کودکان کار در ایران، فقط در خیابان‌ها نیستند
قرار بر این شده تا شهرداری ۲ مرکز را برای نگهداری از این کودکان در اختیار سازمان بهزیستی قرار دهد که در صورت آماده شدن این ۲ مرکز ظرفیت پذیرش ۲۰۰ تا ۲۵۰ کودک را خواهیم داشت.
روز ۲۲خرداد سی امین دوره طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان با رویکرد کمک گرفتن از انجمن‌های غیردولتی کلید خورد، ولی در عمل چندان طول نکشید که دوباره انتقادها از جمع‌آوری این کودکان در سطح خیابان شروع شد.
انتقادهایی که با انتشار تصاویری از محل نگهداری این کودکان در مرکز ساماندهی کودکان خیابانی یاسر منتشر شد که نشان می‌داد آنها در شرایطی نه چندان مطلوب نگهداری می‌شوند.
البته حکایت اجرای این طرح و انتقاد به آن طولانی است، طرحی که طی بیش از ۳۰ دوره گذشته نتوانسته است نتیجه مطلوبی را به‌دنبال داشته باشد و از آن به‌عنوان طرحی شکست خورده نام برده می‌شود که هیچ اثری روی کاهش تعداد کودکان کار نشده و در عمل بر تعداد این کودکان هم هر روز افزوده می‌شود. هر ساله جمع‌آوری و ساماندهی کودکان کار با شروع فصل تابستان کلید می‌خورد و بعد از یکی، دو هفته که بچه‌ها با سرعت از کف خیابان جمع می‌شود به‌تدریج شتابش کم شده و در نهایت خیلی بی‌سروصدا تا تابستان سال بعد بایگانی می‌شود.
اما پاسخ به این انتقادها و پاسخ بهزیستی به عدم‌موفقیت این طرح چیست؟ مهشیدموقر، معاون بهزیستی استان تهران می‌گوید: «طرح ساماندهی، یک طرح حاکمیتی و در راستای برنامه ششم توسعه اجرا می‌شود و مورد تأکید رئیس‌جمهوری است.»
اگرچه در روزهای گذشته تعداد زیادی از سازمان‌های مردم نهاد هم با اجرا شدن طرح ساماندهی کودکان کار مخالفت کرده‌اند اما در ابتدای اجرای این دوره قرار بود از خود این انجمن‌ها کمک گرفته و بخشی از کار به آنها سپرده شود ولی در عمل آنها پای کار نیامدند و تنها دو انجمن با مجریان طرح همکاری کردند.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان با اجرای طرح‌های ضربتی نمی‌توان معضل کودکان کار را مرتفع کرد و باید این کار ریشه‌ای حل شود و ساماندهی در دستور واقعی قرار گیرد و نه جمع‌آوری و نگهداری موقتی.
امسال برای اجرای طرح ۳مرکز یاسر (پسران بالای ۱۲سال)، بعثت (پسران زیر ۱۲سال) و افسریه (دختران ۸ تا ۱۲ و ۱۲ تا ۱۸ سال) به اسکان کودکان کار اختصاص داده شده‌اند البته ازدحام بیش از اندازه کودکان جمع‌آوری شده در مرکز یاسر مهم‌ترین نکته‌ای است که صدای فعالان حقوق کودکان را نیز درآورده است.
البته معاون اجتماعی بهزیستی استان تهران معتقد است که در مرکز یاسر با وجود تعداد بالای پذیرش «حداکثر خدمات به کودکان جمع‌آوری شده ارائه می‌شد و با وجود ظرفیت بالایی که در این مرکز صورت گرفته بود، در مراکز یاسر و بعثت هیچ اتفاقی منجر به فوت و جرح گزارش نشده است.»
کم‌کاری دستگاه‌ها در طرح ساماندهی کودکان کار
مدیرکل بهزیستی استان تهران در پاسخ به همشهری که چرا شاهد ازدحام کودکان و پذیرش بیش از ظرفیت کودکان کار در مرکز یاسر هستیم، می‌گوید: «به علت آماده نبودن زیرساخت‌های دو مرکز جدید نگهداری از کودکان کار و خیابان هم اکنون تنها از مرکز یاسر استفاده می‌شود. البته اجرای طرح ساماندهی این کودکان باتوجه به همین محدودیت‌ها سرعت روزهای اولیه را ندارد.»
داریوش بیات‌نژاد می‌گوید: «قرار بر این شده تا شهرداری 2 مرکز دیگر را برای نگهداری از این کودکان در اختیار سازمان بهزیستی قرار دهد که درصورت آماده شدن این 2 مرکز ظرفیت پذیرش 200 تا 250کودک را خواهیم داشت.
شهرداری به ما قول داده است تا چند روز آینده ۲مرکز دیگر را به ما تحویل دهد.» به‌گفته بیات‌نژاد، هم‌اکنون ظرفیت ۲ مرکز یاسر و بعثت تکمیل شده است و تنها به‌صورت اورژانسی پذیرش جدید صورت می‌گیرد.
او درخصوص تعبیه دستگاه تشخیص عنبیه برای ثبت مشخصات کودکان در مراکز نگهداری نیز گفت: قرار بوده دستگاه تشخیص عنبیه در این مراکز مستقر شود که متأسفانه هنوز این کار انجام نشده، حضور یک پزشک در این مراکز نیز ضروری است که دانشگاه‌های علوم پزشکی تعهد کردند که یک پزشک در این مراکز مستقر کنند اما متأسفانه شاهد این هستیم که یک بهیار یا پرستار را به‌جای پزشک به این مراکز می‌فرستند و درنهایت شاهد همکاری نکردن بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در پذیرش کودکان بیمار یا معتاد هستیم و همین عدم همکاری‌ها مشکلاتی را پیش پای اجرای این طرح گذاشته است.»
بیات‌نژاد ادامه داد:۷۰ تا ۸۰درصد کودکانی که به‌مرکز نگهداری منتقل شده‌اند اتباع خارجی هستند اما به‌رغم اینکه نماینده اداره اتباع در این مراکز حضور دارد هنوز تصمیم و اقدامی که منجر به تعیین تکلیف بچه‌های غیرایرانی شود، صورت نگرفته است. البته به گفته فعالان حقوق کودک و انجمن‌های فعال حوزه کودک تعداد کودکانی که در مراکز نامبرده نگهداری می‌شوند بیش از تعداد اعلام شده است.
شهرداری مخالف جمع‌آوری کودکان کار با روش کنونی است
معاون حمایت‌های اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران با اشاره به اینکه از نظر قانونی و تخصصی سازمان بهزیستی کشور متولی اصلی در حوزه کودکان کار و خیابان است، به همشهری می‌گوید: « شهرداری تهران وظیفه پشتیبانی از مسائل اجتماعی را دارد و درخصوص کودکان کار و خیابان وظیفه شهرداری تهران در پشتیبانی و حمایت زیرساختی برای خدمات‌رسانی بهتر به کودکان است.»
علی صادقی می‌گوید: در طرح جمع‌آوری کودکان کار و خیابان هیچ نیرویی از شهرداری تهران در ون‌هایی که به این کار اختصاص داده شده‌اند، حضور ندارد و شهرداری تهران صرفا براساس بند5 ماده55 قانون شهرداری‌ها، گشت‌های شهرداری تهران با جدیت متکدیان بزرگسال - اعم از زن و مرد - را شناسایی و جلب می‌کند و اصلا ماموری برای جمع‌آوری کودکان کار ندارد و هیچ فعالیتی هم در حوزه جمع‌آوری انجام نمی‌دهد.»
صادقی ادامه داد: یکی از اقداماتی که شهرداری تهران از سال۹۳ تا‌کنون در حوزه رسیدگی به کودکان کار و خیابان انجام داده راه‌اندازی مراکز پرتو است که زیرنظر سازمان بهزیستی و توسط سازمان‌های مردم نهاد با ظرفیت سالانه ۳هزار کودک اداره می‌شود. به گفته وی، در مراکز پرتو برای کودکان بازمانده از تحصیل، کلاس‌های درسی تشکیل می‌شود و تعدادی مشاور نیز در این مراکز حضور دارند تا به مسائل و مشکلات این بچه‌ها و خانواده‌هایشان رسیدگی کنند.
صادقی درخصوص استاندارد نبودن این مراکز و انتقادهایی که در فضای مجازی و رسانه‌ها نسبت به وضعیت نگهداری کودکان جمع‌آوری شده وجود دارد، می‌گوید: شهرداری در حد توان این فضاها را مناسب‌سازی و خطر زدایی می‌کند تا کودکان در محیطی مناسب رشد کرده و آسیبی متوجه آنها نباشد، تجهیز این محیط‌ها به تخت، تلویزیون، وسایل گرمایشی و سرمایشی و هر آنچه مورد نیاز زندگی باشد به‌عهده شهرداری است و بقیه مسائل در اختیار سازمان بهزیستی است.
معاون حمایت‌های اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران درخصوص ۲ مرکزی که قرار بوده شهرداری تحویل سازمان بهزیستی کشور دهد، نیز می‌گوید: این مراکز نیاز به بازنگری استانداردها داشت که امیدواریم تا چند روز آینده و در انتهای همین هفته مشکلات‌شان حل شود و به بهزیستی تحویل داده شوند. به‌گفته او، این مراکز در منطقه۵ با ظرفیت حدود ۹۰کودک و در منطقه۸ با ظرفیت ۱۵۰ تا ۲۰۰کودک در حال آماده‌سازی هستند. صادقی با تأکید بر اینکه «شهرداری مخالف جمع‌آوری کودکان کار و خیابان به شکل کنونی است» می‌گوید: خدمات به این کودکان باید به شکل تخصصی و توسط یک نهاد تخصصی ارائه شود ولی با توجه به تصمیمات اتخاذ شده از سوی مسئولان و طبق قانون شهرداری هم تکلیف قانونی و انسانی خود را از نظر زیرساخت‌های لازم و پشتیبانی بهتر انجام می‌دهد.
او ادامه می‌دهد: فارغ از مسئولیتی که دارم، معتقدم بهترین مواجهه با مسئله کودکان کار و خیابان استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های مردم نهاد و مؤسساتی است که از سازمان بهزیستی کشور مجوز دارند. این سازمان‌ها باید با مسئولیت اجتماعی که به‌عهده گرفته‌اند به خیابان‌ها بیایند و نسبت به رفع مشکلات اجتماعی این بچه‌ها از طریق کمک گرفتن از ظرفیت‌های مردمی و خیرین اقدام کرده و این کودکان را ساماندهی و خانواده‌های آنها را توانمند کنند.
معاون حمایت‌های اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران می‌گوید: «بخش مهمی از مشکلات این کودکان را می‌توان با توانمند‌سازی، حرفه آموزی و یا اشتغال افراد مؤثر خانواده او مانند پدر، مادر، برادر و یا خواهر بزرگتر حل کرد تا کودکان مجبور به‌کار در خیابان نباشند و به مدرسه برگردند.»
صادقی درخصوص وضعیت این کودکان نیز می‌گوید: براساس مطالعات ما این بچه‌ها عموما از طریق خانواده و یا قومیت‌هایی که با هم هستند کلونی‌هایی را تشکیل می‌دهند و در یک محل و در کنار هم مشغول به‌کار می‌شوند. من این موضوع را که در مسئله کودکان کار باند و یا مافیایی وجود داشته باشد به‌شدت تکذیب می‌کنم و در چند سال اخیر حتی یک پرونده قضایی درخصوص وجود مافیا در رابطه با این کودکان تشکیل نشده است.
کودکان کار فقط در خیابان‌ها نیستند
به‌رغم آنکه گفته می‌شود امسال طرح جمع‌آوری کودکان کار و خیابان متفاوت با سال‌های گذشته در حال انجام است اما به همان شیوه و روش عمل می‌شود و به‌نظر می‌رسد مثل سال‌های گذشته نتیجه‌ای در پی نداشته باشد. در سال‌های گذشته هم این بچه‌ها بعد از جمع‌آوری در خیابان به ۳ مرکز فرستاده شده و در نهایت بدون هیچ نتیجه‌ای با گرفتن تعهد از والدین آزاد می‌شدند. امسال هم این طرح همزمان با روز جهانی مبارزه با کار کودکان اگر چه اکثر سازمان‌های غیردولتی و مردم‌نهاد به‌شدت با آن مخالف بودند، آغاز به‌کار کرد و در نهایت یکی، دو مرکز غیردولتی برای همکاری در این طرح اعلام آمادگی کردند. سؤال من از مسئولان این طرح این است که بعد از جمع‌آوری این بچه‌ها قرار است چه اتفاقی بیفتد و تکلیف این بچه‌ها و خانواده‌هایشان چه می‌شود؟جز اینکه این بچه‌ها چند روز در این مراکز نگهداری می‌شوند و دوباره به خیابان‌ها برمی‌گردند؟ آنچه در این طرح و طرح‌های سال‌های گذشته شاهد آن بودیم این است که طرح برای جمع‌آوری کودکان کار بوده و ظاهرا مسئولان و متولیان این طرح با کار کودک مشکلی ندارند چرا که کودکان کار فقط بچه‌هایی نیستند که ما در خیابان‌ها آنها را
مشاهده می‌کنیم ما ۲۹نوع کودک کار داریم که اکثر آنها در کارگاه‌ها و مراکز زیر زمینی مشغول به‌کار هستند و اصلا به چشم نمی‌آیند. مسئولان و متولیان این طرح برای ساماندهی این کودکان که در معرض انواع و اقسام آسیب‌های اجتماعی هستند چه اقداماتی انجام می‌دهند؟ گفته می‌شود کودکانی که در کار جمع‌آوری زباله هستند توسط پیمانکارانی که با سازمان‌های رسمی قرارداد دارند، فعالیت می‌کنند؛ چرا مسئولان سراغ این پیمانکاران نمی‌روند که ثروت هنگفتی از این راه به‌دست می‌آورند و درنهایت دستمزد ناچیزی به بچه‌هایی می‌دهند که در معرض انواع و اقسام بیماری‌ها هستند.
مسئله‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که این بچه‌ها به سرعت رشد می‌کنند و اگر فکری اساسی برای وضعیت زندگی آنها نشود در آینده‌ای نه چندان دور به مردان و زنان خیابانی تبدیل می‌شوند به همین دلیل سازمان‌های مردم نهاد عقیده دارند که طرح جمع‌آوری این بچه‌ها فایده‌ای ندارد و باید از الان به فکر توانمند‌سازی خانواده این بچه‌ها باشیم که بتوانند درآمدی برای خود داشته باشند و دیگر بچه‌هایشان را برای کار به خیابان‌ها و کارگاه‌های زیر زمینی نفرستند و این کودکان با ادامه تحصیل آینده‌ای خوب داشته باشند.
سازمان‌های مردم نهاد بودجه و منابع انسانی برای توانمند‌سازی این خانواده‌ها ندارند و با دست خالی وارد این حوزه شده‌اند با وجود این نهاد حاکمیت می‌تواند از اقدامات این سازمان‌ها الگوبرداری کرده و در سیاستگذاری‌ها از تجربه سازمان‌ها و نهادها مشورت بگیرد و حتی با حمایت، بخشی از کار را به آنها واگذار کند. الان سازمان‌های مردم نهاد تلاش زیادی می‌کنند تا حتی اگر شده چند کودک کار و خیابان به مراکز آموزشی جذب شده و دیگر در خیابان نباشند. الان باید فارغ از ملیت این بچه‌ها و براساس کنوانسیون حقوق کودک که کشور ما نیز به عضویت آن در آمده است به این کودکان خدمات ارائه شود. البته باید مشخص شود این بچه‌ها چطور به راحتی از مرزها وارد کشورمان شده و در خیابان‌ها مشغول به کار می‌شوند و باید جلوی این چرخه معیوب گرفته شود. این اصلا خوب نیست که بچه‌هایی که غیرایرانی هستند در کشور ما نیز آواره‌تر از کشور خودشان باشند و اگر به کشور ما به هر طریقی وارد شده‌اند مسئولیت آنها با حاکمیت است و باید تبعات حضور این بچه‌ها در کشورمان پذیرفته شود.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼