تربیت صحیح کودک، نکاتی که باید بدانیم

پرورش فرزند صالح، آرزوی هر پدر و مادری است. همه والدین می کوشند تا بهترین شرایط را برای رشد عقلی، جسمی و روانی فرزند خود فراهم نمایند. در این میان تربیت فرزندان ، یکی از اصلی ترین دغدغه های والدین است. اهمیت این موضوع به قدری بالا می باشد که همواره به والدین پیشنهاد می گردد تا پیش از تولد فرزندان خود ، در مورد تربیت آن ها برنامه ریزی نموده و در این زمینه اطلاعات کافی و جامعی را به دست آورند. علت این امر ، تاثیر فراوان تربیت درست فرزندان ، در آینده و طریقه زندگی آن ها می باشد. از این رو ، آموزش و مشاوره تربیت کودک می تواند به نوعی زمینه رشد و پیشرفت او و یا علتی برای رفع شکست هایش باشد؛ پس نباید از آن غافل ماند.
در حال حاضر روش های تربیتی مختلفی برای کودکان تعریف شده است که قبول یا رد آن ها نیاز به بیان دلایل مستند و حقیقی دارد. برای این کار می توان فاکتورهای قابل توجهی که برای انتخاب مناسب ترین آن ها ، موجود می باشند را در نظر گرفت. به همین سبب تلاش ما در این نوشتار ، معرفی برخی از این فاکتورها و نکات موثر جهت تربیت درست فرزندان می باشد.

تاثیر دوران کودکی در شکل گیری شخصیت
دوران طلایی کودکی فرصتی مناسب برای ارائه آموزش های کاربردی به فرزندان ما است. این آموزش ها می توانند در راستای تقویت علمی و ذهنی فرزندان ، شکوفایی استعدادها و یا بالندگی و رشد جسمانی آن ها باشند. اما در این میان آموزش هایی که با هدف تربیت کودک انجام می گیرند ، از اهمیت خاصی برخوردار هستند.
بخش اصلی شخصیت فرزندان در خانواده شکل می گیرد. تاثیر تربیت فرزندان و نحوه آموزش به آن ها به والدین و نوع نگرش آن ها ، وابسته است. در حقیقت والدینی که تلاش بیشتری برای پرورش فرزند خود دارند ، آتیه آرام تر و کم تنشی را تجربه خواهند نمود.
هر کودکی که به درستی تربیت شده باشد ، در آینده ثبات شخصیت بیشتری خواهد داشت. ناسازگار و لجباز نخواهد بود و با توجه به آموزش هایی که از والدین خود دریافت کرده، می تواند با شرایط حاکم بر جامعه کنار آمده و رفتار صحیحی در قبال همه اقشار اجتماع با هر سن ، جنسیت و ویژگی دیگری داشته باشد.
این کودک در مقابل مشکلاتی که ممکن است بعدها با آن ها مواجه گردد ، به سادگی و با مناسب ترین شیوه برخورد خواهد نمود و قطعا واکنش منطقی در قبال آن ها خواهد داشت. به همین سبب می توان گفت که والدین این کودک نیز با نگرانی و دغدغه کمتری در آینده رو به رو خواهند بود. در این جا بهتر است متذکر شویم که ارتباط با یک روانشناس کودک و استفاده از تجریبات و نظرات او می تواند در زمینه تربیت درست کودکان ما ، بسیار مفید و کارآمد باشد.

نقش والدین در تربیت کودک
تاثیر والدین در تربیت کودک غیر قابل انکار است. اولین محیطی که کودکان در آن قرار می گیرند ، محیط خانه است و اعضای خانواده اولین افرادی هستند که با آن ها در تعامل اند و ترس ها و علایق آن ها را می شناسند. رفتار پدر ، مادر ، خواهر یا برادر بزرگ تر و یا هر شخص دیگری که با کودکان ارتباط نزدیکی دارند ، بر تربیت آن ها تاثیرگذار خواهد بود. این افراد اصلی ترین الگوی کودکان هستند. در واقع یک کودک با مشاهده رفتار بزرگ تر ها ، آن رفتار را سرلوحه اعمال خود قرار داده و سعی می کند تا این رفتارها را تقلید نماید.
از اصلی ترین تاثیراتی که والدین در تربیت فرزندان خود دارند ، این است که به آن ها بیاموزند که چگونه احساساتشان را بیان کنند. لازم است به این نکته توجه نمایید که ارتباط صحیح والدین با اعضای خانواده و همچنین طریقه بیان احساساتشان در خانواده ، می تواند به حد قابل توجهی در تربیت کودک موثر باشد. زمانی که پدر و مادر ارتباط سردی با یکدیگر داشته باشند و احساسات یا دلیل اصلی ناراحتی و عصبانیت خود را از سایر اعضای خانواده پنهان نمایند ، چگونه می توانند از فرزندانشان توقع داشته باشند تا دلیل مشکلاتشان را به راحتی بیان کنند؟
در حقیقت کودکی که به خوبی یاد گرفته باشد که چگونه خواسته ها و آنچه که در ذهن دارد را به زبان بیاورد ، راحت تر با مسائل کنار خواهد آمد. این کودک خجالتی و کم رو نخواهد بود و می تواند به خوبی با دیگران ارتباط برقرار نموده و کینه ای را به دل راه نخواهد داد. از طرفی والدین این کودک ، همواره آگاهی بیشتری از سلامت فکری و روحی فرزند خود خوهند داشت.

۱۰ نکته قابل توجه جهت تربیت کودک
شناخت راهکارهای مورد تایید در جهت تربیت کودک و چگونگی آموزش به او ، نحوه برخورد و نوع واکنش والدین در مقابل کارهای غیر منتظره ای که فرزندشان ممکن است انجام دهد ، رفتارهایی که باید در هر سن کودک از او انتظار داشت و … از نمونه مواردی هستند که بهتر است به طور جدی به والدین آموزش داده شوند.
برای اینکه اطمینان بیابید که شیوه درستی را برای تربیت فرزند خود در پیش گرفته اید ، بهتر است برخی نکات را در این مورد در نظر بگیرید. این نکات از سوی مشاوران و روانشناسان نیز مورد تایید قرار گرفته اند و به نوعی نتیجه بخش بودن روش تربیتی مورد نظر شما را تضمین می نمایند. در ادامه به شرح ۱۰ نکته در این خصوص خواهیم پرداخت.

نظم را در اولویت قرار دهید
آموزش نظم به کودک باید به گونه ای باشد که در ذهن او نهادینه گردد. برای این کار سعی کنید تا از همان ابتدا ، اتاقی که برای او در نظر گرفته اید را مرتب نگه دارید و با توجه به سن او ، وظایفی را برای ایجاد نظم در اتاق و چیدن وسایلش و یا حتی مرتب کردن خانه به او محول کنید.

نگاه های محبت آمیز را فراموش نکنید
اگر کودک شما سعی دارد که کار درستی را انجام دهد و یا با وجود این که فرصت انجام عادت زشت خود را داشته اما آن را انجام نداده است ، با نگاه محبت آمیز او را دل گرم نمایید تا بداند که به او توجه دارید. این یکی از موثرترین مواردی است که در تربیت کودک تاثیر بالایی خواهد داشت.

علت کارهایی که از او انتظار دارید را بیان کنید
نباید از کودکتان توقع داشته باشید که مثل شما فکر کند و یا درست و غلط بودن همه چیز را بداند. در صورتی که می خواهید او را از کاری منع و یا به انجام کاری ترغیب کنید ، بهتر است تا علت انتظار خود را به او بگویید. این کار باعث خواهد شد که کودک با میل بیشتری به خواسته شما عمل نموده و تاثیر بهتری از کار خود در ذهن داشته باشد.

بیشتر از تنبیه به تشویق اهمیت دهید
از اهمیت تشویق در تربیت کودک خود غافل نباشید. به خاطر داشته باشید که اگر کودک شما با انجام یک کار کوچک تشویق گردد و مورد توجه قرار گیرد ، تلاش بیشتری برای انجام کارهای درست انجام خواهد داد تا باز هم تشویق از سوی والدین خود را تجربه نمایند.
در گذشته برخی از والدین و یا حتی مسئولین تربیتی اعتقاد بر تنبیه و تاثیر بیشتر آن بر تربیت و رفتار کودکان داشته اند. به طوری که هر اشتباه کوچک یا بزرگ کودکان را با تنبیه پاسخ می داده اند. در برخی از موارد نیز تنبیه بدنی را به کار گرفته و به آن متوسل می شده اند. حقیقت این است که تنبیه و به خصوص تنبیه بدنی نتیجه کاملا عکسی را به همراه خواهد داشت. تنبیه آن هم زمانی که افرادی شاهد آن هستند ، بدترین آسیب روحی و روانی ممکن را به همراه داشته و آثار آن حتی تا پایان عمر با کودک، همراه خواهد بود.
مطابق اطلاعاتی که از تجربه روانشناسان به دست آمده است، تنبیه بدنی مخصوصا در زمانی که علت آن برای کودک مبهم است ، موجب می گردد تا کودک رفتار نادرستی از خود نشان دهد. در این حالت لجبازی و تکرار آن کار اشتباه از کودک دور از انتظار نخواهد بود. در اکثر مواقع نیز این نوع تنبیه ، کودک را سرخورده و گوشه گیر کرده ، اعتماد به نفس او را تضعیف می نماید.

از شیوه های تنبیه مدرن استفاده کنید
گاهی اوقات نیاز است تا کودک را متوجه رفتار ناشایستی که به طور مکرر انجام می دهد ، نماییم. اگر کودک در انجام یک عمل نادرست مبادرت دارد و با وجود تذکراتی که دریافت کرده ، بازهم اصرار به انجام آن دارد ، می توانید او را تنبیه نمایید. تنبیه به شیوه های جدید و مورد تایید روانشناسان می تواند به شما در کنترل رفتار کودک و کاهش آسیب های ناشی از تنبیه کمک نماید. نمونه ای از این نوع تنبیه این است که از کودکتان بخواهید ، خسارتی را که بر اثر رفتار نادرستش ایجاد نموده ، جبران کند. به عنوان مثال اگر اتاقش نامنظم است ، از او بخواهید تا در مدت زمانی مشخص آن را مرتب کند. همچنین می توانید به او یاد بدهید که به دلیل رفتار یا صحبت نامناسب خود عذر خواهی کند.
با فرزندانتان دوست باشید
اگر می خواهید شیوه درستی برای تربیت کودک خود در پیش بگیرید ، سعی کنید با او ارتباط دوستانه ای داشته باشید. رازهای او را بشنوید و به او اطمینان دهید که محرم اسرارش هستید و آن ها را هرگز فاش نخواهید کرد. در این صورت فرزندتان با اعتمادی که به شما دارد ، همه چیز را با شما در میان خواهد گذاشت و شما آرامش خاطر بیشتری در مورد او خواهید داشت.
از تکرار آموزش هایتان نترسید
گاهی اوقات لازم است تا آن چه را که بارها برای کودکتان توضیح داده اید ، باز هم تکرار کنید. این امر دلیلی بر کند ذهنی کودک و یا لجباز بودن او نیست. بلکه یکی از شیوه های مورد تایید روانشناسان برای تصحیح رفتار و تربیت کودک است.
در انتظاراتی که از فرزندتان دارید تجدید نظر نمایید
برخی از والدین بدون در نظر گرفتن شرایط فرزندشان ، توقعات بالایی از او دارند به حدی که این توقعات ، استرس و اضطراب را در فرزندشان بیشتر خواهد نمود. اگر شما نیز از این دسته والدین هستید ، باید بدانید که در ایجاد مشکلات روانی و عصبی آینده فرزندتان بی تاثیر نخواهید بود.
آرزوهایتان را خودتان برآورده کنید
این مورد ، در راستای نکته قبلی بیان خواهد شد اما جزئی تر از آن می باشد. به این معنا که اگر والدین برای خود آرزوی محقق نشده ای داشته اند ، نباید بدون هیچ تاملی آن را از فرزندان خود توقع داشته باشند. بلکه باید به شرایط و علایق فرزندشان ، اهمیت داده و از او بخواهند تا خودش ، آرزو و هدفی را برای خود تعیین کند. با توجه به این امر می توان گفت که هدف سازی ، جزء مهمی از تربیت کودک محسوب می گردد و به عنوان عاملی برای رشد ذهنی و پیشرفت او در آینده تلقی خواهد شد.
صفات بد را به کودک تلقین نکنید
در برخورد با فرزند خود از به کار بردن جملات ناامید کننده ، بپرهیزید. به عنوان مثال به او نگویید که "دیگر تو را دوست ندارم" ، "تو مدام دروغ می گویی" ، "تو بچه بدی هستی" و … همچنین توجه نمایید که هیچ گاه نام ها و القاب نامناسب را به او نسبت ندهید.
نکته دیگر در این خصوص این است که والدین باید سعی کنند که تا جای امکان فرزند خود را با سایرین مقایسه ننمایند و احساس حسادت را در فرزندان خود به وجود نیاورند. حس حسادات باعث ایجاد حس کینه توزی در کودک می گردد و در اکثر مواقع نیز باعث می شود تا کودک برای جلب توجه والدین ، دست به کارهای خطرناکی زده یا خود را لایق محبت آن ها نداند. سعی کنید تا تفاوت حسادت و رقابت را به فرزند خود بیاموزید و همواره طریقه رقابت سالم را به او آموزش دهید.
با توجه به آنچه که بیان شد ، تربیت کودک ظرافت هایی را می طلبد که اگر به موقع و با دقت کافی به آن ها رسیدگی نگردد ، شخصیت و هویت آینده فرد را در معرض خطر قرار خواهد داد. بنابراین ، اصلاح روش های تربیتی موجود و همچنین در نظر گرفتن همه ابعاد روحی ، جسمی و عاطفی کودک در این زمینه بسیار حائز اهمیت است.