کاهش استرس کودکان، در بستر بیماری

نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد دو عامل رنگ و نور از عواملی هستند که موجب ارتقای کیفیت فضایی می‌شوند و هماهنگی این دو عامل با سایر معماری‌های بیمارستان تاثیر بسزایی در کاهش استرس کودکان و آرامش روانی آن‌ها دارد.

در بین فضاهای معماری، طراحی هیچ فضایی مانند مراکز درمانی اهمیت زیادی ندارد. فضاهای درمانی نیز از جمله فضاهایی است که بر حالات روحی کودکان تاثیر می‌گذارد. طراحی ضعیف این محیط‌ها، می‌تواند سبب تشدید اختلالات رفتاری و اضطراب در آن‌ها شود. محققان در پژوهشی با عنوان اثربخشی رنگ و نور در کاهش استرس کودکان و تسریع روند بهبودی آن‌ها در فضاهای درمانی این موضوع را بررسی کرده‌اند.

در این پژوهش که توسط ندا بهوندی، کارشناس ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد هرند و سیده مرضیه طبائیان، دکترای معماری دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده، آمده است: «پژوهش حاضر به روش کیفی و از نوع پدیدارشناسی بود که ابتدا گردآوری اطلاعات موجود در زمینه موضوع مد نظر انجام شد. جمع‌آوری این داده‌ها به طور خاص در زمینه راهکارهای ارائه شده جهت رفع معضلات موجود در محیط‌های درمانی کودکان انجام پذیرفت.»

بر اساس آن چه در این مقاله آمده است، ابزار این پژوهش مصاحبه بوده است و اطلاعات حاصل از آن به شکل کیفی و تحلیلی بررسی شد. نمونه بررسی شده در این مطالعه، بیمارستان امید اصفهان بود. کودکان کمتر از ۱۲ سال و والدین آن‌ها و تمایل به شرکت در مصاحبه به عنوان معیارهای ورود به مطالعه در نظر گرفته شدند.

پژوهشگران می‌گویند: «در این پژوهش، نمونه‌گیری به شیوه هدفمند انجام شد و در نهایت تعداد ۲۰ نفر از کودکان شامل ۱۲ دختر و هشت پسر و ۲۰ تن از والدین آن‌ها در مطالعه شرکت کردند. در پژوهش حاضر، جمع‌آوری داده‌ها از طریق مصاحبه بود و در مجموع دو نوع مصاحبه، یکی به صورت پرسش و پاسخ از والدین و دیگری به شکل مصاحبه تصویری از کودکان انجام شد.»

محققان قبل از شروع به مصاحبه با کودکان سعی کردند یک جلسه را فقط به آشنایی و جلب اعتماد کودکان اختصاص دهند. پس از اعتماد و راحتی کودکان، تصاویری از نمای خارجی، فضاهای لابی، راهرو، پذیرش و اتاق بستری چندین مرکز درمانی مخصوص کودکان به آن‌ها نشان داده شد. سپس از کودکان خواسته شد تا ذهنیت و حس خود را درباره تصاویر بیان کرده و بگویند که در مقایسه با بیمارستانی که در حال حاضر در آن بوده، دوست داشتند در کدام یک از بیمارستان‌ها حضور داشته باشند.

پژوهشگران در ادامه، مصاحبه‌ای با والدین کودکان انجام دادند و از آن‌ها سوالاتی درباره فضای بیمارستان و واکنش کودکان در هنگام ورود به بیمارستان پرسیدند که والدین به یک‌سری معضلات و مشکلات اشاره کردند.

یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که بیمارستان امید اصفهان متناسب با نیازهای‌ روحی کودکان طراحی نشده است و بنا بر گفته‌ والدین مشکلاتی از جمله راهروهای سرد و کم‌نور و خشک بودن فضا و ... دارد. همچنین کودکان بستری در این بیمارستان با دیدن تصاویر واقعی از دیگر مراکز درمانی کودکان به عواملی چون استفاده از رنگ در نما و وجود آتریوم و رنگ و نیز نور مناسب در اتاق‌های بستری علاقه بیشتری نشان دادند.

در بخشی از این مقاله آمده است: «به کارگیری صحیح نور و رنگ در بیمارستان‌ها به خصوص بیمارستان کودکان عامل بسیار مهمی در روند بهبود بیماران به شمار می‌آید. طراح با ایجاد محیطی مناسب و مطبوع با استفاده از نور و رنگ به طور مستقیم و غیرمستقیم در وضعیت روحی و روانی و جسمی بیمار تاثیر می‌گذارد و با کاهش استرس، سرعت روند بهبودی وی را تغییر می‌دهد. بازدهی و کارایی پرسنل بیمارستان و همچنین وضعیت روحی و روانی همراهان بیمار نیز متاثر از این طراحی است.»

نویسندگان این مقاله می‌گویند: «جهت رسیدن به نتایج مطلوب در طراحی گرافیک محیطی بیمارستان باید به نکات ذکر شده در انتخاب نور و رنگ توجه داشت؛ از جمله می‌توان به جهت‌گیری ساختمان اشاره کرد که اهمیت فراوانی دارد و می‌توان آن را به عنوان اولویت مهم‌تر در طراحی بیمارستانی شفابخش در نظر گرفت. جهت‌گیری ساختمان به طور مستقیم بر طراحی پنجره‌ها، کیفیت نور و روشنایی روز و دید بصری به خارج تاثیر می‌گذارد.»

به گفته‌ این محققان، نور و رنگ باید طوری انتخاب شود که چهره کودک بیمار، رنگ واقعی خودش را نشان دهد و اختلالی در تشخیص پزشکان و پرستاران و همچنین ادراک همه ناظران ایجاد نکند. رنگ سطوح باید به گونه‌ای باشد که منجر به انعکاس و خیرگی نور نشود؛ زیرا باعث می‌شود بیمارانی که دید کافی ندارند، دچار مشکل شوند.

در این مقاله درباره اهمیت رنگ‌ها گفته شده است: «هارمونی و تضاد در انتخاب رنگ در بیمارستان کودکان بسیار مهم است. کنتراست شدید رنگ‌ها سبب سردرد و خطای دید و ایجاد تنش و استرس در کودکان می‌شود. طراحی محیطی صمیمی و دوستانه در بخش بستری کودکان الزامی است که این امر می‌تواند با استفاده از رنگ‌های شاداب و پنجره‌های رنگی و در عین حال خنثی صورت بگیرد تا موجب اختلال در آرامش و ترس و استرس در کودکان نشود.»

این پژوهش در جلد دهم مجله مطالعات ناتوانی منتشر شده است.