نرمی مفاصل در کودکان، نکات مهم

نرمی مفاصل کودکان مریضی هست که باید مورد دقت و رسیدگی والدین قرار گیرد تا با مراجعه به دکتر اقدامات درمانی صورت گیرد. نرمی مفصل یا هایپرموبیلیته یک نوع تیپ اسکلتی افراد هست که در آن فرد قابلیت انعطاف بیش از حد مفصل یا مفاصل خود را داراست. به خودی خود نرمی مفصل مریضی تلقی نمی‌شود ولی در صورت همراهی با بعضی شکایات و یا نشانه سندرم نرمی مفصل تلقی شده و نیازمند دقت ویژه می‌گردد…

واژه نرمی مفصل چیست و چه تفاوتی با نرمی استخوان دارد؟
نرمی مفصل و نرمی استخوان دو واژه جایگزین پارسی واژه های علمی هایپرموبیلیته و ریکتز میباشند. نرمی استخوان بدلایل گوناگون در اساس مشکلات متابولیسم ویتامین دی و کلسیم ایجاد و منجر به اختلالات ساختاری در استخوان می‌گردد که خود را بصور گوناگون نظیر دیر بسته شدن ملاج ها، جعبه ای شکل شدن جمجمه، برجستگی توپ پینگ پنگ مثل پشت سر، برجسته شدن محل اتصال دنده ها به جناق، سینه کبوتری، پهن شدن استخوان مچ دست و مچ پا ، افزایش عرق کردن، نامتقارن بودن جمجمه و نرمی استخوان سر، تأخیردر رشد دندان های موقتی ، نقص در استخوانی شدن دندان های دائمی و خرابی دندان ،ناهنجاری استخوانهای لگنی ، انحنای استخوانهای پا بصورت پای پرانتزی و یا پای ضربدری؛ اما نرمی مفصل بمعنی قابلیت انعطاف بیش از حد معمول مفصل میباشد و تفاوت بسیاری بین این دو معنا وجود دارد. در سنین و جنسیتهای گوناگون، مفاصل محدوده حرکتی معین و تعریف شده دارند، هرگاه مفصلی بیش از این محدوده ها بتواند حرکت کند هایپرموبیلیته یا نرمی مفصل اطلاق می شود. این نرمی می تواند در یک مفصل و یا مفاصل متعدد و یا در تمام مفاصل بصورت منتشر وجنرالیزه وجود داشته باشد.

نرمی مفصل در چه محدوده سنی دیده می شود و چقدر شایع هست ؟
در تمام سنین ممکن هست نرمی مفصل وجود داشته باشد ولی در سنین کودکی و نوجوانی شایع تر است. اصولا نرمی مفصل در سنین بالای ۳ سال تعریف می‌شود و بیشترین شیوع در سنین ۳ تا ۷ سالگیست. با افزایش سن هایپرموبیلیته بسرعت رو به کاهش می گذارد تا حدود نوجوانی و پس از آن بازهم شیوع آن کاهش می یابد ولی با سرعتی کمتر هرچند ممکن هست تا آخر عمر نیز وجود داشته باشد. نرمی مفصلی در تمامی جوامع بطور گسترده ای شایع هست و بسته به جامعه و نژاد مورد مطالعه ، تعریف و معیا ر سنجش هایپرموبیلیته، سن و جنس گروه مورد مطالعه شیوع متفاوتی در آمارها بیان گردیده هست ولی بطور کلی شیوع ۱۰ تا ۲۰ درصد در سنین رشد برای آن ذکر گردیده هست. در کشور ما ایران آماری از شیوع آن موجود نیست ولی پروپوزال بررسی فراوانی آن توسط دپارتمان روماتولوژی کودکان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نوشته شده و با رایزنی های صورت گرفته با وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، قرار هست ابتدا بصورت پایلوت در سطح استانی انجام و سپس بصورت طرح ملی در سطح کشور انجام گردد.

آیا نرمی مفصل اساس ارثی دارد؟
پاسخ این سوال مثبت هست اساس قوی ژنتیک در این مورد وجود دارد و در بعضی موارد الگوی توارث اتوزومال غالب با ضریب نفوذ بالا برای آن مطرح گردیده هست. پس طبیعیست که دکتر بدنبال فرد درگیر دیگری در بستگان نزدیک فرد باشد. در مورد والدین وجود نکاتی در شرح حال می تواند کمک کننده باشد. به عنوان مثال کودکان و یا بالغین هایپرموبایل بهنگام نشستن ممکن هست بصورت قورباغه ای بنشینند و آن گونه نشستن تنها از عهده افراد هایپرموبایل و افراد دارای آنتورشن فمور برمی آید بنابر این والدین کودک ممکن هست که در حال حاضر در معاینه یافته ای به نفع آن نداشته باشند ولی وجود مواردی از قبیل مثال جدید در سابقه کودکی آن ها ممکن هست تایید کننده وجود مشکل قبلی باشد.

پزشکان از کجا پی به نرمی مفصل می برند؟ از کجا می‌ گویند که کودکی نرمی مفصل دارد و دیگری نه؟
همانند دیگر موارد علم طب برای اطلاق نرمی مفصل معیارهای تشخیصی وجود دارد که با بهره گیری از آن ها می‌توان تعیین کرد که آیا فرد نرمی مفصل دارد یا خیر. برای اطلاق هایپرموبیلیته از بعضی معاینات بهره می گیریم ولی برای سندرم هایپرموبیلیته موارد متعددی از علایم و نشانه های گوناگون را در کنار هم در نظر می گیریم
تا بتوانیم فرد را دارای سندرم نرمی مفصل بدانیم. اخیرا دپارتمان روماتولوژی کودکان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی معیار جدید تشخیصی برای نرمی مفصل با بررسی بر روی کودکان ایرانی در سطح بین المللی ارائه داده هست که امیدواریم بتواند مقبولیت جهانی بیابد و نیاز به مطالعات تکمیلی اکثر برای بررسی قدرت تشخیصی معیار در جوامع و نژادهای گوناگون و تعیین قابلیت روایی و صحت آن میباشد.
قابل ذکر هست تعداد زیادی از افرادی که نرمی مفصل دارند سندرم نرمی مفصل ندارند. هنگامی با سندرم نرمی مفصل سر و کار داریم که فرد دارای نرمی مفصل ، مشکلات و شکایاتی در بدن در رابطه با نرمی مفصل داشته باشد. این شکایات عمدتا دردستگاه عضلانی اسکلتی هست و بطور زیاد بصورت درد هست.

چه اهمیتی دارد که بدانیم آیا کودک ما نرمی مفصل دارد یا خیر و آیا یک بیماریست؟
نرمی مفصل بخودی خود ماهیتی خوش خیم و سیری قهقرایی دارد اما بدلیل ایجاد علایم و نشانه ها در صورت سندرمیک بودن و همراهی بالایی که با عوارض و موربیدیتی در دستگاههای گوناگون بدن دارد از اهمیت بالایی برخوردار می‌شود. در این جا بذکر چند مورد از انها می پردازیم.
درد عضلات، سندرمهای تشدید درد، فیبرومیالژی، سردرد بخصوص در ناحیه گردن، اختلال حس عمقی
در رفتگی دیسپلاستیک لگن، دررفتگیهای مکرر، نیمه دررفتگیها
دیر راه افتادن
پارگی رباطها، عضله و منیسک
التهاب سینویوم، اپیکوندیل، تاندون و کپسول مفصلی، تنوسینویت، سندرم کشککی رانی، کیست بیکر
استئوآرتریت، بیرون زدگی دیسک بین مهره ای، لغزندگی و جابجا شدن مهره های کمری روی هم، تنگی کانال نخاعی، ناپایداری مفصل ساکروایلیاک، نوروپاتیهای گیر افتادگی نظیر سندرم تونل کارپ
پوست نازک، اسکارهای نازک
فتق، وریدهای واریسی
شکستگیها، کاهش تراکم توده استخوانی
افتادگی دریچه میترال،بیش فعالی- کاهش تمرکز « ADHD»
ریفلاکس مثانه ای حالبی و عفونتهای ادراری راجعه
کف پای صاف
انحراف اندام تحتانی بسمت عقب

بیماریهای دیگری هم وجود دارد که در آن ها نرمی مفصل وجود داشته باشد؟
بله نظیر سندرم مارفان، سندرم اهلرز دانلس، استئوژنز ایمپرفکتا

چه آزمایشات و بررسیهایی در نرمی مفصل لازم هست که انجام شود؟ و به کدام دکتر باید در برخورد با نرمی مفصل مراجعه کرد؟
به علت وجود بعضی همراهیها که مختصرا در بالا به انها اشاره گردید در برخورد با کودک دارای نرمی مفصل بعضی آزمایشا ت از طرف روماتولوژیست کودکان در موارد سندرمیک درخواست می‌گردد که در صورت وجود بعضی اختلالات نظیر کمبود ویتامین دی درمان مقتضی انجام میپذیرد.

آیا کودک دارای نرمی مفصل از نظر انجام ورزش محدودیت دارد؟ و اگر دارد چه ورزشهایی را نباید انجام دهد و چه ورزشهایی کمک کننده هست؟
واقعیت اینست که در این مورد اختلاف نظرهای متعددی وجود دارد ولی انچه مسلم هست و در این جا می‌توان ذکر کرد اینست که این کودکان بدلیل استحکام نسبتا ضعیفی که در بافت همبند خود دارند مستعد آسیب دیدگی در ضربات میباشند و ضربات کوچکی که ممکن هست یک بافت همبند طبیعی بتواند تحمل کند در این کودکان آسیب زا ممکن هست باشد ولی این بدین معنا نیست که باید از ورزش محروم گردند چرا که ورزش با تقویت عضلات اطراف مفصل کمک به کاهش نرمی مفصل و استحکام آن مینماید و درضمن وجود قابلیت انعطاف بیش از حد معمول مفصل انها را در بعضی گرایش های ورزشی از دیگران متمایز مینماید نظیر ژیمناستیک، تکواندو، آئروبیک. بنابر انچه گفته شد شاید بتوان آن گونه پیشنهاد کرد که ورزشهای در حد قهرمانی را باید کنار بگذارند، ورزشهای آبی نظیر شنا و شیرجه و نوعی ژیمناستیک در آب بسیار کمک کننده هست و بهتر هست از اسکیت، ورزشهای رزمی و کشتی بپرهیزند. این افراد موزیسینها، بالرینها و پیانیستهای موفقی میباشند و افراد نامی این رشته ها اکثریتشان دارای نرمی مفصلی میباشند.

چه پیشنهاد هایی برای افراد دارای نرمی مفصل برای بهبود دردهای آن ها دارید؟
تنظیم خواب شبانه ، بهره گیری از تکنیکهای ریلکسیشن، انجام ورزشهای کششی منظم، گرم نگهداشتن اندامها، داشتن استراحت در فواصل فعالیت، بهره گیری از دوش آب گرم، بهره گیری از مواد خوراکی مخصوص، در موارد لزوم بهره گیری از کفیها و یا کفشهای مخصوص جهت حمایت از کف پا و مچ پا

آیا نرمی مفصل بمرور زمان برطرف می‌گردد؟
والدین باید اطمینان دلیل داشته باشند که نرمی مفصل بمرور کاهش می یابد و حتی اگر کاملا از بین نرود با رعایت پیشنهاد ها و مصرف داروهای خاص پیشنهاد شده توسط دکتر روماتولوژیست کودکان، علایم و نشانه های آن و موارد همراه با آن کاهش و یا از بین خواهد رفت.