آیا کودک من بیش فعال است؟

بچه من بیش فعال است؟ این جمله ای است که از زبان عده زیادی از مادران امروزی شنیده می شود، جمله ای که ناخواسته به دنیای مادران جوان بدل شده است.

امروزه شیطنت کلمه نا آشنایی برای پدران و مادران شهر زده محسوب می شود و آنان با مشاهده اندک شیطنتی بارها تصمیم می گیرند تا کودک خود را تحت نظر روانپزشک آرام کنند. اما دریغ که دلبندشان از لحاظ جسمی و روانی سالم است و تنها با شیطنت کردن روند طبیعی رشد خود را سپری می کند.

متاسفانه اطلاق کلمه «بیش فعال» به کودکان، سبب شده است تا شطینت طبیعی کودکان با مرض بیش فعالی اشتباه گرفته شود.

مادران دنیای مدرنیته امروزی، خسته از تحمل شیطنت های کودکانه با بی رحمی تمام، برچسب بیش فعالی را بر پیشانی دلبندان خود بزنند و تلاش کنند تا با راهکاری آسان؛ آبی برآتش بریزند و شیطنت های فرزند خود را سرکوب کنند و از او موجودی آرام و بی صدا بسازند.

در گذشته؛ کودک شیطان را «بچه تخس» می نامیدند و با لذت بردن از شیطنتش، او را باهوش و باذکاوت تلقی می کردند و اما امروزه، شیطنت نوعی اختلال رفتاری و بیش فعال در کودک تلقی می شود که طبق نظر اکید والدین باید تحت مداوا قرار گیرد.

به کودک امروز گفته می شود که نباید شیطنت کند، بدود، بالا و پایین بپرد، در کوچه و محله دوستیابی کند و یا با فوتبال بازی کردن در کوچه و محله وقت گذرانی کند.

او باید فقط و فقط درخانه آرام و بی صدا جلوی چشمان والدین باشد و تنها اجازه دارد به تلویزیون و بازی های رایانه ای اش دلخوش باشد.

بازی کردن او فقط به پایان هفته و تعطیلات و گردش بیرون از خانه منتهی می شود.

کودک بخت برگشته شیطان امروز، مجبور است بجای پرسه زدن در محیط اطراف خود و کشف دنیای پیرامونی، دوران شیرین کودکی اش را با پزشک مشاور و داروهای شیمیایی بیجا بگذراند.

اختلال بیش فعالی چیست؟

اختلال بیش‌فعالی یک اختلال رفتاری رشدی در کودکان است.براساس آمارهای موجود؛ این بیماری در پسرها شایع‌تر است. این علایم در برخی کودکان بیشتر و در برخی کمتر است.

کودکان بیش فعال اغلب توانایی دقّت و تمرکز بر روی یک موضوع را ندارند، قدرت یادگیری در آنها کند است و کودک از فعالیت بدنی غیرمعمول و بسیار بالایی برخوردار هستند.

برخی روانشناشان براین باروند که اختلال کمبود توجه (بیش فعالی) از زمان رشد طبیعی نوپاها قابل تشخیص نیست و علائم آن از ۷ سالگی شروع می‌شود.

آنان می گویند:‌بیش فعالی در دوران مدرسه مشکلات جدی ایجاد می‌کند و باید حتما مورد توجه قرار گیرد.

به گفته پزشکان، علت بیش فعالی کودکان بیشتر به نقص در تکامل سیستم اعصاب مربوط می شود. یعنی گفته می شود که کودکان مبتلا احتمالاً در قسمت‌هایی از مغز که مسئول توجه، تمرکز و تنظیم فعالیت‌های حرکتی است دچار نقایص جزئی هستند.

بچه سالم چه بچه ای است؟

روانشناسان کودک می گویند: بچه سالم بچه ای است که متناسب با سن خود حرف می‌زند و از لحاظ شاخص‌های تکاملی مشکلی ندارد. در هر سنی خود را به اندازه خود مطرح می‌کند. انتظار توجه از دیگران را دارد اما توقع ندارد همه فقط به او نگاه کنند.

از تمرکز و دقت متناسب با سن خود برخوردار است و غالبا با بچه ای همسن خود بازی و مدارا می کند.

کارشناسان معتقدند شیطنت کودکان با مرض بیش فعالی نباید اشتباه گرفته شود و کودکان باید در شرایط مناسب امکان تخلیه هیجانات خود را در خانه و یا بیرون از خانه داشته باشند.

اینان براین باورند که هر گونه اقدام غیر کارشناسی و نادرست در کنترل شیطنت کودکان می تواند آسیب های جدی را به روح و روان و جسم کودکان وارد آورد.

دراینباره با کارشناسان و روانشناسان به گفت و گو نشستیم و آنان چنین نظر دادند:

افشین طباطبایی پژوهشگر اجتماعی در این درباره می گوید: با تغییر شکل زندگی از گذشته تاکنون و مدرنیته شدن شکل زندگی ها؛ کودک امروز از فضای کمتری نسبت به گذشته برای تخلیه انرژی اش برخوردارهستند وهرحرکتی از سوی آنان برای کشف دنیای پیرامونی اشان این طور تلقی می شود که آنها مرض بیش فعال دارند.

این جامعه شناس می افزاید: کودکان باید ازفضای مناسب برای بازی و تفریح برخودار باشند و بتوانند متناسب با سن خود شیطنت کنند و به رشد برسند.

وی خاطرنشان می کند:‌ در گذشته، امکانات اجتماعی برای بازی و فعالیت بچه ها بیشتر فراهم بود و بچه ها درشهرها اغلب در فضاهای باز، خانه های بزرگ در کوچه ها، محله ها، همسایه ها و یا در روستاها دردشت و دمن با طبیعت سروکار داشتند و تجربیات اجتماعی می آموختند و کنجکاوی کودکانه اشان را ارضا می کردند.

وی ادامه می دهد:‌ اکنون با مدرنیته شدن جامعه طی ۴۰- سال اخیر و شلوغ شدن شهرها، کوچک شدن خانه ها و ممنوعیت بازی کودکان در کوچه و محله ها، این امکان برای کودکان محدود شده است واین امر سبب شده تا انرژی کودکان در ارتباط برقرار کردن با دنیای بیرونی همچون بمبی فوران کند.

طباطبایی می گوید:‌ پدر و مادر امروز که در محیط بیرون خانه در شرایط آرام و بی صدا وقت می گذراند تصور می کند باید از تحرک بچه درخانه بکاهد و شرایط خانه نیزهمچون محل کار بی صدا و آرام باشد و باید از تحرک بچه کم کنند.

طباطبایی تصریح می کند:در میان گذاشتن رفتارهای شیطنت آمیزکودکان با پزشکان مشاور سبب می شود تا پزشک برای آرام نگه داشتن کودکان و کم کردن تحرک آنان به عنوان کودکان بیش فعال، دارو تجویز کند.این داروها کودک را نیمه خواب و خمار می کند و با ذات انسانی بچه جور نیست.

این پژوهشگر اجتماعی پیشنهاد می کند بجای دارو درمانی کودک، والدین اقدام به وقت گذرانی برای او بکنند و انرژی او را سرکوب نکنند، باید انرژی کودکان بطور طبیعی تخلیه شود.

وی راهکار بیدار نگه داشتن کودک را تا نیمه شب، برای تخلیه انرژی او؛ کار درستی ندانسته و می گوید: انرژی کودک باید در شرایط مناسب تخلیه جسمی شود.

طباطبایی همچنین به مادران توصیه می کند که با مشاهده علائم بیش فعالی در کودکان خود، از نظرات متخصصین روانشناسی کودک بهره مند شوند تا کودکان روند طبیعی رشد خود را طی کنند.

وی همچنین مطالعه در شبکه های اجتماعی معتبر و بی توجهی به حرف های اطرافیان را از دیگر راهکارهای رویارویی با کودکان شیطان عنوان می کند.

«بهمن بهمنی» دکترای مشاوره هم می گوید: هر بچه شیطانی را نمی توان بیش فعال قلمداد کرد چرا که همه بچه ها متناسب با سنشان ممکن است فعالیت های رفتاری دور از انتظار داشته باشند که فقط نشات گرفته از شیطنتشان باشد و باید در این حرکات دقت لازم را بخرج داد .

این روانشناس می افزاید: بیش فعالی درکودکان باید درست تشخیص داده شود چرا که گاهی با علائم مشابه اختلال رفتاری در کودک و یا جلب توجه اشتباه گرفته می شود.

بهمنی خاطرنشان می کند: متاسفانه در زمان حاضر خیلی از مادران، معلمان و حتی برخی همکاران حوزه سلامت، ناآگاهانه برای بچه های بازیگوشی که بیش از حد انتظار فعالیت می کنند احتمال اختلال بیش فعالی می دهند و مشکلاتی را برای بچه درست می کنند.

وی تاکید می کند: ‌اگر مرض بیش فعالی در کودکان درست تشخیص داده نشود و با اختلالات دیگر اشتباه گرفته شود در روند درمان دارویی؛ بچه دچار مشکلاتی خواهد شد و به او آسیب روانی از قبیل عدم اعتماد به نفس،‌ عزت نفس پایین وارد می آید و خود پنداریش را از دست می دهد.

بهمنی با بیان اینکه مرض بیش فعالی در کودک؛ معیارها و علایم مشخص دارد از مادران خواست تا بی جهت هر شیطنت کودکانه ای را بیش فعالی تلقی نکنند و بچه را بصورت اجبار تحت درمان دارویی قرار ندهند.

این دکتر مشاور می گوید: بچه بیش فعال دارای مجموعه علائمی است که از دیگر بچه ها و یا بچه هایی که دارای اختلالات رفتاری است قابل تشخیص است.

وی می افزاید:‌ بچه بیش فعال نمی تواند متناسب با سنتش روی موضوعی تمرکز کند و کاری را انجام دهد، نسبت به سنش در مقایسه با دیگر همسالان خود از تمرکز پایینی نسبت به موضوعات دنیای پیرامونش برخوردار است، بدنش بی قرار است و نمی تواند راحت جایی بنشیند، ملاحظه گری در کارهایشان پایین است و به خود و محیط شان آسیب وارد می کنند و نیز خوابشان نسبت به بچه های هم سنشان کمتر است.

بهمنی می گوید: اگر علائم و حرکات بیش فعالی در کودک در شرایط امن خانه و محیط مناسب زندگی اش بروز کند؛ می توانیم بگوییم او بیش فعال است در غیر این صورت ممکن است بچه تحت تاثیر مشکلات محل زندگی خود این حرکات را از خود نشان دهد که در آن صورت اختلال بیش فعالی بشمار نمی آید.

وی ادامه می دهد: یعنی ممکن است بچه ای تحت تاثیر محیط ترساننده خانه، ‌آزار والدین و یا ناامنی و نیاز به توجه شیطنت کند و یا حرکات غیرارادی را از خود نشان دهد که در آن صورت تشخیص بیش فعالی داده نمی شود چرا که مشکل چیز دیگری است که باید کودک تحت مداوا قرار گیرد.

وی تاکید می کند: در اغلب موارد اختلال بیش فعالی در کودکان زمینه ژنتیک و محیطی دارد.

منبع: جام جم