تیک‌های عصبی در کودکان، چطور مقابله کنیم؟

آیا فرزند شما اغلب اوقات حرکات غیرارادی چون چشمک زدن، پرش لب، صاف کردن صدا گلو یا بالا کشیدن بینی از خود نشان می‌دهد و این رفتار به طور دائم ادامه دارد و گاهی واژه‌ها بیجا و با تکرار زیاد به کار می‌برند و این رفتار موجب نگرانی شما می‌شود. روان‌شناسان به این گونه رفتارها تیک می‌گویند تیک در حقیقت نوع پرش ناگهان یا انقباض غیرارادی عصبی است که می‌تواند به صورت مزمن یا زودگذر در کلام یا رفتار ظاهر شود. در هر دو شکل تیک کلام و رفتار با انواع ساده و مرکب آن روبه‌رو هستم که مشخصه اصل آن تکرار، کلیشه‌ یا ناموزون بودن آن است. تیک ساده مدت کوتاه به طول می‌انجامد و بندرت بیش از یک ثانیه تداوم می‌یابد که در اغلب موارد بعد از چند هفته یا چند ماه خودبه‌خود از بین می‌رود. تیک‌ها در نوع ساده شامل چشمک زدن، حرکات پرتاب کردن، بالا انداختن شانه و حرکت‌هایی مثل شکلک‌گونه صورت و رفتارها چون قیافه گرفتن، خودزنی، گاز گرفتن خود، بالا پردن و پا به زمین کوبیدن است.تیک‌های آوایی هم در نوع ساده آن می‌تواند شامل صاف کردن گلو، سرفه، بالا کشیدن بین، خرناس و در نوع پچیده شامل بیان یک جمله یا یک تکه‌کلام یا یک ناسزا باشد.

تیک در کودکان‌

رفتار تیک‌گونه بیشتر در کودکان شایع است بررسی‌ها انجام شده توسط انجمن روانشناسان آمریکا نشان می‌دهد که تقریبا ۱۳ درصد از پسران و ۱۱ درصد از دختران به این عارضه دچار می‌شوند.براین اساس کودکان در سنین ۷ تا ۱۱ سالگی بیشترین میزان تیک را از خود نشان می‌دهند و این حالت ممکن است تا سنین میانسالی ادامه پیدا کند.براساس آمار که انجمن روانپزشکی آمریکا ارائه داده است، ۵ تا ۲۴ درصد از کودکان دارای نوع تیک هستند. تیک در مردها ۳ برابر بیشتر از زن‌هاست و تیک‌ها مزمن بیشتر بین سنین ۶ تا ۱۲ سالگی دیده می‌شود.

تیک‌ها حرکت معمولی است که اغلب در حدود ۵/۳ سالگی شروع می‌شوند، به کودکان کمک می‌کنند تا انرژی عصبی را آزاد کنند. ۷۵ درصد از کودکان این نوع تیک را در عرض ۶ ماه پشت سر می‌گذارند. اگر تیک بیش از ۱۲ ماه ادامه یابد، تیک مزمن محسوب می‌شود. تیک‌های مزمن پایدار هستند و معمولا انقباض ماهچه در آن‌ها بیش از حد و بسیار شدید است. این تیک‌ها مشخصا به صورت حمله‌های دوره‌ای صورت می‌گیرند و غالبا شدت آن‌ها ماه‌ به‌ماه و روزبه‌روز یا حتی ساعت به‌ساعت تغییر می‌کند. تیک‌های مزمن می‌توانند طبق روش‌ها درمان متوقف شوند.

نحوه برخورد با تیک‌های عصبی در کودکان‌

تیک‌ها همگی موقت هستند و غالبا زمانی ظاهر می‌شو‌ند که کودک دچار فشار روانی یا خستگی شود و هنگامی که کودک به حالت عادی برگردد، تیک‌ها هم ناپدید می‌شوند. در کودکان کم‌ سن‌تر برخی از انواع تیک‌ها نسبتا شایع هستند و معمولا نشانه بیمار نیست بنابران تیک‌ها خطرناک نیستند، اما می‌توانند تحرک‌‌کننده باشند والدین هم نباید نسبت به تیک واکنش غیرطبیعی نشان دهند زیرا ممکن است به اضطراب کودک افزوده شود و تیک را بیشتر کند.از سوی دیگر هر وقت کودک خسته شود، تیک‌های او بیشتر می‌شود پس والدین باید سعی کنند که استراحت کافی به کودکانشان بدهند، خونسرد باشند تا فشار روانی کودک شدت نیابد. همچنین اگر تیک کودکان تکان دادن سر است، هیچ‌گاه والدین او را تنها نگذارند و اطراف تختخواب بالش‌هایی بگذارند تا به خودش صدمه نرساند.به لحاظ این که رفتارهای تیک غالبا با فشار روح تشدید می‌شوند عناصری را در زندگی کودک جستجو کند که ممکن است منشأ ناراحت یا نگرانی او شود نظر این که آیا آنان تلاش می‌کنند از تکالیف مدرسه و درس‌ها عقب نمانند؟ آیا انتظارات ورزش آنان بالاست؟ آیا مشکلات زناشویی باعث پرشانی آن‌ها می‌شود؟برای کاهش تنش‌های احتمالی کودکان تا آنجا که ممکن است برای ایجاد آرامش و اطمینان و حذف موقعیت‌های فشارزا بکوشید و با آنان رئوف و مهربان باشد. متخصصان تاکید دارند کودکان مبتلا به تیک‌ها ناگهان حرکت یا گفتار نیاز به صبر، محبت و آرامش والدین دارند. تیک‌ها هیچ‌گاه ارادی نیست، پس این تیک‌ها با عصبانی شدن کودک تشدید می‌شود و به هنگام آرامش کودک کاهش می‌یابند به همین دلیل آرامش در محیط زندگی کودک مبتلا به تیک از اهمیت بسیار زیاد برخوردار است و والدین کمتر باید به حالت‌های کودک خود توجه کنند.

تاریخچه خانوادگی در مورد تیک‌ها نشان می‌دهد که تقریبا در یک سوم همه موارد محققان بر این باورند که مسئله پایه ژنتیک دارد یا در برخی حالات ممکن است این عادت از طرق تقلید به دست آید همچنین مشخص شده است که رفتارهای تیک در زمان فشارهای عصبی افزایش می‌یابد که این امر به تیک عصب منجر می‌شود.

نحوه برخورد اطرافیان‌

وظیفه اطرافیان در قبال رفتار با افراد دارای تیک بسیار مهم است. نباید به این حرکات اهمیت داد به روی بچه آورد یا دائما به او گوشزد کرد که چرا این کار را انجام می‌دهد زیرا با آگاهی یافتن فرد از این مشکل، رفتارش روی آن متمرکز می‌شود و در همین مواقع است که تیک افزایش می‌یابد.شرایط خانوادگی در ایجاد و تشدید تیک بسیار حائز اهمیت است و رفتار والدین با یکدیگر روی کودک تاثیر مستقیم می‌گذارد. حتی در مواقعی که والدین با یکدیگر قهر هستند، این سکوت سنگین روی فرزندان استرس شدید وارد می‌کند که در موارد سبب افزاش تیک، شب‌ادراری و لکنت زبان فرزند می‌شود.والدین باید در مواقعی که کودک تیک ندارد به او بیشتر توجه و نگاه کنند و بیشتر با او صحبت کنند یا او را مورد نوازش قرار دهند و برعکس در مواقعی که حالت‌های تیک را از خود نشان می‌دهد، بی‌اعتنایی کنند و وانمود کنند این حرکات او را نمی‌بینند.فراموش نکنید در درمان تیک نباید به نوع تیک اهمیت داد بلکه باید کودک را درمان کرد. وادار کردن کودک به این که جلوی آینه بایستد و خود را هنگام تیک تماشا کند، موثر نیست. آرام و مساعد کردن اوضاع خانواده، رفع مشکلات درس و تطبیق با مدرسه به ویژه اگر تیک در سنین دبستان و به علت مسائل درسی ظاهر شده باشد، روش موثر است.

کاهش شرایط استرس‌زا در کودکان

به اعتقاد پزشکان کودکانی که تیک دارند در شرایط استرس‌زا مثلا هنگام درس جواب دادن تیکشان بیشتر می‌شود، اما این بدین معنی نیست که منشأ تیک یک منشا روحی و روانی است. استرس و اضطراب و در معرض دید قرار گرفتن غالبا همه بیماری‌ها را تشدید می‌کند. کودکان نیز اگر در معرض فشارها شدید از طرفی والدین قرار گیرند، تیکشان شدید می‌شود ولی نیاز به روان‌درمانی و روان‌پزشکی نخواهند داشت.