زخم معده کودکان، علائم بالینی و درمان

درد در کودکان و نوجوانان برخلاف بالغین که تیز یا سوزشی است، به‌صورت مبهم یا ممتد بوده و می‌تواند چند دقیقه تا چند ساعت ادامه داشته باشد.
بیماران به‌طور مکرر دچار تشدید و یا تخفیف بیماری می‌شوند که می‌تواند هفته‌ها تا ماه‌ها ادامه یابد.
منظور از زخم‌های گوارشی، زخم‌های معده یا اثنی عشر است که نتیجه نهایی التهاب ناشی از عوامل محافظتی در معده یا اثنی عشر با عوامل سمی است و در اصطلاح علمی زخم پپتیک نامیده می‌شود، در واقع ‏شدت آن از التهاب معده یا اثنی‌عشر بیشتر است.
زخم‌های پپتیک معمولاً ضایعات عمیق مخاطی بوده و در انحنای کوچک معده و یا در ابتدای اثنی عشر دیده می‌شود.
بنظر می‌رسد بروز زخم‌های گوارشی در کودکان کمتر از بزرگسالان است، این زخم‌ها را به انواع اولیه و ثانویه تقسیم می‌کنند.
زخم‌های اولیه معمولاً در اثنی‌عشر بوده و بصورت مزمن است، اما زخم‌های ثانویه به صورت حاد‌تر به وجود می‌آیند و معمولا در معده دیده می‌شود.
زخم‌های اولیه معمولاً با میکروب معده همراه هستند، اما زخم‌های ثانویه می‌توانند ناشی از برخی عوامل مثل عفونت‌های شدید، استرس مثلا به‌دنبال بستری در بخش‌های مراقبت ویژه نوزادان و یا کودکان، در نتیجه مصرف بعضی از داروها مثل آسپرین، ایبوپروفن و ... یا به علت بعضی از حالات افزایش ترشح اسید بوجود بیایند.
علائم بیماری‌های زخم پپتیک بر اساس سن بیمار کاملا متفاوت است، در نیمی از کودکان داخل استفراغ یا داخل مدفوع خون (مخفی) دیده می‌شود، کودکان سنین دبستانی و در سنین نوجوانی معمولاً با علامت درد بالای ناف و حالت تهوع شبیه بالغین مراجعه می‌کنند.
تظاهراتی مثل سوهاضمه، احساس پری و نفخی و یا درد شکم در ناحیه بالای ناف در کودکان بزرگتر دیده می‌شود. شیرخواران و کودکان خردسال معمولا با علائمی مثل اشکال در تغذیه، استفراغ، حملات گریه و دفع خون مخفی در مدفوع یا استفراغ مراجعه می‌کنند. در دوران نوزادی سوراخ شدن معده می‌تواند از اولین علائم باشد.

علائم بالینی
نشانه‌های مشخصه زخم پپتیک که شامل درد ناحیه بالای ناف و بهبودی پس از غذا خوردن باشد، فقط در تعداد کمی از کودکان دیده می‌شود.
بسیاری از کودکان هم از دردهای مبهم شکمی که محل آن بخوبی مشخص نیست و ممکن است در اطراف ناف باشد شکایت می‌کنند و البته برعکس نیز تعداد زیادی از کودکان دچار درد و ناراحتی در اطراف ناف هستند اما زخم پپتیک ندارند.
خون دفع شده در مدفوع معمولا مخفی بوده و به چشم دیده نمی‌شود، اما اگر میزان آن زیاد باشد و یا حرکات روده سریع باشد ممکن است به‌صورت دفع خون روشن از مقعد باشد.
درد در کودکان و نوجوانان برخلاف بالغین که تیز یا سوزشی است، به‌صورت مبهم یا ممتد بوده و می‌تواند چند دقیقه تا چند ساعت ادامه داشته باشد.
بیماران به‌طور مکرر دچار تشدید و یا تخفیف بیماری می‌شوند که می‌تواند هفته‌ها تا ماه‌ها ادامه یابد. در کودکان بزرگ‌تر درد‌های شبانه‌ای که آن‌ها را از خواب بیدار می‌کند، شایع است.شرح حال درد مشخص زخم که پس از مصرف آنتی‌اسیدها سریعا بهبودی یابد در کمتر از یک سوم کودکان دیده می‌شود.
بسیار به ندرت در بیمارانی که خونریزی دارند اگر زخم به داخل حفره شکم نفوذ کند، عوارض خطرناک دیده می‌شود، اگر التهاب زخم نیز گسترده باشد می‌تواند باعث انسداد حاد یا مجرای خروجی معده بشود.

تشخیص
مشاهده تصویری داخلی سیستم گوارش فوقانی، یا به اصطلاح مرسوم آندوسکوپی روش انتخابی تایید تشخیص بیماری زخم پپتیک است.
این روش را می‌توان در تمام سنین کودکان و نوجوانان، توسط متخصص گوارش کودکانی که در این زمینه تجربه و مهارت کافی داشته باشد، انجام داد.
در این حالت از داخل مری، معده و اثنی‌عشر مشاهده مستقیمی وجود داشته و هر گونه ضایعه خاصی دیده می‌شود، در صورت نیاز می‌توان همزمان نمونه‌گیری انجام داده و همچنین برای میکروب معده (اچ. پیلوری) بررسی‌های لازم انجام خواهد گرفت.
میکروب معده (اچ. پیلوری) از شایع‌ترین عفونت‌های باکتریال در انسان است، گرچه راه اکتساب و انتقال آن مشخص نیست، اما به‌نظر می‌رسد از طریق مدفوعی - دهانی و یا دهانی- دهانی باشد.
وضعیت اجتماعی اقتصادی پایین خانواده و یا درگیری سایر افراد خانواده در شیوع آن موثر است.
بسیاری از مواقع کودکان دارای عفونت با این میکروب، بدون علامت هستند، اما اگر علامت‌دار باشند، درد شکم، استفراغ، کم‌خونی‌های مقاوم و یا تاخیر رشد دیده می‌شود.

درمان
اقدامات درمانی در صورت وجود خونریزی حاد، شامل کنترل نبض، فشارخون و وضعیت خونریزی است که گاهی علاوه بر مایع درمانی به تزریق خون نیز نیاز می‌باشد.
پس از به ثبات رسیدن وضعیت بالینی بیمار باید برای تعیین منشا خونریزی و درمان آن، اقدام لازم صورت بگیرد.
در این صورت علاوه بر ترمیم زخم از علل ایجاد آن نیز پیشگیری نمود، همچنین کاهش شدت درد و جلوگیری از بروز عوارض، از اهداف پزشک معالج بیمار می‌باشد .
قدیمی‌ترین دارو‌های بکار رفته در این حالات سایمتیدین، رانیتیدین و فاموتیدین هستند، این داروها که در واقع بلوک‌کننده گیرنده‌های هیستامینی بوده، به عنوان خط اول درمان در کودکان به کار می‌رود.
گروه دیگر داروها مهارکننده‌های پمپ پروتون بوده و معروف‌ترین آن‌ها در کودکان امپرازول، لانزوپرازول و پنتوپرازول می‌باشند که برای ترمیم زخم قوی‌تر هستند.
همگی این داروها در کودکان و نوجوانان به خوبی تحمل شده و عوارض جانبی بسیار کمی، همچون سردرد، حالت تهوع و یا اسهال دارند.
در کودکانی که دارای میکروب معده نیز می‌باشند، به منظور ریشه‌کنی این عفونت از ۲ یا ۳ داروی دیگر به مدت چهار تا شش هفته استفاده می شود.
در این صورت ترمیم و بهبودی زخم بین ۹۰ تا ۱۰۰ درصد خواهد بود.
در سال‌های اخیر، پس از کشف میکروب معده و درمان‌های دارویی جدید، استفاده از جراحی نادر شده است و مگر در موارد خونریزی‌های شدید غیر قابل کنترل، سوراخ شدن و یا انسداد معده انجام نمی‌شود.