! برای برطرف‌کردن حالت تهوع می‌توانید چند عدد میخک را بجوید و اگر از طعم تند آن خوش‌تان نمی‌آید می‌توانید همراه با آن یک قاشق عسل طبیعی مصرف کنید. اگر بعد از جویدن میخک‌ها آن‌ها را قورت دهید مشکلی پیش نمی‌آید.
۶- شیر
شیر برای از بین بردن حالت تهوع و همچنین آرام‌کردن معده بسیار موثر است! با این حال بهتر است همراه آن یک تکه نان تست هم خورده شود. می‌‌توانید نان تست را در یک ظرف شیر گرم انداخته و آرام آرام نان و شیر را بخورید.
۷- زیره سبز
مقداری زیره سبز را آسیاب کنید! به اندازه یک قاشق غذاخوی از آن برداشته و با یک لیوان آب مخلوط کنید. خوب هم بزنید و بعد مصرف کنید. تاثیر این محلول بسیار سریع و معجزه آسا خواهد بود.
۸- تخم بادیان رومی یا رازیانه رومی
بادیان رومی خواص بسیار زیادی دارد و جلوگیری از حالت تهوع تنها یک مورد از صدها فایده این گیاه خوش بو است. برای برطرف‌کردن حالت تهوع کمی تخم بادیان رومی یا رازیانه را بجوید و یا مقداری از آن را در یک فنجان آب‌ جوش ریخته و بعد از اینکه به مدت ۱۰ دقیقه دم کشید چای رازیانه خود را نوش جان کنید. موارد ذکر شده فهرستی ساده و قابل دسترس از موادی بود که می‌توان برای جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ بود قبل از مصرف برای کودکان حتما با پزشک مشورت کنید. فراموش نکنید که حیاتی‌ترین نکته نوشیدن آب به مقدار زیاد است.